توسعه گردشگری ادبی همدان و نقش باباطاهر عریان در گسترش آن
محورهای موضوعی : مربوط به گردشگریمعصومه بختیاری 1 * , معصومه خدادادی 2 , طاهره خبازی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران
2 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران
3 - استادیار، گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ورامین- پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین، تهران، ایران
کلید واژه: اصفهان, کوه صفه, شاه دژ, اسماعیلیان, احمد بن عبدالملک عطاش, گردشگری صفه,
چکیده مقاله :
باباطاهر عریان، شاعر و عارف برجسته قرن چهارم و پنجم هجری، نماد ادبی همدان است که در توسعه گردشگری، به‌ویژه گردشگری ادبی، نقش مهمی دارد. بقعه باباطاهر، واقع در میدان باباطاهر همدان، توسط محسن فروغی (۱۳۴۴) طراحی و در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. معماری این بنا، تلفیقی از سبک‌های سنتی (قرن 7 و 8 هـ) و مدرن، از پربازدید‌ترین جاذبه‌های همدان است و سالانه گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. دوبیتی‌های حک‌شده بر سنگ‌های مرمر و فضای معنوی، تجربه‌ای ادبی و عرفانی فراهم می‌آورد. این بنا هویت فرهنگی همدان را تقویت کرده و با جذب گردشگر، به اقتصاد محلی از طریق فرصت‌های شغلی مانند فروش صنایع‌دستی کمک می‌کند. نزدیکی به جاذبه‌هایی مانند گنبد علویان و تپه هگمتانه، آن را مقصدی مکمل در گردشگری تبدیل کرده است. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، اهمیت بنا در گردشگری ادبی، چالش‌ها و فرصت‌ها بررسی می‌شود. یافته‌ها نشان می‌دهد توسعه زیرساخت‌های گردشگری، برگزاری جشنواره‌های ادبی و بهره‌گیری از فناوری‌هایی مانند واقعیت مجازی می‌تواند تأثیر این جاذبه را تقویت کند.
The strategic location of the Isfahan plain in Iran’s political, economic, and military geography has consistently drawn the attention of conquerors. This region has frequently been plundered by the inhabitants of the Zagros Mountains, yet it has always been rapidly rebuilt. The presence of Shah-Dezh fortress atop Mount Soffeh, as a natural and strategic stronghold, has always played a key role in defending the area. This study explores the importance of the fortress during the Seljuk period and introduces some of the remaining tourist attractions from that era on Mount Soffeh. Research based on library and field studies shows that Shah-Dezh, with foundations from the Sassanid era, was restored and expanded during Malik-Shah’s reign. The Ismailis briefly seized the fortress and used it against the Seljuks. Shah-Dezh stands as a strategic and defensive symbol of the connection between geography and political change in the Seljuk era. Its commanding position atop Mount Soffeh has played a vital role in shaping the history and security of the region.
1- باباطاهر (1366). دیوان دوبیتی‌های باباطاهر، به کوشش: عزیز الله کاسب. تهران: رشیدیه.
براون، ادوارد (1341). تاریخ ادبیات ایران. ترجمه: فتح‌الله مجتبائی، تهران: مروارید.
2- بیات، ناصر و اسدی، علیرضا(1396)، چالش‌ها و رهیافت‌های توسعه گردشگری ادبی در ایران، فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، دوره: 8، شماره: 1.
3- سجادی، سید ضیاءالدین (1373). مقدمه‌ای بر مبانی عرفان و تصوف. تهران: اساطیر. صفا، ذبیح‌الله (1372). تاریخ ادبیات ایران. تهران: فردوس
4- رنجبران و غفاری و تسلیمی بابلی، (1398)، «تبیین تأثیر ریسک درک شده گردشگر بر تمایل به بازدید مجدد از مقصد گردشگری با نقش میانجی تصویر مقصد گردشگری»، مجله مطالعات مدیریت گردشگری، 14 (46)، 134- 164.
5- فخرایی، مصطفی (1384). زندگی و آثار باباطاهر. تهران: تیرگان
6- قاسمی، تارا؛ امینی، الهام؛ مدیری، آتوسا (1397). طراحی بافت تاریخی شهر تهران با رویکرد گردشگری ادبی: نمونه موردی: حصار ناصری شهر تهران. مجله مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال 5، شماره 16.
7- قربان زاده، داود؛ سعیدنیا، حمیدرضا؛ راه حق، عاطفه (1401). «بررسی اثر تجربه کیفیت در مورد نیات رفتاری گردشگران در بازدید از مقاصد گردشگری» برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، 9(35)، 262- 242
8- کروبی، مهدی؛ وفایی، زهرا؛ سیدی، فاطمه (1396). «عوامل مؤثر بر رضایت کلی با نقش میانجی ارزش ویژه برند مقصد گردشگری: بازدید گردشگران از کاخ گلستان تهران»، مجله گردشگری توسعه، 6(10)، 1-22.
9- موحد، علی؛ رضایی، ناصر؛ گراوندی، فریبا (1402). «تحلیل ظرفیت‌های محیطی گردشگری ادبی برای توسعه گردشگری شهری: مطالعه موردی: شهر تهران»، مجله گردشگری شهری، دوره 10، شماره 3.
10- ایرنا (1401). «آمار بازدیدکنندگان نوروزی از جاذبه‌های همدان». قابل دسترسی در وب‌سایت ایرنا.
11- سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ایران (1376). ثبت بقعه باباطاهر در فهرست آثار ملی، شماره 1870.
12- فروغی، محسن (1344). اسناد طراحی بقعه باباطاهر (نقل‌شده در آرشیو سازمان میراث فرهنگی).
13- مقصود، جواد (1350). شرح احوال باباطاهر. تهران: انجمن آثار ملی.
14- Andersen, H. C., & Robinson, M. (2002). Literature and tourism: Reading and writing tourism texts. London: Continuum.
15- Yiannakis, J.N., Davies, A. (2012) Diversifying rural economies through literary tourism: Areview of literary tourism in Western Australia. Journal of Heritage Tourism 7 (1), 33–44.
16- Smith, Melanie; MacLeod, Nicola; Hart Robertson, Margaret. (2010). Key Concepts in Tourist.Studies SAGE Publication.
17- Herbert, D. (2001). Literary places, tourism and the heritage experience. Annals of Tourism Research, 28(2), pp. 312–333.