علایم استتار و اختفاء واژگانی در دیوان حافظ

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

زهره خلیلی ^{1 *} , دره دادجو ²

1 - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران
2 - عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نهران مرکز

تاریخ دریافت : 1394/11/17 تاریخ پذیرش : 1395/02/29 تاریخ انتشار : 1395/06/30

کلید واژه: رمز, معما, اشارت, راز, سرّ, نکته, علایم استتار و اختفاءواژگانی,

چکیده مقاله :

رازهای اشعار حافظ بر چهار سطح "واژه"، "بیت"، "غزل" و "دیوان شاعر" سایه افکنده است. این مقاله به بررسی "راز" در سطح واژه‌های اشعار حافظ می‌پردازد. به طور کلی "راز" به مطلب پوشیده یا مخفی و در پرده اطلاق می‌شود. به غیر از واژه "راز" کلمات دیگری نیز همین خصوصت را دارند که مترادف این واژه هستند و عبارتند از "سر"، "رمز"، "نکته"، "اشارت" و "معما". این واژه ها در این مقاله با عنوان علایم استتار و اختفاء واژگانی معرفی می شوند. مقاله حاضر با کمک ابزار یا علم آمار یک تحلیل استباطی از راز حافظ را در چارچوب یا ظرف استدلالی و علمی قرارداده است. نتیجه این پژوهش مستند، ارائه تمایزات و اشتراکاتی در علایم استتار و اختفاء واژگانی در دیوان حافظ است. با استخراج فراوانی هریک از این واژه‌ها، در دیوان شاعر و طبقه‌بندی آن‌ها در گروه‌های خاص و هدفمند، نتیجه می‌شود که هریک از آنها، خصوصیات منحصر به فردی دارند، که خاص آن واژه است و هدف از این مقاله اثبات این موضوع است که شاعر به بهترین صورت ممکن و به طورکاملا آگاهانه و گزینشی هریک از واژه‌های فوق را برای بیان منظور خویش اختیار می‌نموده است.

چکیده انگلیسی:

Mystery in Divan of Hafez overshadow on four levels include words, lines, sonnet and court poet. In this article we have investigated on mystery in the words level of Hafezs poems. In general, mystery refers to the subject covered and hidden in the curtains. Present study with using statistic science made inferential analysis of Hafezs mystery in the frame of scientific and reasoning manner. The results of this research indicated differences and commonalities in camouflage and concealment of words in Divan of Hafez. By extracting the frequency of these words in Divan of poet and classify them in specific and targeted groups, it follows that each of them have unique properties, which is specific for it word. The final goal of present study is demonstrated of the subject that poet with the best possible way and completely conscious and selective provide any of the words for his purpose expression.

منابع و مأخذ:

حافظ، شمس‎الدین‎محمد.(1371). دیوان خواجه شمس الدین حافظ شیرازی . تصحیح محمد قزوینی و قاسم غنی، به اهتمام عبدالگریم جربزه دار تهران: اساطیر

دهخدا،علی اکبر.(1377).لغتنامه،تهران: دانشگاه تهران

قهرمانی،سعید.(1379). نگرش ریاضی‎گونه درشعر حافظ، مجله ایران شناسی، سال ششم، صص534-554 

معین ، محمد.(1363). فرهنگ فاسی دکتر معین، چاپ ششم، تهران: امیر کبیر.