اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان بر خلاقیت و خودآگاهی هیجانی دانش آموزان متوسطه اول

محورهای موضوعی : سایر

فاطمه محمودی ¹ , لیلا حسینی طبقدهی ² , اکرمه السادات یعقوبی ³

1 - دانشجوي کارشناسی ارشد روانشناسی، واحد ساري، دانشگاه آزاد اسلامي، ساري، ايران
2 - استاديار گروه مديريت آموزشی، واحد رامسر، دانشگاه آزاد اسلامي، رامسر، ايران
3 - گروه مديريت آموزش عالي، واحد ساري، دانشگاه آزاد اسلامي، ساري، ايران

تاریخ دریافت : 1402/07/06 تاریخ پذیرش : 1402/11/03 تاریخ انتشار : 1403/06/05

کلید واژه: &quot, آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان&quot, , &quot, خلاقیت هیجانی&quot, , &quot, خودآگاهی هیجانی&quot, ,

چکیده مقاله :

پژوهش حاضر با هدف اثربخشی آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان بر خلاقیت و خودآگاهی هیجانی دانش‎آموزان مقطع متوسطه اول شهرستان نکا انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش‎آموزان متوسطه اول شهرستان نکا در سال 1402-1401 به تعداد 1732 نفر بود که به روش نمونه‎گیری هدفمند 60 نفر انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان (30 نفر) و گروه کنترل (30 نفر) گماشته شدند. برای جمع‌آوری اطلاعات از پرسش نامه‌های خلاقیت هیجانی آوریل (2005) و خودآگاهی هیجانی گرنت و همکاران (2002) استفاده شد. مداخله آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان طی 10 جلسه 60 دقیقه هفته‌ای دوبار انجام شد؛ و گروه کنترل هیچ مداخله‌ای را دریافت نکردند. روایی و پایایی تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگرف- اسمیرنف جهت بررسی نرمال ‌بودن داده‌ها و آزمون تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‌افزار SPSS-26 انجام شد. یافته‌ها نشان داد آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان بر خلاقیت و خودآگاهی هیجانی دانش‎آموزان مقطع متوسطه اول مؤثر است (05/0>P). نتایج حاکی از آن است آموزش راهبردهای شناختی تنظیم هیجان باعث افزایش خلاقیت هیجانی و خودآگاهی هیجانی در دانش‌آموزان متوسطه اول می‌شود. بنابراین، در مراکز مشاوره از این رویکرد می‌توان به عنوان مداخلات روانشناختی موثر در این افراد استفاده کرد.

چکیده انگلیسی:

The present research was conducted with the aim of the effectiveness of teaching cognitive strategies of emotion regulation on creativity and emotional self-awareness of secondary school students of Neka city. The statistical population of this research included all the first high school students of Neka city in 1401 in the number of 1732 people, 60 people were selected by the purposeful sampling method and randomly divided into two groups of training cognitive strategies of emotion regulation (30 people) and the control group (30 people) ) were assigned. The intervention of training cognitive strategies of emotional regulation was carried out during 10 sessions of 60 minutes twice a week; And the control group did not receive any intervention. The validity and reliability of the data analysis was done using the Kolmograf-Smirnov test to check the normality of the data and the variance analysis test with repeated measurements was performed using the SPSS-26 software. The findings showed that the training of cognitive emotion regulation strategies is effective on the creativity and emotional self-awareness of first secondary school students (P<0.05). The results indicate that the training of cognitive emotion regulation strategies increases emotional creativity and emotional self-awareness in first secondary school students. Therefore, in counseling centers, this approach can be used as effective psychological interventions in these people.

منابع و مأخذ:

اسلامیان، الهام؛ کاربخش داوری، مرجان؛ صادقی، الهه؛ شمسی‎زاده، الهام؛ دایم امید، مینا؛ اکبری، مسلم؛ افتخارصعادی، زهرا. (1401). مدل‎یابی علی قربانی سایبری براساس خودآگاهی هیجانی با میانجیگری اعتیاد به تلفن هوشمند در دانش‎آموزان تیزهوش مقطع متوسطه، پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 5، 29، 627-640.
اسمعلی، احمد. (1402). رابطه دشواری تنظیم هیجان، هوش فرهنگی و تفکر خود ارزیابی منفی با مقبولیت اجتماعی دانش‎آموزان دوره متوسطه دوم منطقه سیلوانا، فصلنامه پژوهش‎های نوین روانشناختی، 18، 69، 1-8.
اعتمادی، سهیلا؛ پورشریفی، حمید؛ تاجری، بیوک؛ کلانتری، مهدی؛ هواسی سومار، ناهید. (1399). نقش تجارب آسیب‎زای جنسی، راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و افشاسازی در تبیین علائم جسمی دختران نوجوان آسیب دیده، نشریه علمی روانشناسی سلامت، 9، 3(35)، 68-51.
امینی‎فر، سلما؛ بهرامی هیدجی، مریم؛ کراسکیان موجمباری، آدیس؛ منصوبی‎فر، محسن؛ پیوندی، پریسا. (1401). اثربخشی درمان شناختی مبتنی بر ذهن‎آگاهی بر خودآگاهی هیجانی، همدلی و شفقت به خود در کارآموزان زن روان- درمانگری، فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 3، 5 (14)، 251-228.
بذول‎نژاد، معصومه؛ وکیلی، سمیرا؛ کاشانی وحید، لیلا؛ یاری‎پور، مهدیس. (1399). اثربخشی آموزش خلاقیت با استفاده از لگو بر تنظیم هیجان کودکان تیزهوش، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 10، 3، 95-116.
بلندبالا، سمیه؛ طاهر، محبوبه. (1401). مقایسه اثربخشی آموزش کفایت اجتماعی و تنظیم هیجان بر بی‌حوصلگی، استفاده از تلفن‌همراه و گرایش به رفتارهای پرخطر. فصلنامه پژوهش¬¬های نوین روانشناختی، 17(68)، 80-71.
بویری، ایرج؛ طالب‎زاده شوشتری، مرضیه؛ دشت‎بزرگی، زهرا. (1403). طراحی و آزمون مدل علی یادگیری خود راهبر براساس خلاقیت هیجانی، گرایش به تفکر انتقادی و سرزندگی تحصیلی با میانجی گری انگیره پیشرفت، مجله علوم روانشناختی، 23، 137، 1107-1127.
جبرائیلی، هاشم؛ جعفری، زینب؛ فیضی، شیدا. (1402). تحلیل نیمرخ نهفته الگوهای دشواری در تنظیم هیجان و ارتباط آن با در نظر گرفتن پیامدهای آینده و پشیمان مورد انتظار، فصلنامه پژوهش‎های نوین روانشناختی، 18، 69، 70-79.
جوکار، بهرام و البرزی، محبوبه. (1389). رابطه ویژگی‎های شخصیت با خلاقیت هیجانی و خلاقیت شناختی، فصلنامه مطالعات روانشناختی، 6 ، 1، 1-17.
حایری میبدی، مهسا سادات؛ جعفری رزجی، فرشته؛ شاهوردی، محمد؛ حیاتی مطلق، محمد. (1400). نقش خودآگاهی هیجانی، تفکر ارجاعی و سرزندگی ذهنی در پیش‎بینی بازگشت به اعتیاد در زنان مصرف کننده مواد مخدر، فصلنامه رویش روان شناسی، 10، 1(58)، 97-108.
حسين‎زاده، بابک. (1401). بررسی رابطه خودکارآمدی و تنظیم هیجانی شناختی با سازگاری اجتماعی در دانش‎آموزان پسر دوره اول متوسطه، مجله راهبرهای آموزش در علوم پزشکی، 15، 6، 630-638.
ربیعی فرادنبه، نیلوفر؛ مقتدایی، لیلا؛ جمشیدیان، عبدالرسول. (1400). بررسی رابطه بین رهبری تحول آفرین و اشتیاق شغلی با نقش میانجی خلاقیت هیجانی در بین معلمان مدارس ابتدایی، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 11، 3، 139-166.
رحیم‎پور، شکوفه؛ رئیسی، افسانه؛ رامش، سعیده. (1401). بررسی رابطه خلاقیت هیجانی با مهارت‎های فراشناختی در دانشجو- معلمان دختر دانشگاه فرهنگیان یزد، فصلنامه مطالعات بین رشته‎ای در آموزش، 1،1، 51-66.
رشوندی، عادله؛ عاشوری، هایده. (1400). رابطه سواد اطلاعاتی و کیفیت تدریس معلمان با بهزیستی تحصیلی با نقش تعدیلگر راهبردهای مطالعه دانش‎آموزان، فصلنامه مدیریت و چشم انداز، 3، 4(10)، 102-81.
ساداتی‎فیروزآبادی، سمیه؛ یوسفی، صادق. (1397). بررسی رابطه ابعاد کارکرد خانواده و خلاقیت هیجانی با نقش واسطه‌ای سبک‎های مقابله‎ای در دانش‎آموزان تیزهوش، فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 6 ،3(23)، 95-81.
سالاری‎فر، محمدحسین؛ صالحی، منصور؛ مزدی، مرضیه. (1400). نقش دانش فراشناختی، حالت فراشناختی و باورهای فراشناختی در خلاقیت هیجانی، فصلنامه رواشناسی مدرسه و آموزشگاه، 10، 4، 86-98.
سالک مقدم، سمیه؛ باغداساریانس، آنیتا؛ گلشنی، فاطمه. (1402). نقش میانجی عزت نفس در رابطه بین خلاقیت هیجانی با خردمندی در مدیران میانی، مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، 4، 2(7)، 147- 158.
سعید، مهنا؛ طالع‎پسند. (1394). رابطه بین حمایت های محیطی و خودآگاهی هیجانی با درگیری تحصیلی با نقش میانجی بهزیستی تحصیلی، مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 16(4)، 31-42.
سیاحی، ملیکه و صفرزاده، سحر. (1403). رابطه خودآگاهی هیجانی و حمایت محیطی با خلاقیت هیجانی و اشتیاق تحصیلی در دانشجویان پرستاری، مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 17، 1، 10-19.
شادجو، رضوان؛ قنبری‎پناه، افسانه؛ درتاج، فریبرز؛ قاسمی، مسعود. (1401). مدل ساختاری رفتارهای خودشکن بر اساس نیازهای بنیادین روان‎شناختی، هویت اخلاقی و خودآگاهی هیجانی دختران جوان، فصلنامه خانواده درمانی کاربردی، 3 ، 3(12)، 279-263.
شریعت‎نژاد، علی؛ حسنوند، امین؛ موسوی، سیده نسیم؛ منیشداوی، الهه. (1402). بررسي تأثير رهبری رؤیایي بر خلاقيت هيجاني و شناختي با نقش ميانجي سرمایه روانشناختي مثبت، نشریه ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 13، 1، 1-34.
صادقی، الهه. (اثربخشی مداخله مبتنی بر شفقت (CFT) بر خودآگاهی هیجانی و مشکلات بین فردی زنان پرخاشگر، دو فصلنامه علمی شناخت اجتماعی، 12،1(23)، 40-31.
صفری، طاهره. (1400). بررسی نقش واسطه‌ای خودآگاهی هیجانی، در رابطه بین نیازهای بنیادین روانشناختی و سرزندگی تحصیلی دانش‌آموزان دوره دوم مقطع متوسطه شهرستان قدس، پایان‎نامه کارشناسی ارشد، پردیس نسیبه تهران.
عاشوری، محمد؛ رشیدی، اعظم؛ مرتضوی نژاد، مریم؛ بنیمین، غزاله سادات. (1399). اثربخشی آموزش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر مشکلات روانشناختی، افسردگی و اضطراب و تنیدگی دانش آموزان ناشنوا. مجله مطالعات ناتوانی، 10(93)، 8-1.
درتاج ثانی، سمیه؛ فرخ‎زاد، پگاه؛ باباخانی، نرگس. (1402). تدوین مدل علی خودآگاهی هیجانی مادران دانش‎آموزان ابتدایی شهر تهران بر اساس سبک‎های دلبستگی و کمال گرایی با نقش میانجی خودکارآمدی، فصلنامه علمی-پژوهشی سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، 7، 241-250.
علیزاده، محمد؛ کارشکی، حسین؛ بردبار، مریم. (1401). نقش میانجی تاب‌آوری تحصیلی و راهبردهای تنظیم شناختی هیجان در رابطه بین حمایت اجتماعی والدین، معلمان و هم‎کلاسی‎ها با اهمال کاری تحصیلی، مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 14، 1(82)، 243-263.
فتح‎آبادی، روح‎الله؛ شریفی درآمدی، پرویز؛ رضایی، سعید؛ دلاور، علی. (1402). عوامل اثرگذار بر نارسایی مهارت‎های تنظمیم هیجان در افراد با اختلال اوتیسم دارای کارکرد بالا: مطالعه مروری نظام‎مند، فصلنامه سلامت روان کودک، 10، 4، 48-62.
فرامرزي، سالار؛ عنايتي، الهه. (1400). مقايسه هيجانات تحصيلي دانش‎آموزان با انواع اختلال يادگيري خاص، مجله ناتواني‎هاي يادگيري، 10، 4، 87-103.
فريد، ابوالفضل؛ اشرف‎زاده. (1400). تبيين علي سرزندگي تحصيلي براساس تعامل معلم- دانش‎آموز، خودكارآمدي و اميد تحصيلي، فصلنامه انديشه‎هاي نوين تربيتي، 17، 2(60)، 203-227.
فضلی، علی. (1401). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و احساس امنیت دانش آموزان، مجله دانش انتظامی، 38، 37-52.
قاسمی، علی؛ کدیور، پروین؛ کرامتی، هادی؛ عربزاده، مهدی. (1397). بررسی روایی و پایایی پرسشنامه خلاقیت هیجانی، نشریه علمی ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی، 11، 2، 207-230.
قایم‎پور، زینب؛ اسماعیلیان، مرضیه؛ سرافراز، مهدیی رضا. (1398). تنظیم هیجان در نوجوانان: نقش پیش‎بینی کننده کارکرد خانواده و دلبستگی، اندیشه و رفتار، 13(51)، 16-7.
کاظمی، اعظم؛ صالحی، اعظم؛ کاظمی رضایی، سیدولی؛ پیمان، عادل. (1402). تأثیر آموزش مهارت‎های تنظیم هیجان متمرکز بر شفقت به خود جهت کاهش پریشانی روان شناختی دانش‎آموزان دختر دوره اول متوسطه، مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 16، 1، 10-20.
صالحی، سیده نرگس؛ صعادی، زهرا افتخاری؛ برنا، محمدرضا. (1400). مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری مثبت نگر و آموزش راهبردهای تنظیم شناختی هیجان بر تاب آوری و خودکارآمدی دانش آموزان دختر دارای افسردگی غیربالینی، مجله روان‎شناسی اجتماعی، 14، 60، 73-59.
سلیمانی‎فرد، مروارید، هارون رشیدی، همایون؛ کاظمیان‎مقدم، کبری. (1401). مقایسه‎ی انعطاف‎پذیری، خلاقیت هیجان و خلاقیت شناختی دانش‎آموزان تک زبانه‎ی فارسی زبان و دو زبانه‎ی عرب- فارسی زبان، فصلنامه اندیشه‎های نوین تربیتی، 18، 3(65)، 83-69.
کافی‎نیا، فاطمه؛ فرهادی، هادی. (1399). اثربخشی درمان شناختی رفتاری گروهی بر خودآگاهی هیجانی و توانش حل مسأله دانش‎آموزان دارای اعتیاد به اینترنت، مجله علوم روانشناختی، 19، 85، 110- 120.
کبيري‌دهکردي‌، اميررضا؛‌ محمد‌خانی‌، پروانه؛‌ دمهري‌، فرنگيس‌. (1401)‌. اثربخشی‌آموزش‌خودآگاهی‌هيجانی‌ بر ‌اضطراب ‌دانش‎‌آموزان ‌درگير ‌سوگ (مرگ ‌يا ‌جدايی ‌والدين. ‌دوازدهمين ‌کنفرانس ‌بين ‌المللی‌ روانشناسی‌، مشاوره‌ و ‌علوم‌تربيتی.
مقدم، صفورا. (1402). بررسی ارتباط میان خودکارآمدی تحصیلی و خلاقیت هیجانی با عملکرد تحصیلی، کاوش‎های نوین در علوم محاسباتی و مدیریت رفتاری، 1، 2، 117-124.
مهربان، رقیه؛ حسینی نسب، سید داود؛ علیوندی وفا، مرضیه. (1403). مقایسۀ اثربخشي آموزش تنظيم هيجان و آموزش ذهن آگاهي بر پرخاشگري دانش آموزان دخترداراي عملکرد تحصيلي پایين، فصلنامه اندیشه‎های نوین تربیتی، 20، 1(71)، 118-109.
نقی‎زاده گرمی، الهه. (1398). نقش خودآگاهی هیجانی و راهبردهای خودتنظیمی در پیش‎بینی شایستگی تحصیلی و تعهد به مدرسه دانش‎آموزان دختر پایه پنجم و ششم شهر اردبیل، پایان نامه کارشناسی ارشد، روانشناشی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.
نمازیان، مریم؛ توحیدی، افسانه؛ باقری، مسعود. (1397). تأثیر آموزش هوش معنوی بر میزان گرایش به تفکر انتقادی و خلاقیت هیجانی، مجله مطالعات آموزش و یادگیری، 10، 1(74)، 189-205.
هژبری، سیده زهرا؛ ناصری، علی. (1401). اثربخشی آموزش تنظیم هیجان بر کنترل پرخاشگری و خودآگاهی هیجانی مادران دانش آموزان دوره ابتدایی ناشنوا شهرستان فیروزآباد. نخستین کنفرانس ملی مطالعات روانشناسی سلامت روان. 1-12.
Altinay, L., Madanoglu, G.K., Kromidha, E., Nurmagambetova, A., Madanoglu, M. (2021). Mental aspects of cultural intelligence and self-creativity of nascent entrepreneurs: The mediating role of emotionality. Journal of Business Research, 131, 793-802.
Averill, J. R, (1999). Individual differences in emotional creativity: Structure and correlates, Journal of personality, - 67, 331-371.
Blakemore, T., & Agllias, K. (2019). Student reflections on vulnerability and self-awareness in a social work skills course. Australian Social Work, 72(1), 21-33.
Blatný, M., Květon, P., Jelínek, M., Šolcová., I., Zábrodská, K., Mudrák, J., & Machovcová, K. (2018). The Influence of Personality Traits on Life Satisfaction Through Work Engagement and Job Satisfaction among Academic Faculty Members, Studia Psychologica, 60(4), 274 286. doi: 10.21909/sp.2018.04.767
Braun, S. S., Schonert-Reichl, K. A., & Roeser, R. W. (2020). Effects of teachers' emotion regulation, burnout, and life satisfaction on student well-being. Journal of applied developmental psychology, 69, 101151
Buccolo, M., & Ferro Allodola, V. (2022). Mindfulness Based Education for Emotional Awareness and Prevent Burn-out Syndrome: An Educational Experience with Teachers from Kindergarten to High School.
Eisenstadt M, Liverpool S, Infanti E, Ciuvat RM, Carlsson, C. (2021). Mobile Apps That Promote Emotion Regulation, Positive Mental Health, and Well-being in the General Population: Systematic Review and Meta-analysis, JMIR Ment Health, 8(11),31170. 10.2196/31170.
Gaydosh, L., McLanahan, S. (2021). Youth academic achievement, social context, and body mass index. SSM - Population Health, 13, 100-105.
Hirvonena, R., Yli-Kivistöa, L., Putwainb, D. W., Ahonena, T. & Kiurua, K. (2019). School-related stress among sixth-grade students-Associations with academic buoyancy and temperament. Learning and Individual Differences, 70, 100-108.
Hoffmann, J. D., Brackett, M. A., Bailey, C. S., & Willner, C. J. (2020). Teaching emotion regulation in schools: Translating research into practice with the RULER approach to social and emotional learning. Emotion, 20(1), 105-109.
Huggins C. F, Donnan G., Cameron I. M., Williams J. H. C. (2021). Emotional self-awareness in autism: A meta-analysis of group differences and developmental effects. Autism, 25(2): 307-321. doi: 10.1177/1362361320964306
Huggins, C. F., Donnan, G., Cameron, I. M., & Williams, J. H. (2020). A systematic review of how emotional self-awareness is defined and measured when comparing autistic and non-autistic groups. Research in autism spectrum disorders, 77, 101612.
Koechlin, H., Coakley, R., Schechter, N., Werner, C., & Kossowky, J. (2018). The role of emotion regulation in chronic pain: A systematic literature review. Journal of psychosomatic research, 107, 38-45.
Lane, H., Stroud, L., Green, E., Bloomfield, S., & Paradice, R. (2022). 923 New item development in a measure of early personal, social and emotional skills.
Miragoli S, Milani L, Di Blasio P, Camisasca E. (2020). Difficulties in emotion regulation in child abuse potential: Gender differences in parents. Positive and negative emotion regulation in adolescence: links to anxiety and depression. Brain sciences, 9(4), 76.
Nikolai, T., Sulc, Z, Balcar, K., Kuška, M., Plzakova, V., Slavickova, T & Trnka, R. (2022) Decreased emotional creativity and its relationship with cognitive functions in Parkinson’s disease: A preliminary study, Applied Neuropsychology: Adult, 29:6, 1484-1491, DOI: 10.1080/23279095.2021.1891901.
Prasertcharoensuk, T., Somparch, K., & Ngang, T. K (2020). "Influence of Teacher Competency Factors and Students’ Life Skills on Learning Achievement". Social & behavioral sciences, 186: 566-572
Romero-García, M., Delgado-Hito, P., Gálvez-Herrer, M., Ángel-Sesmero, J. A., Velasco-Sanz, T. R., Benito-Aracil, L., & Heras-La Calle, G. (2022). Moral distress, emotional impact and coping in intensive care unit staff during the outbreak of COVID-19. Intensive and Critical Care Nursing, 70, 103206.
Ryhammar and Brolin (2019). creativity research.historical consideration and main lines of development. Scandinavian journal of education research 43(3).
Uzun G, Lok N. (2022). Effect of emotional awareness skills training on emotional awareness and communication skills in patients with schizophrenia: A randomized controlled trial. Archives of Psychiatric Nursing, 38: 14-20. doi: 10.1016/j.apnu.2022.01.005
Walker SA, Olderbak S, Gorodezki J, Zhang M, Ho C, MacCann C. (2022). Primary and secondary psychopathy relate to lower cognitive reappraisal: A meta -analysis of the Dark Triad and emotion regulation processes. ISSID 187(0): 111394.
Wante, L., Van Beveren, M. L., Theuwis, L., & Braet, C. (2018). The effects of emotion regulation strategies on positive and negative affect in early adolescents. Cognition and emotion, 32(5), 988-1002.
Young, K. S., Sandman, C. F., & Craske, M. G. (2019). Positive and negative emotion regulation in adolescence: links to anxiety and depression. Brain sciences, 9(4), 76. doi: 10.3390/brainsci9040076
Zhai, H. K., Li, Q., Hu, Y. X., Cui, Y. X., Wei, X. W., & Zhou, X. (2021). Emotional creativity improves posttraumatic growth and mental health during the COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychology, 12, 600798.