تحلیل مراحل گفتگو و پرسشگری در سیره امام علی(ع) و دلالت های تربیتی آن

محورهای موضوعی : فلسفه تعلیم و تربیت

خدیجه طوفان فرد ¹ , سید حسین واعظی ² , زهره سعادتمند ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.
2 - دانشیار، گروه الهیات، واحد اصفهان(خوراسگان)،دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران(نویسنده مسئول).
3 - دانشیار،گروه علوم تربیتی، واحد اصفهان(خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/04/01 تاریخ پذیرش : 1403/06/26 تاریخ انتشار : 1403/06/27

کلید واژه: امام علی(ع), گفتگو, پرسشگری, تربیت,

چکیده مقاله :

ﭘﺮﺳﺶ ﻛﺮﺩﻥ ﺭﺍﻫﻲ ﺍﺳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﭘﺨﺘﮕﻲ ﺷﺨﺼﻴﺖ ﻭ ﭘﺮ ﻛﺮﺩﻥ ﻛﻮﻟﻪ ﺑﺎﺭ ﻣﻌﺮﻓﺖ است. ﻛﺴﻲ ﻛﻪ ﺩﺭ ﻣﺴﻴﺮ ﺭﺷﺪ ﻭ ﺗﻜﺎﻣﻞ ﭘﺮﺳﺸﮕﺮﻱ ﻧﻜﻨﺪ، ﺑﻪ ﻛﻤﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺴﺘﻪ ﻭﻱ ﺍﺳﺖ ﺩﺳﺖ ﻧﺨﻮﺍﻫﺪ ﻳﺎﻓﺖ. بنابراین هدف از انجام پژوهش، تحلیل مراحل گفتگو و پرسشگری در سیره امام علی(ع) و دلالتهای تربیتی آن است. این مطالعه از نظر هدف کاربردی و به روش تحلیلی- توصیفی انجام شد. بدین منظور کلیه منابع و مراجع موجود و مرتبط شامل کتاب­های نهج­البلاغه، تحف العقول، میزان الحکمه، غررالحکم به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات فیش های محقق ساخته بود. تجزیه و تحلیل داده­ها باکدگذاری موضوعی شامل سه مرحله(کد گذاری باز، محوری و گزینشی) و با استفاده از نظام مقوله بندی قیاسی انجام شد. یافته های حاکی از آن است تحلیل مراحل گفتگو و پرسشگری شامل 7 بعد: استفاده از جملات مناسب، استقبال از پرسش، فهم جویی(فهمیدن)، گفتگوی طرفین، ابهام زدایی، استنتاج (استدلال)، استفهام (برهان) است ، فهم جویی و استفهام (برهان) بیشترین فراوانی را به خود اخنصاص داده است.و دلالتها ی تربیتی گفتگو و پرسشگری بر اساس آموزه های امام علی(ع) شامل 10 بعد: زمان طلائی، اندیشیدن و گفتار نیکو، آموختن، غنیمت شمردن فرصت ها، کسب دانش و معرفت، حل مشکلات، روشنگری، هدایت و اصلاح رفتار، دانش ورزی و پیشرفت است ، اندیشیدن و گفتار نیکو بیشترین کد را به خود اختصاص داده است. بنابراین نقش سؤال و پرسشگری آنقدر مهم است که می­توان انسان را به سرمنزل مقصود برساند.

 

 

چکیده انگلیسی:

Asking questions is a path to the maturity of one's character and knowledge enrichment. Anyone who does not engage in questioning on the path to growth and perfection will not achieve excellence. Therefore, this research aims to Analysis of dialogue and questioning stages in the biography of Imam Ali ibn Abi Talib and its educational implications .The study is applied in terms of purpose and conducted using an analytical-descriptive method. All available and relevant sources, including the books Nahj al-Balagha, Tuhaf al-Uqul, Mizan al-Hikmah, and Ghurar Al-Hikam, were selected using purposive sampling. Data were collected using researcher-made notes. Data analysis was performed through thematic coding in three stages (open, axial, and selective coding) using a deductive classification system. According to the results, the analysis of stages of conversation and questioning encompasses seven dimensions: using appropriate sentences, welcoming questions, seeking understanding, mutual dialogue, disambiguation, inference (reasoning), and interrogation (argumentation). Among these, seeking understanding and interrogation (argumentation) had the highest frequency. The educational implications of conversation and questioning based on the teachings of Imam Ali include ten dimensions: golden time, thinking and virtuous speech, learning, seizing opportunities, acquiring knowledge and wisdom, problem-solving, enlightening, guidance and behavioral correction, scholarly pursuit, and progress. The thinking and virtuous speech received the highest coding frequency. Therefore, questioning and inquiry play a critical role and can lead people to their ultimate goals.

 

منابع و مأخذ:

- قرآن کریم
- ابراهیمی، نامدار؛ مهرمحمدی، محمود (1393). پرسشگری در اسلام: در جستجوی نظریه ای برای تربیت.کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، قم. https: //civilica. com/doc/301344
- پایا، علی (1381). "گفت‌وگو" در جهان واقعی: کوششی واهی یا ضرورتی اجتناب‌ناپذیر. تهران: ناشر طرح نو.
- پیشگر، زری (1390). آداب سخن در قرآن و روایات. پژوهشنامه معارف قرآنی، دوره 2، شماره 4، بهار 1390، صفحه 26-1.
- تمیمی الآمدی، عبدالواحد (1413ق). مُعجَم الفاظ غُرَر الحِکَم و دُرَر الکَلِم، چاپ اول. قم، مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
- تمیمی آمدی، عبدالواحدبن‌محمد (1395). غرر الحکم و درر الکلام. ناشر، موسسه فرهنگی دار الحدیث، نوبت چاپ8.
- حرانی، ابن شبعه (1363). تحف العقول. تهران: انتشارات علمیه الاسلامیه.
- دشتی، محمد (1395). نهج‌البلاغه حضرت امیرالمومنین علی(ع). ناشر، الهادی چاپ 12.
- دهخدا، علی اکبر (1399). لغت نامه. چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- دهقان سرخ آبادی، محدثه؛ کرامتی، انسی (1396). روش هاي آموزشي در سيره رضوي و دلالت هاي آن براي تربيت عقلاني در دانشگاه فرهنگيان. فرهنگ رضوی، سال پنجم، شماره 17.
- رضوانی، حمیدرضا (1392). روش تحقیق در مدیریت. مؤسسه کتاب مهربان نشر.
- شعاری نژاد، علی اکبر (1398). فلسفه آموزش و پرورش. ناشر: شرکت چاپ و نشر بین الملل (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی).
- شکوهی، غلامحسین(1398). تعلیم و تربیت و مراحل آن. ناشر: به نشر وابسته به آستان قدس رضوی.
- صادق زاده قمصری، علیرضا؛ ابراهیم طلایی، زهرا؛ صالحی متعهد (1393ش). گفتگوی تربیتی و اصول و روش¬های آن؛ واکاوی گفتگوهای تربیتی قرآن. تهران: مجله پژوهش در مسائل تربیت و تعلیم اسلامی. سال 22، شماره 25.
- طباطبایی، محمد حسین (1362). تفسیر المیزان. تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
- طبرسي، احمد بن علي (1371). الاحتجاج، ترجمه بهراد جعفري. تهران: نشر اسلاميه.
- علی اکبری، راضیه (1384). اشاعه منطق وگفتگو میان مسلمانان با معیارهای قرآنی. مجموعه مقالات هجدهمین کنفرانس وحدت اسلامی، چاپ اول، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، نشرمعاونت فرهنگی، تهران، 1384، ص 5.
- علیزاده، مژده (1398). مبانی، اصول و روش های تربیتی از منظر امام علی (علیه السلام) با تأکید بر خطبه یک نهج البلاغه. کنگره بازخوانی ابعاد شخصیتی امیرالمؤمنین علی(ع)، اصفهان.
- علیین، حمید (1385). تربیت سیاسی از دیدگاه امام علی. پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شاهد.
- غزالی، ابوحامد محمد (1390). احیاءالعلوم، مصر. مترجم: مویدالدین‌محمد خوارزمی. مکتبة مصطفی البابی الحلبی، 1390ق.
- فاضلی مهسا (1385). گفت‌و‌گو در قرآن، بشارت، شماره 55 .
- فضل الله، محمد حسین (1379). ضرورت گفت وگوي ادیان و مذاهب. قم، هفت آسمان، ش 7.
- کاظمی و بنی نعمه، صباح (1393). آداب گفتگوی انسان¬ها با یکدیگر از منظر قرآن و روایات. شورای عالی حوزه علمیه قم، مرکز مدیریت حوضه های علمیه خواهران(آران و بیدگل).
- كريمي، عبدالعظيم (1382). سازه هاي تربيت و دموكراسي: عقلانيت، مدنيت، و معنويت. تهران: پژوهشكده تعليم و تربيت.
- گرامی، سيد محمّدهادي (1392). روش هاي زمينه ساز تربيتي در سيره معصومین)ع(. بصیرت و تربیت اسلامی، صص104-67
- گنجي، كامران؛ يعقوبي، ابوالقاسم؛ لطفعلي، رضا (1392). اثربخشي آموزش مهارتهای پرسشگری به معلمان بر تفکر انتقادی دانش آموزان متوسطه. فصلنامه روانشناسي تربيتي، 9، (27)، 29-1
- لیثی واسطی، علی بن محمد (1377). عيون الحكم و المواعظ. محقق: حسنی بیرجندی، قم، موسسه علمی فرهنگی دار الحديث.
- محمدى رى شهرى، محمد (1393). ميزان الحكمه. ترجمه حمیدرضا شیخی، چاپ سوّم، قم، سازمان چاپ و نشر دار الحدیث.
- مطهری، مرتضی (1398). سیری در نهج البلاغه، قم: انتشارات صدرا.
- نیازی، شهریار؛ گودرزی، طاهره (1396). پرسشگری خداوند در قرآن کریم (مطالعه موردی سوره یس). آموزه های قرآنی، بهار تابستان، شمارۀ 25.
- هادی به، حمیده؛ غلامعلی، مهدی؛ غلامعلی، احمد (1395). فرهنگ گفتگو در خانواده از منظر آیات و روایات با تأکید بر نهج-البلاغه. پایان¬نامه کارشناسی ارشد، مؤسسه‌های آموزش عالی غیردولتی‌ـ‌غیرانتفاعی دانشگاه قرآن و حدیث.
- هاشمی، سید حسین (1388). چیستی و اهداف تربیت. پژوهش های قرآنی، شماره 59 و 60، ویژه نامه قرآن و فلسفه تربیت.

- Chin, C. , & Osborne, J. (2008). Students’ questions: a potential resource for teaching and learning science, Studies in Science Education, 44(1), 1–39.