بررسی عنصر پیشگویی در منظومه پهلوانی شهریار نامه
محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی
مرتضی مقصودی نژاد
1
(کرمان)
مجید حاجی زاده(نویسنده مسئول)
2
(ازاد کرمان)
مریم غلامرضا بیگی
3
(کرمان)
کلید واژه: "خواب", "احکام نجومی", "شهریار نامه", "پیشگویی", "ابزار پیشگویی",
چکیده مقاله :
چکیده باتوجه به ضرورت پژوهش در منظومه‌های حماسی پس از شاهنامه و با هدف شناخت بیشترِ جوانبِ گوناگون آن‌ها، مقالۀ حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای ، مبتنی بر توصیف و تحلیلِ محتوا به بررسی عنصر پیشگویی در منظومۀ شهریارنامه سرودة مختاری پرداخته‌است. در منظومۀ شهریارنامه تقریباً بیست‌وهفت مورد پیشگویی‌های مختلف صورت گرفته است. مهمترین این پیشگویی‌ها، پیشگویی دربارۀ کینه‌جویی و انتقام بهمن ، پسر اسفندیار از خاندان زال است و افراد گوناگون هشت بار در بخش‌های مختلف به آن اشاره کرده‌اند. پیشگویی‌های شهریارنامه اغلب بر اساس خواب، احکام نجومی و با یاری سروش یا با ابزارها و اشیاء شگفتی نظیر جام انجم‌نما، آیینۀ حکمت و لوح زرین، توسط اخترشناسان و وزیران فرزانه به‌ویژه جاماسپ،موبدان و پهلوانان صورت می‌پذیرد. موضوع خواب دیدن و خواب‌نما شدن شخصیت‌ها به‌ویژه قهرمان داستان از محورهای اساسی در منظومه‌های حماسی است و در شهریارنامه نیز نمود فراوانی دارد. برخی از خواب‌های شهریارنامه جنبة پیشگویی دارد و برخی دیگر مبتنی بر امر و نهی و پند و اندرز است. خواب‌هایی که جنبة پیشگویی دارد در بسیاری از موارد از وقایع و حوادث و سختی‌ها گره‌گشایی می‌کند و قهرمانان و پهلوانان داستان را از بند مخمصه‌ها می‌رهاند. کلید واژگان: شهریارنامه ، احکام نجومی ، پیشگویی ، ابزار پیشگویی ، خواب
AbstractConsidering the necessity of research in epic poems after Shahnameh and with the aim of knowing more about their various aspects, in this article the used method is library research based on description and content analysis the "element of prophecy" in the poem "Shahriarnameh" of Mokhtari's epopee. There are about twenty-seven different predictions in the Shahriarnameh system. The most important of these prophecies is the prophecy about the grudge and revenge of Bahman, Esfandiar's son from the Zal family, which has been mentioned eight times by different people in different sections. The predictions of Shahriarnameh are often based on dreams, astronomical rulings and with the help of Soroush or with miraculous tools and objects such as the Cup of Wisdom, the Mirror of Wisdom and the Golden Tablet, by wise men and ministers, especially Jamasp, astrologers, priests . The subject of dreaming and dreaming of characters, especially the protagonist, is one of the main axes in epic poems and is also reflected in Shahriarnameh. Some of the dreams of Shahriarnameh have a prophetic aspect and others are based on commands, prohibitions and advices. Dreams that have a predictive aspect in many cases untie the knot of events and hardships and free the heroes and heroines of the story from the clutches of troubles .Keywords: Shahriarnameh, Astronomical Rulings , Prediction , Tool Prediction , Sleep
منابع
1-آموزگار ، ژاله(1374).تاریخ اساطیر ایران،تهران : اساطیر.
2- آیدنلو ، سجاد (1388). متون منظوم پهلوانی، چاپ اول، تهران: سمت .
3- اوستا(1389).گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه ، ج 1 ،چاپ پانزدهم ، تهران : مروارید.
4- بهار، مهرداد (1375). پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
5- پیرنیا، حسن (1384). تاریخ ایران باستان، تهران: نگاه.
6-جوکار،منوچهر و دیگران(1398).« نقد و بررسی بن مایه های اسطوره ای در منظومه های پهلوانی و طومارهای نقالی باتکیه بر سام نامه»،فصلنامۀادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، سال 15، شماره 54 ،صص107-75.
7- رزمجو، حسین (1381). قلمرو ادبیات حماسی ایران، دو جلد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
8-رضی ، هاشم (1381 ). آیین رازآمیز میترایی در شرق و غرب ، تهران :بهجت.
9- سرامی، قدمعلی (1368). از رنگ گل تا رنج خار، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
10- سید حسینی، رضا (1376). مکتبهای ادبی، تهران: اساطیر.
11- شمیسا، سیروس (1393). انواع ادبی، تهران: نشر میترا.
12-ــــــــــــــــ (1396). شاهِ نامهها، چاپ اول، تهران: انتشارات هرمس.
13- صفا، ذبیحالله (1369). حماسهسرایی در ایران، چاپ پنجم، تهران: امیرکبیر.
14- فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق، ج 5 و7، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.
15-کرستین سن، آرتور (1377). نمونههای نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانهای ایران، ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران: چشمه.
16-کزازی ، میرجلال الدین (1384). نامۀباستان ،ج 1 ، چاپ پنجم ، تهران : سمت.
17- مالمیر، تیمور (1390). پند داستان‌های مبتنی بر پیشگویی در متون ادبی، پژوهشنامۀ ادبیات تعلیمی، سال سوم، شمارۀ دهم، صص 102-83 .
18- مختاری (1397). شهریارنامه، تصحیح رضا غفوری، تهران: انتشارات دکتر محمود افشار با همکاری نشر سخن.
19- مختاری غزنوی، عثمان (1341). شهریارنامه، تصحیح جلالالدین همایی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
20- ـــــــــــــــــــــــ (1377). شهریارنامه، چاپ اول، تصحیح غلامحسین بیگدلی، تهران: پیک فرهنگ.
21- هومر (1388). ایلیاد و اودیسه، ترجمه سعید نفیسی، تهران: انتشارات سپهر.
_||_References
1-Amouzgar, Jhaleh (1374). History of Iranian mythology, Tehran: Asatir.
2- Aydanlu, Sajjad (2008). Texts of Pahlavi poems, first edition, Tehran: Samt.
3- Avesta (1389). Jalil Dostkhah's report and research, vol. 1, 15th edition, Tehran: Marwarid.
4- Bahar, Mehrdad (1375). A research in Iranian mythology, Tehran: Aghaz.
5- Pirnia, Hassan (1384). History of Ancient Iran, Tehran: Negah.
6- Jokar, Manochehar and others (2018). "Criticism and review of mythological elements in Pahlavi poems and scrolls based on Samnameh", Mystical Literature Quarterly, year 15, number 54, pp. 107-75.
7- Razmjo, Hossein (1381). The Realm of Iranian Epic Literature, two volumes, Tehran: Research Institute of Humanities and Cultural Studies.
8- Razi, Hashem (1381). Mysterious Mithraic Ritual in East and West, Tehran: Behjat.
9- Sarami, Gadhamali (1368). From the color of the flower to the pain of the thorn, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
10- Seyed Hosseini, Reza (1376). Literary schools, Tehran: Asatir.
11- Shamisa, Siros (2013). Literary types, Tehran: Mitra Publishing.
12- (2016). The Shah of Letters, first edition, Tehran: Hermes Publications.
13- Safa, Zabihullah (1369). Epic writing in Iran, fifth edition, Tehran: Amir Kabir.
14- Ferdowsi, Abulqasem (1386). Shahnameh, by the effort of Jalal Khaleghi Mutlaq, vol. 5 and 7, Tehran: Center for Islamic Encyclopaedia.
15-Christian Sen, Arthur (1377). Examples of the first man and the first shahriar in the legendary history of Iran, translated by Jale Amoozgar and Ahmad Tafzali, Tehran: Cheshme.
16-Kazazi, Mirjalaluddin (1384). Namah Bastan, vol. 1, 5th edition, Tehran: Samit.
17- Malmir, Timor (1390). Suggestions for stories based on prophecy in literary texts, educational literature research journal, third year, number 10, pp. 83-102.
18- Mokhtari (2017). Shahyarnameh, edited by Reza Ghafouri, Tehran: Dr. Mahmoud Afshar Publications in collaboration with Sokhon Publishing House.
19- Mokhtari Ghaznavi, Osman (1341). Shahyarnameh, edited by Jalaluddin Homai, Tehran: Book Translation and Publishing Company.
20- (1377). Shahyarnameh, first edition, edited by Gholamhossein Begdali, Tehran: Pik Farhang.
21- Homer (1388). Iliad and Odyssey, translated by Saeed Nafisi, Tehran: Sepehr Publications.