بررسی انتقادی و تجزیه و تحلیل مقاله «الهی‌نامه‌ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
رضا برزویی
1
(
دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج
)
کلید واژه: الهی‌نامه, بحر هزج, بحر وافر, زحاف, Vafer Meter, تخریج, افاعیل عروضی, Takhrij, Hazag Meter, Elâhi Nâme, Metricag Feet, Modification,
چکیده مقاله :
در جوامع علمی و دانشگاهی، نقد و ارائه ی نظر در باره ی مقالات، کتب و اندیشه هایی که با زبان یا قلم عیان و بیان شده اند ضمن اینکه رواج فراوانی دارد، قطعاً به دور از هر گونه غرض ورزی و خالی از حبّ و بغض و در راستای پیشرفت و شفافگری صورت می گیرد. از این روی پس از مطالعه ی مقاله ای با عنوان الهی نامه ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟ که نگارنده ی ارجمند آن، بعد از ارائه ی مطالب و مباحث و استناد به شواهدی از ابیاتِ فارسی و عربی، بر آن است که با توجه به ارکانی که در این مثنوی بر وزن مفاعلتن آمده است و با استدلالهای علمی ثابت کند که این مثنوی در بحر وافر معصوب مقطوف سروده آمده است و در این باره می نویسند :در مثنوی الهی نامه ی عطار نیز ارکانی از این بحر (وافر) آمده است که وزن این مثنوی را از هزج مسدس محذوف به وافر معصوب مقطوف درآورده است، پس می توان گفت؛ که مثنوی الهی نامه ی عطار نیز در بحر وافر معصوب مقطوف، مفاعَلَتُن مفاعَلَتُن فعولن سروده شده است.[1] با توجه به نامعتبر بودن این نتیجه و دلایلِ منجر به آن که ناشی از ناشناس بودن موضوع و مبحث مهم و مطرحی در عروض کهن با عنوان تخریج بحور می باشد، مقاله ی حاضر به معرفی این موضوع اساسی و توصیفِ کامل آن، اختصاص یافت تا زمینه ی آشنایی بهینه ی اهل ادبی که فرصت و مجال نمی یابند تا به غور و تفحص در مطالب ثقیل عروض کهن فارسی که در کتبی همچون المعجم فی معاییر اشعار العجمِ شمس قیس رازی مطرح شده است فراهم آید، چرا که از دیگر سو، غالب تألیفات عروضی معاصر نیز بر مبنای شیوه های نوینی منتشر می شوند و از تخریج و مباحث بسیار دیگری همچون؛ ساختن افاعیل از ترکیب سبب و وتد و فاصله یا دوایر عروضی و قرار دادن چند بحر در یک دایره یا فکّ بحور و ... نامی نبرده اند. اما با استناد به تخریجِ بحور از یکدیگر ثابت می شود که می توان، شعری را زیر مجموعه ی یک یا دو بحر عروضی قرار داد و در اوزان مختلفی آن را تقطیع کرد، بی آنکه بسان ذوبحرین، نیازی بدان باشد که کلمات به کار رفته در بیت را سبک یا سنگین و با اشباع کسره ها بخوانی و یا سبک و بدون کششِ مصوتها یا صامتها تلفظ کنی تا وزن، تغییر یابد.(همایی: 1372، 80) عدم آشنایی با چنین مباحثی باعث صرف زمان و توانایی فراوان و انجام تحقیق در باره ی موضوعی خواهد شد که یکی از اصول مسلم عروضی بوده است. 2. مقاله ی الهی نامه ی عطار، بحر وافر یا بحر هزج؟، ص آخر، ذیل عنوانِ نتیجه گیری(صفحه ی 60 مجله ای که این مقاله در آن چاپ شده است.)
In scientific and academic communities, reviews and giving comments on articles, books and َ or Articles explicit language and words that are common, while many Certainly far from any intention of love and hatred and in Interrupt the blank line and Transparency progress takes place. After reading an article on the Attars Elahi name. Vafer Meter or Hazaj meter? That the venerable author, after the presentations and discussions, and citing evidence of Persian and Arabic verses, pland which is based on (Mafâelaton) is attempting reasonably to prove that the mentioned coplet has been versified according to (vâfer Resolved brachycatalectic), and can write about it So we can say The result is invalid and the reasons leading to the issue of anonymity and important topics in the old Prosody as "Tkhryj Meter " is This paper introduces the topic and describe it, was devoted to the background literature that the optimal chance to learn and explore in depth topics such as writing a hefty Prosody ancient Persian.
_||_