اصول طراحی موثر در ارتقای خلاقیت دانش آموزان در فضاهای آموزشی (نمونه موردی دبیرستان های دخترانه شهر لاهیجان)

محورهای موضوعی : سایر

حمیدرضا عظمتی ¹ , رضا پرویزی ² , امیر رضا کریمی آذری ³ , مریم آقا بیگی کلاکی ⁴

1 - دانشیار دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی، تهران، ایران
2 - مربی گروه معماری، موسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران
3 - استادیار گروه معماری، دانشگاه گیلان
4 - دانشجوی کارشناسی ارشد معماری، موسسه آموزش عالی دیلمان، لاهیجان، ایران

تاریخ دریافت : 1394/07/28 تاریخ پذیرش : 1394/12/18 تاریخ انتشار : 1395/09/15

کلید واژه: واژه های کلیدی: خلاقیت, محیط کالبدی, فضای آموزشی, عوامل شناختی,

چکیده مقاله :

زمینه : بخش اصلی و مرکزی زندگی هر انسانی را یادگیری شامل می شود، یادگیری نیز متأثر از محیط اطراف است که این محیط ها خود از عناصری تشکیل خواهند شد که دارای وی‍‍ژگی ها و کیفیت های گوناگونی بوده و در ارتباط با یکدیگر معنادار می شوند و سبب ارتقا خلاقیت در دانش آموزان می شوند. روش : جامعه تحقیق دانش آموزان دختر دبیرستانی لاهیجان است که تعداد آنها 2641 نفر و حجم نمونه طبق جدول مورگان 335 دانش آموز انتخاب شده است. تجزیه و تحلیل داده ها : تکنیک جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بسته پاسخ است که از طیف لیکرت در آن استفاده شده و تحلیل داده ها با SPSS است که از تحلیل عوامل و آزمون فرضیه-ها در آن استفاده شده است. نتیجه گیری : در پایان با تأکید بر عوامل موثر در خلاقیت، اصول طراحی فضاهای آموزشی به شرح زیر ارائه شده است: 1) استفاده از انعطاف پذیری فرم ها، 2) فضای نیمه باز، 3) تغییر پذیری نور و رنگ، 4) استفاده معمارانه از فضای سبز و 5) مبلمان تغییر پذیر که معیار تغییر پذیری نور و رنگ با ضریب رگرسیون 84/0 بیشترین سهم تبیین در ایجاد انگیزه که از عوامل موثر در ایجاد خلاقیت است را دارا است. واژه های کلیدی: خلاقیت، محیط کالبدی، فضای آموزشی، عوامل شناختی.

چکیده انگلیسی:

Abstract: Context : The central parts of everybody's life includes learning. Learning is effected by environment that these environments themselves composed from elements that have different characteristics and qualities , so they are meaningful in relation with each other and will promote creativity. Method: The society of the survey is female students in high schools of Lahijan, that their number is 2641 and the sample size (according to the Morgan table), is 335 selected students. Data analysis: The technique to gathering information of survey is the pocket of answer using range of Likert and data analysis with SPSS which uses factors analysis and testing of theories. Conclusion: At the end, with emphasis on factors in creativity, design principles of educational facilities as below: 1) the flexibility of forms, 2) semi-open space, 3) variability of natural light and color, 4) architectural using of green space and natural materials and 5) changeable furniture; are presented that between these factors, variability of light with rate 0.84, has the largest portion in creating motivation that is one of effective factors in creation of ingenuity. Key words: Creativity, Physical environment, Educational environment, Cognitive factors.

منابع و مأخذ:

باقری، حمیدرضا؛ عظمتی، حمیدرضا.(1390). بهبود خلاقیت کودکان در محیط مدرسه (فضای معماری به عنوان برنامه آموزشی)، مجله مطالعات برنامه درسی. 6 (22)، 163-184.

بیسادی، مونا؛ مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر.(1393). ویژگی های فضایی موثر بر خلاقیت محققان در مرکز مطالعات معماری و شهرسازی، مجله فناوری های یادگیری ،7. 239-249.

حسینی، افضل‌السادات. ( 1384). ماهیت خلاقیت و شیوه های پرورش آن. مشهد:آستان قدس رضوی.

شاطریان، رضا. (1387). طراحی و معماری فضاهای آموزشی. تهران: انتشارات سیمای دانش.

شفائی، مینو.( 1388). طراحی فضاهای آموزشی برای کودکان 3 تا 6 سال با توجه به افزایش خلاقیت آن­ها در ایران، پایان نامه برای مدرک دکترا در مهندسی معماری، دانشگاه علم و صنعت.

طباییان، سیده مرضیه؛ حبیب، فرح؛ عابدی، احمد.( 1390). دیدگاه دانش آموزان دبیرستان های مطلوب و نامطلوب نسبت به رنگ فضای آموزشی و راه های بهبود کیفیت فضای تحصیلی.  نوآوری های آموزشی، 10 (38)، 93 - 106 .

عنایتی، الهه؛ عابدی، احمد .(1395). فراتحلیل اثربخشی مداخلات آموزشی بر خلاقیت دانش آموزان، فصلنامةعلمی،پژوهشیابتکاروخلاقیتدرعلومانسانی،6(1)،1-18.

غفوری آثار، مریم؛ میرهاشمی، مالک؛ گنجی، حمزه. (1395). سهم هوش هیجانی، ویژگی های شخصیتی و عوامل جمعیتی با میانجیگری انگیزش پیشرفت در تبیین خلاقیت دانش آموزان دوره متوسطه، فصلنامةعلمی،پژوهشیابتکاروخلاقیتدرعلومانسانی،6(1)، 91-108.

کریمی آذری، امیر رضا. (1394). اصول طراحی موثر برای افزایش خلاقیت کودکان در منطقه مسکونی، پایان نامه برای مدرک دکترا در مهندسی معماری. دانشگاه علم و صنعت.

لطف عطا، آیناز. (1387). تاثیر عوامل محیطی بر یادگیری و رفتار در محیط های آموزشی (ابتدایی) در شهر، مدیریت شهری ، 6 (21) ، 73 -90 .

مظفر، فرهنگ؛ حسینی، سیدباقر؛ باقری، محمد؛ عظمتی، حمیدرضا.( 1386). نقش فضاهای باز محله در رشد و خلاقیت کودکان،باغ نظر،  4 ( 8 )،59 - 72.

نقره کار، عبدالحمید؛ مظفر، فرهنگ؛ صالح، بهرام؛ شفایی، مینو .( 1388). پیمایش در تبیین اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان، معماری و شهرسازی آرمان شهر ، 2(2) ،67 - 74 . 

نوید ادهم، مهدی.(1379). پیام مدرسه، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، انتشارات: مدرسه، تهران.

Amabile T.M. (1983).Social psychology of creativity: A componential conceptualization, In Journal of Personality and Social Psychology, 45. 357-376.

Amabile T.M., (2001).Beyond Talent, John Irving and the Passionate Craft of Creativity, American Psychologist, 56-4. 214-226.

Dubos R, Man-made environments, The journal of School Health, 41, 1971, 339-343.

Faizi, F.M. KarimiAzari, K.A &NorouzianMaleki, N.S (2012). Design Principles of Residential Spaces to Promote Children’s Creativit, Procedia, Social and Behavioral Sciences, 35. 468 – 474.

Grout, L; Wang. (2005). Research method in architecture, Aeenifar A, Tehran university publications.

Lang J., (2002). The creation of architectural theory, Aeenifar A, Tehran university publications.

McCoy J.M. Evans G.W. (2002).The potential role of the physical environment in fostering creativity, Creativity Research Journal, 14. 409–426.

Torrance, E. (1989) .The Nature of Creativity as Manifest in, this Testing in, Stanberry, Robert J.; the Nature of  Creativity Contemporary Psychological Perspectives, Cambridge university press.