تحلیل ریخت شناسی و بررسی ویژگی های قصه خیر و شر از هفت پیکر نظامی

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

مینا خادم الفقرا ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی واحد نجف آباد دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران)
عطامحمد رادمنش ² (استاد زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد دانشگاه آزاد اسلامی نجف آباد، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/04/08 تاریخ پذیرش : 1394/07/10 تاریخ انتشار : 1394/09/01

کلید واژه: Structure, ساختار, نظامی, پراپ, Morphology, Nezami, Propp, ریخت شناسی, Good and Evil, خیر و شر, ویژگی های قصه عامیانه, features of folk tales,

چکیده مقاله :

خمسۀ نظامی از جمله آثاری است که از قرن ها پیش مورد توجه ادب دوستان بوده است. منظومۀ هفت پیکر چهارمین مثنوی از این خمسه است که حاوی داستان های پر ماجرایی است. موضوع این مثنوی، سرگذشت بهرام گور از هنگام زایش تا مرگ اوست. یکی از داستان های این مثنوی، داستان خیر و شر است- که هنگام نشستن بهرام را در روز پنجشنبه در گنبد صندلی و افسانه گفتن دختر پادشاه اقلیم ششم- به تصویر می کشد. در این مقاله، ابتدا خلاصه ای از این داستان بیان می شود سپس سازه های این داستان براساس الگوی ریخت شناسی ولادیمیرپراپ تجزیه و تحلیل میگردد. پراپ معتقد بود که بر همۀ داستان های عامیانه، قوانینی حاکم است که پس از مطالعۀ آنها با فرمول بندی صحیح، ساختار این قصه ها به دست می آید. سعی نگارندگان این مقاله بر این است که ضمن نمایاندن ویژگیهای قصه و بیان بعضی از عناصر، ساختار داستان را از راه تفکیک آن به ساختهای کوچکتر، براساس الگوی یاد شده، بررسی کند و نشان دهد که داستان خیر و شر یکی از داستان های منظوم تعلیمی- غنایی و یکی از داستان های اخلاقی مجموعۀ هفت پیکر است.

چکیده انگلیسی:

The Pentad (Khamse) by Nezami is among the literary works that has been attractive for literary people. The poetical narrative of Haft Peikar is the fourth piece from the Pentad that includes adventurous tales. The theme of this piece is the tale of Bahram Gour from birth to death. One of the tales of the piece is the Good and Evil tale that illustrates Bahram Gour sitting on the dome seat on Thursday and storytelling by the king’s daughter of region VI. In this article, first comes the summary of the tale and then the structure of the tale is analyzed on the basis of Vladimir Propp’s morphological patterns. Propp believed that there are some rules governing all folk tales and after studying them and by correct formulization the structure is obtained. Beside presenting the features of the tale and explaining some elements, the author of the article tries to investigate the structure of the tale through dividing it into smaller structures based on the mentioned patterns and shows that Good and Evil tale is an educational-lyrical tale and one of the moral tales of Haft Peikar collection.