بررسی مقایسه‌ای شگردهای پست‌مدرنیستی در دو داستان از ابوتراب خسروی
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسیسعید حسام پور 1 , ثمین کمالی 2
1 - استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
2 - دانشجوی دکترای بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شیراز
کلید واژه: پسامدرنیسم, ابوتراب خسروی, Postmodernism, تفریق خاک, داستان ویران, محتوای وجودشناسانه, Abutorab Khodsravi, dastan-e-viran, ontological content, tafriq-e-khak,
چکیده مقاله :
پسامدرنیسم[1]یکی از جریان های نوظهور در ادب فارسی است که به ویژه درادبیات داستانی بسیار به آن توجه شده و به تازگی آثار گوناگونی با رویکرد پست مدرنیستی آفریده شده است. یکی از نویسندگانی که بیشتر در داستان های کوتاه خود به گونه ای از این جریان تأثیر پذیرفته، ابوتراب خسروی است. دراین مقاله، کوشیده شده چگونکی کاربرد برخی از مهم ترین شگردهای پست مدرنیستی در دو داستان تفریق خاک و داستان ویران از مجموعه داستان اخیر این نویسنده تحلیل و با هم مقایسه شود. از این رو، در آغاز، خلاصه ای از دو روایت آمده است، سپس شگردهای به کار رفته در هر یک بررسی شده و سرانجام کارکرد این شگردها در دو داستان با یکدیگر سنجیده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که داستان تفریق خاک با قرار دادن وجود به عنوان موضوع محوری، محتوای وجودشناسانه را در مقام عنصر اصلی متون پست مدرن برجسته کرده است؛ درحالی که داستان ویران بیشتر از شگردهای صوری به ویژه اتصال کوتاه بهره برده و در نتیجه توجه خواننده را بیشتر به ماهیت فراداستانی اثر جلب کرده است. [1]Postmodernism
Post-modernism is one of the modern actions in the Persian literature which it is so considered in the narrative literature in a particular way and different works have been created with a post–modernist approach recently. One of the authors who has been affected much more by this action in his short stories is Abootorab khosravi. In this essay, it has been tried to compare and analyze the state of using some of the most important methods of post–modernism in two stories “tafriq-e- khak” and “dastan-e-viran” from this author’s recent collection. For this reason, a brief has been brought from both two narrations at the beginning, then the used methods in each one have been investigated and; consequently, function of these methods has been evaluated with each other. Findings of the study showed that “tafriq-e-khak” story has embossed ontological content as the prominent element of postmodern texts by putting “existence” as the pivotal topic; whereas “dastan-e-viran” has benefited mostly from nominal methods; specially short circuit and consequently attracted the reader to the meta-fictional basis of the work.
- آلن، گراهام (2000). بینامتنیت. ترجمه: پیام یزدانجو (1380). تهران: نشر مرکز.
- بوتور، میشل (1964). جستارهایی در باب رمان. ترجمه: سعید شهرتاش (1379). تهران: انتشارات سروش.
- بینیاز، فتحالله (1387). درآمدی بر داستان نویسی و روایت شناسی، تهران: نشر افراز.
- پاینده، حسین (1383). مدرنیسم و پسامدرنیسم در رمان (ترجمه)، تهران: روز نگار.
- پاینده، حسین (1384). تاریخ به منزلة فراداستان: رویکرد پسامدرنیستی به تاریخ در داستان میزگرد. نامة فرنگستان، شمارة 7، ص 143- 157.
- پاینده، حسین (1386). رمان پسامدرن چیست؟. ادب پژوهشی، شمارة 2، ص 11- 47.
- پاینده، حسین (1389). نظریههای رمان از رئالیسم تا پسامدرنیسم. تهران: انتشارات نیلوفر.
- تدینی، منصوره (1387). تولد دوبارة یک فرا داستان، نقد ادبی، سال 1، شمارة 2، ص 63-82.
- تدینی، منصوره (1388). پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایران. تهران: انتشارات رامین.
- خسروی، ابوتراب (1370). هاویه. شیراز: انتشارات نوید.
- خسروی، ابوتراب (1377). دیوان سومنات. تهران: نشر مرکز.
- خسروی، ابوتراب (1379). اسفار کاتبان. تهران: نشر آگه.
- خسروی، ابوتراب (1382). رود راوی. تهران: نشر قصه.
- خسروی، ابوتراب (1388). کتاب ویران. تهران: نشر چشمه.
- داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارات مروارید.
- سعیدی، مهدی و صدیقی، علیرضا (1387). ناهمخوانی نظریه و نوشتار، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، شمارة 10، ص 216- 195.
- شمیسا، سیروس (1385). نقد ادبی. تهران: انتشارات میترا.
- فلکی، محمود (1382). روایت داستان (تئوریهای پابهایِ داستاننویسی). تهران: انتشارات بازتاب نگار.
- لاج، دیوید (1992). هنر داستان نویسی. ترجمه: رضا رضایی (1388). تهران: نشر نی.
- لوته، یاکوب (2000). مقدمهای بر روایت در ادبیات و سینما. ترجمه: امید نیک فرجام (1386)، تهران: انتشارات مینوی خرد.
- مک هیل، برایان (1987). داستان پسامدرنیستی. ترجمه: علی معصومی (1392). تهران: انتشارات ققنوس.
- میرصادقی، جمال و میرصادقی، میمنت (1388). واژهنامة هنر داستاننویسی. تهران: انتشارات مهناز.
- نجومیان، امیر علی (1384). درآمدی بر پستمدرنیسم در ادبیات. اهواز: نشر رسش.
- نیکوبخت، ناصر و رامین نیا، مریم (1384). پستمدرنیسم و بازتاب آن در رمان کولی کنار آتش. دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، شمارة38، ص 163- 179.
- وارد، گلن (1997). پستمدرنیسم. ترجمه: قادر فخر رنجبری و ابوذر کرمی (1393). تهران: نشر ماهی.
- وو، پاتریشیا (1993). فراداستان. ترجمه: شهریار وقفیپور (1390). تهران: نشر چشمه.
- یزدانجو، پیام (1381). ادبیات پسامدرن. تهران: نشر مرکز.
_||_