بررسی شاخص‌های عملکردی توسعه شهر از دیدگاه شهروندان مطالعه موردی: منطقه 9 شهر اصفهان

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

عباس پاکدل ¹ , احمد خادم الحسینی ^{2 *} , حمید صابری ³ , حجت مهکویی ⁴

1 - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
2 - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
3 - مرکز تحقیقات گردشگری، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران
4 - گروه جغرافیاي سياسي، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

تاریخ دریافت : 1404/02/03 تاریخ پذیرش : 1404/03/28 تاریخ انتشار : 1404/04/01

کلید واژه: توسعه, ساختار شهر, شاخص‌های عملکردی, اصفهان.,

چکیده مقاله :

سرعت رشد تعداد شهرها روز به روز در حال افزایش است و در سیر توسعه آنها، تغییرات گسترده‌ای در ساختار فضایی آن‌ها رخ داده است. این تغییرات گاهی به تعادل فضایی بین عملکردهای شهری و جمعیت و گاهی به قطبی شدن و نابرابری فضایی منجر گردیده و اهمیت ارائه الگوی توسعه شهری برای بهبود ساختارهای فضایی – عملکردی شهرها را آشکار می‌سازد. از این رو پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص‌های عملکردی توسعه منطقه 9 شهر اصفهان صورت گرفته است. جامعه آماری این پژوهش شهروندان منطقه بود که پرسشنامه طراحی شده با طیف لیکرت توسط 383 نفر از آنان تکمیل شد. از آزمون مدل سازی معادلات ساختاری و آزمون t-test استفاده شد. آزمون‌های همبستگی و مدل‌یابی معادلات ساختاری برای تحلیل روابط میان شاخص‌ها و تأثیر آن‌ها بر ساختار عملکردی شهری به‌کار رفت. سپس الگوی توسعه مناسب برای منطقه 9 شهر اصفهان ارائه شد. نتایج نشان داد تأثیر شاخص‌های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی و خدمات شهری و محیط زیست در بهبود ساختار عملکردی مناطق شهری از نظر شهروندان بیشتر از حد متوسط می‌‌باشد. در شاخص‌های اقتصادی، دسترسی به مراکز خرید؛ در شاخص‌های اجتماعی-فرهنگی مشارکت شهروندان؛ در شاخص‌های کالبدی افزایش مطلوبیت حمل‌ونقل عمومی؛ در شاخص‌های خدمات شهری، عملکرد زیباسازی در فضاهای شهری بیشترین تأثیر را در بهبود ساختار عملکردی منطقه 9 شهر اصفهان دارد. کمترین تأثیر را نیز در شاخص‌های اقتصادی استفاده از فناوری‌های نوین جهانی در ارتقاء اقتصاد محلی؛ در شاخص‌های اجتماعی-فرهنگی مناسب‌سازی خدمات معلولین؛ در شاخص‌های کالبدی وجود پارکینگ‌های عمومی؛ همچنین در شاخص‌های خدمات شهری ساماندهی مشاغل و صنایع مزاحم داشته است. ارائه الگوی مناسب توسعه شهری مطلوب نشان داد از نظر شهروندان به ترتیب اولویت خدمات شهری و محیط زیست، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی و اقتصادی در بهبود ساختار عملکردی مناطق شهری اثرگذار خواهند بود.

چکیده انگلیسی:

The growth rate of the number of cities is increasing day by day, and in the course of their development, extensive changes have occurred in their spatial structure. These changes sometimes lead to spatial balance between urban functions and population, and sometimes to polarization and spatial inequality, revealing the importance of providing an urban development model to improve the spatial-functional structures of cities. Therefore, the present study was conducted with the aim of investigating the performance indicators of the development of Region 9 of Isfahan. The statistical population of this study was the citizens of the region, and a questionnaire designed with a Likert scale was completed by 383 of them. Structural equation modeling and t-test were used. Correlation tests and structural equation modeling were used to analyze the relationships between indicators and their impact on the urban functional structure. Then, an appropriate development model for District 9 of Isfahan was presented. The results showed that the impact of economic, socio-cultural, physical, urban services, and environmental indicators on improving the functional structure of urban areas from the perspective of citizens is greater than average. In economic indicators, access to shopping centers; in socio-cultural indicators, citizen participation; in physical indicators, increasing the desirability of public transportation; in urban service indicators, the performance of beautification in urban spaces has the greatest impact on improving the functional structure of District 9 of Isfahan. The least impact in economic indicators is the use of new global technologies in promoting the local economy; in socio-cultural indicators, the adaptation of services for the disabled; in physical indicators, the existence of public parking lots; and in urban service indicators, the organization of nuisance jobs and industries. Providing an appropriate model of desirable urban development showed that, from the perspective of citizens, urban services and the environment, socio-cultural, physical, and economic priorities will be effective in improving the functional structure of urban areas.

منابع و مأخذ:

پیله ور، علی؛ عطایی، سینا؛ زارعی، عبد ا.... (1390). بررسی تأثیر میان‎کنش فضایی بر تعادل فضایی در ساختار شهری بجنورد با استفاده از فنِّ چیدمان فضا. پژوهشهای جغرافیای انسانی. 44 (1)، 87-102.
جعفرزاده، کاوه و ديگران (1397). مدل سازی تغییرات ساختار شهری با رویکرد برنامه ریزی فضایی برای رسیدن به توسعه پایدار شهری - مطالعه موردی: شهر قائم‌شهر. فصلنامه علمی- پژوهشی اطلاعات جغرافیایی «سپهر. 27 (107)، 209-222. doi: 10.22131/sepehr.2018.33577
حسینی، علی؛ پوراحمد، احمد (1400). تبیین مفاهیم و رویکردهای ساختار فضایی در مناطق شهری چندمرکزی: ارائه چارچوبی مفهومی. دانش شهرسازی. 5 (2)، 37-62. doi: 10.22124/upk.2021.16155.1433
حقانی، سهیلا؛ لطفی، صدیقه؛ آنامرادنژاد، رحیم بردی (1399). بررسی ساختار فضایی منطقه شهری مازندران مرکزی با تاکید بر شبکه اجتماعی. جغرافیا و توسعه فضای شهری. 7 (1)، 55-77. doi: 10.22067/gusd.v7i1.84164
داداش پور، هاشم؛ میری لواسانی، امیررضا (1394). تحلیل الگوهای فضایی پراکنده‌رویی در منطقه کلان‌شهری تهران. برنامه ریزی فضایی. 5 (1)، 146-123.
ریاضی، حسین؛ حقیقت نائینی، غلامرضا؛ داداش‌پور، هاشم (1402)، ساختار عملکردی-فضایی در ارتباط با کیفیت دسترسی‌پذیری پایدار محدوده میدان انقلاب تهران. فصل‌نامه تحقیقات جغرافیایی. ۳۸ (۲)، ۱۹۱-۲۰۱
زادولی خواجه، شاهرخ؛ اصغری زمانی، اکبر؛ محمدی، فاطمه (1400). بازاندیشی در ساختار فضایی کلان‌شهرها از منظر پراکنش هسته‌های عملکردی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). مطالعات ساختار و کارکرد شهری. 8 (28)، 91-112. doi: 10.22080/usfs.2021.19440.2024
سنایی، مجید؛ هاشمی، سید مصطفی؛ علی‌پور، حسین (1402). ارائه الگوی راهبردی ساختار فضایی مناطق کویری و بیابانی ایران با رویکرد استقرار پایدار جمعیت با نگاه دفاعی و امنیتی، مطالعه موردی استان خراسان جنوبی. فصلنامه آماد و فناوری دفاعی. 6 (2)، 180-151.
عباسی ورکی، الهام و ديگران (1402). تحلیل ساختاری-کارکردی سازمان فضایی منطقه شهری قزوین. آمایش محیط. 60 (16)، 1-22.
قهری، شلاله؛ یزدانی، محمدحسن؛ محمدی، علیرضا (1403). بررسی تحولات مورفولوژی شهری با رویکرد کالبدی- فضایی (مطالعه موردی: شهراردبیل). مطالعات علوم محیط زیست. 9 (1)، 7930-7919. doi: 10.22034/jess.2023.398055.2036
قهرمانی، حسین؛ علی‌پوری، احسان (1400). تحلیل ساختار فضایی استان اصفهان با تأکید برثبات و استقرار جمعیت. فصلنامه آماد و فناوری دفاعی. 4 (2)، 82-59.
محمدی، محمود؛ شاهیوندی، احمد؛ محمدی، شهرام (1393). تحلیل ساختار فضایی-کالبدی محدوده مرکزی شهر زنجان با رویکرد تفکر راهبردی. فصلنامه مطالعات شهری. 4 (13)، 82-71.
ملک‌زاده، ندا؛ داداش‌پور، هاشم؛ رفیعیان، مجتبی (1400). فرامطالعه مطالعات مرتبط با ساختار فضایی شهری و منطقه‌ای در ایران در بازه زمانی 1380-1398. معماری و شهرسازی ایران. 12 (1)، 37-57. doi: 10.30475/isau.2020.165634.1158
مهران‌پور، جعفر؛ پورمحمدی، محمدرضا؛ روستایی، شهریور (1403). تحلیلی بر ساختار و هسته‌های عملکردی شهر از منظر الگوهای فضایی، زمانی و تحرک انسانی (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز). فضای شهری و حیات اجتماعی. 3 (11)، 79-92. doi: 10.22034/jprd.2024.55200.1027
Kii, M.; Tamaki, T. & Suzuki, T. (2023). Estimating urban spatial structure based on remote sensing data. Sci Rep. 13, 8804. https://doi.org/10.1038/s41598-023-36082-8
Liu, Z. & Liu, S. (2018). Polycentric development and the role of urban polycentric planning in China’s mega cities: An examination of Beijing’s metropolitan area. Sustainability. 10 (5), 1588.
Liu, K.; Murayama, Y.; Ichinose, T. (2020). Using a new approach for revealing the spatiotemporal patterns of functional urban polycentricity: A case study in the Tokyo metropolitan area. Sustainable Cities and Society. 59, 102176. https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102176.
Shi, Y. (1999). From a singe center city to a multi-centers city spatial organization pattern of metropolitan development in China. Urban Planning Rev. 3, 36–39.
Shen, L. et al (2024). The structural and functional development of an urban network system from the perspective of flow space: A case study of Nanjing. Land. 13 (7), 1099. https://doi.org/10.3390/land13071099
Tomko, M. & Winter, S. (2013). Describing the functional spatial structure of urban environments. Computers, Environment and Urban Systems. 41, 177-187. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2013.05.002.
Yue, W.; Liu, Y. & Fan, P. (2010). Polycentric urban development: The case of Hangzhou. Environment and Planning A. 42 (3), 563-577.
Wu, C.; Smith, D. & Wang, M. (2021). Simulating the urban spatial structure with spatial interaction: A case study of urban polycentricity under different scenarios. Computers, Environment and Urban Systems. 89, 101677. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2021.101677.
Xi, Y. et al (2022). Characterising population spatial structure change in Chinese cities. Cities. 123, 1-11.
Zhu, J.; Niu, X. & Wang, Y. (2024). Polycentric urban spatial structure identification based on morphological and functional dimensions: Evidence from three Chinese cities. Sustainability. 16 (6), 2584. https://doi.org/10.3390/su16062584
Zhang, L.; Zhang, L. & Liu, X. (2022). Evaluation of urban spatial growth performance from the perspective of a polycentric city: A case study of Hangzhou. Land. 11 (8), 1173. https://doi.org/10.3390/land11081173
Zhou, C. & Ye, C. (2013). Progress on studies of urban spatial structure in China. Progress in Geography. 32 (7), 1030-1038