نقد خویشتن تحلیل قصیده‌ی «در مذمّت شعر و شاعری» از انوری
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
حسین خسروی
1
(دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرکرد)
حسین یزدانی
2
(دانش آموخته‌ی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی)
کلید واژه: قصیده, ode, زبان محاوره, panegyric, مدیحه‌سرایی, مذمت شاعران, خوارداشتِ شعر, talking language, reproach poets, despised poem,
چکیده مقاله :
در این مقاله به نقد و بررسی چندسویه‌ی قصیده‌ی صد و هشتاد و چهارم دیوان انوری پرداخته شده است. در بخش نخست، گزارشی کوتاه و فشرده از مفاهیمِ قصیده به دست داده شده و تناسب فرم و محتوا به کوتاهی مورد بررسی قرار گرفته است. سپس برای پی‌گیری انگیزه‌ی انوری در زمینه‌ی نکوهش شعر و شاعری، شعر و شاعری از دیدِ فرهنگ و جامعه‌ی عصر انوری بررسی شده است و امکان اثرپذیری انوری از آرای شعرای دیگر از جمله کسایی، ناصرخسرو و سنایی مطرح شده است. پس از بررسی فرم و محتوا، مشخص شد که این قصیده در شمار اشعار حقیقت نما (راستین) و صادقانه ی شاعر قرار می گیرد. دربخش پایانی مقاله پس از طرح چند فرضیه برای یافتن انگیزه ی اصلی انوری از نکوهش شعر و شاعری، این فرض اثبات شد که وی به دلیل بهره مندی از مراتب فضل و کمال، شاعری را دونِ شأنِ خود می دانسته است و چون از روی ناچاری و به دلیل نیاز مالی به مدیحه سرایی پرداخته، پس از سال ها شاعری، از کارنامه‌ی خود ناخشنود بوده و به نقد کار خود پرداخته است.
This article has been review the 184th ode poetry of complete work of Anvari. In the first part, a short and compact report of concepts was given and appropriateness of the form and content has been studied briefly.Then the Anvari motivation in reproach of poetry, poetry from the perspective of culture and society in the era of Anvari was investigated and the possibility of taking influence from other poets including Kasaii, Naserkhosro and Sanaii has been considerated. After reviewing the form and content, it became clear that this ode poem is set as reality (true) and truly poems. At the final part of the article, after several hypotheses proposed for the main motive of Anvari poetry reproach, it was proved that because of advantage of Benefit from the grace and perfection, he detracted the poetry and because of the financial need he forced to do panegyric to the chorus. After years of poetry he was not satisfied with his records and critiqued them.
1- انوری ابیوردی (1376)، دیوان، به اهتمام محمدتقی مدرّس رضوی. چ5، تهران: علمی و فرهنگی.
2- بهار، محمدتقی(1381)، دیوان اشعار. چ1، تهران: علم.
3- خاقانی شروانی (1368)، دیوان،تصحیح ضیاء الدین سجادی، چ سوم، تهران، زوار
4- زرین کوب، عبدالحسین (1361)، نقد ادبی، چ 3، تهران:امیرکبیر
5- سنایی غزنوی (1383)، دیوان، چ ششم، به تصحیح محمدتقی مدرس رضوی، انتشارات دانشگاه تهران
6- سوزنی سمرقندی (1338)، دیوان. تصحیح و مقدمه از ناصرالدین شاه حسینی. تهران: امیرکبیر.
7- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1372)، مفلس کیمیافروش، تهران: سخن.
8- شمیسا، سیروس (1374)، سبک شناسی شعر، تهران:فردوس
9- شمیسا، سیروس (1372)، کلیات سبک شناسی، تهران: فردوس
10- 7- شهیدی، جعفر (1376)، شرح لغات و مشکلات دیوان انوری. چ2، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
11- صفا، ذبیح الله (1367)، تاریخ ادبیات در ایران، چ 8، تهران: فردوس.
12- ظهیر فاریابی (1381)، دیوان، تصحیح و توضیح امیرحسین یزدگردی. به اهتمام اصغر دادبه. تهران: قطره.
13- عطار نیشابوری (1361) اسرار نامه، با تصحیح و تعلیقات سید صادق گوهرین، چ 2، تهران: زوار
14- عطار نیشابوری (1386)، مصیبت نامه، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، چ2، تهران: سخن.
15- عطار نیشابوری (1368)، منطقالطیر، به تصحیح سید صادق گوهرین، چ ششم، تهران:علمی و فرهنگی
16- فروزانفز، بدیع الزمان (1361)، احادیث مثنوی، چ 3، تهران: امیرکبیر
17- فروزانفز، بدیع الزمان ( 1369)، سخن و سخنوران. چ 4، تهران: خوارزمی
18- کسایی مروزی (1367)، اشعار حکیم و تحقیق در زندگی و آثار او، مهدی درخشان، انتشارات دانشگاه تهران
19- منوچهری دامغانی (1363)، دیوان اشعار، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، چ 5، تهران :زوار
20- میبدی، رشیدالدین ابوالفضل(1344)، کشف الأسرار و عده‌ی الأبرار، به کوشش علی اصغر حکمت.تهران: ابن سینا.
21- ناصرخسرو (1384)، دیوان اشعار. به تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقق. چ6، تهران: دانشگاه تهران.
22- نظامی گنجوی(1378)، لیلی و مجنون، به تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ3، تهران: قطره.
23- نظامی گنجوی(1388)، مخزنالأسرار. به تصحیح وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان. چ12، تهران: قطره.
_||_