تحلیل محتوای کتاب‌های درسی جامعه‌شناسی رشته ادبیات و علوم انسانی دوره دوم متوسطه دوم بر اساس ارزش‌های اخلاقی

محورهای موضوعی : فلسفه تعلیم و تربیت

نجف اصغرنژاد ¹ , سید رضا رامیار ² , پریسا مسعودیان ³

1 - دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر- ایران- شوشتر.
2 - علوم اجتماعی- دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی- دانشگاه شیراز- شیراز- ایران
3 - دانشیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان، ایران، بهبهان

تاریخ دریافت : 1402/12/07 تاریخ پذیرش : 1403/06/26 تاریخ انتشار : 1403/06/18

کلید واژه: ارزش‌های اخلاقی, تحلیل محتوا, کتاب جامعه‌شناسی, متوسطه دوم تحصیلی.,

چکیده مقاله :

هدف از انجام تحقیق حاضر، تحلیل محتوای کتاب درسی جامعه‌شناسی رشته علوم انسانی دوره دوم متوسطه بر اساس ارزش‌های اخلاقی می‌باشد. تحقیق از نوع کیفی است، به روش تحلیل محتوای کمی انجام شد. جامعه آماری تحقیق کتاب‌های درسی جامعه‌شناسی رشته علوم انسانی دوره دوم متوسطه بود. به دلیل در دسترس بودن کل جامعه آماری، به‌عنوان نمونه موردبررسی قرار گرفتند. داده‌ها با استفاده از چک‌لیست محقق ساخته شامل ارزش‌های اخلاقی گردآوری شدند. یافته‌ها نشان داد: ارزش‌های اخلاقی در کتاب‌های جامعه‌شناسی دهم، یازدهم و دوازدهم به ترتیب به تعداد 102، 78 و100 بودند. در کتاب جامعه‌شناسی دهم مقولات حقیقت‌جویی به میزان 7/14%، عدالت، توحید و وطن‌دوستی هرکدام با 7/12% بیشترین و خرد با 2%، برابری و علم دوستی هرکدام با 9/3% کمترین فراوانی را داشتند. جامعه‌شناسی پایه یازدهم مقولات حقیقت‌جویی با 4/15%، احترام و آزادی هرکدام با 8/12% بیشترین و خردگرایی و توحید هرکدام با 8/35 دفاع، هویت، اتحاد و محبت با 1/5% کمترین فراوانی را داشتند. کتاب جامعه‌شناسی پایه دوازدهم ارزش‌های اخلاقی عدالت با 29%، علم دوستی 17% و حقیقت‌جویی با 13% دارای بیشترین، توحید و فداکاری هرکدام با 2% و اتحاد با 3% دارای کمترین فراوانی بودند. ارزش‌های اخلاقی شکیبایی، قناعت، صلح، عزت‌نفس دگر خواهی، همکاری و همیاری در کتاب‌های جامعه‌شناسی متوسطه دوم تحصیلی، بسیار محدود اشاره‌شده است و کتاب‌های جامعه‌شناسی متوسطه دوم تحصیلی، به بسیاری از ارزش‌های اخلاقی اشاره‌کرده‌اند ولی این اشارات در کتاب‌ها، دارای تعادل و همسانی و موازنه نبود.

چکیده انگلیسی:

The purpose of the present study is to analyze the content of the Sociology of the Sociology of the Second High School Based on Ethical Values. The research is of qualitative type, with quantitative content analysis. The statistical population of research books was the sociology of humanities in the second grade. Because of the availability of the entire statistical population, they were examined as an example. Data were collected using a researcher -made checklist, including ethical values. The findings showed: Ethical values in the Tenth, Eleventh and Twelfth Sociology books were 102, 78 and 100, respectively. In the Tenth Sociology book, 14.7%, justice, monotheism and patriotism each had the highest with 12.7%, and with 2%, equality and friendship with 3.9%. Eleventh Grade Sociology with 15.4%, respect and freedom each with the highest and rationalism, each with the least defense, identity, unity and affection with 5.1%. The book of sociology of the twelfth grade ethics of justice with 29%, 17% and truth -seeking with 13% had the highest, monotheism and sacrifice each with 2% and alliance with 3% were the least. The ethical values of patience, contentment, peace, self -esteem, cooperation and assistance in the secondary school sociology books have been highly limited, and secondary school sociology books have referred to many ethical values, but these are in balance and in the books. There was no balance.

منابع و مأخذ:

منابع منابع فارسی اسفندیاری، سیمین و ملکی، سمیه. (1402) ارزش های اخلاقی و نسبت آن با عواطف در اندیشه ماکس شلر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی: پژوهش های علم و دین، دوره 14، شماره 1، پیاپی 1، شهریور.
بیانی، مریم؛ سامره شجاعی، سامره؛ رضا مستقیمی، محمود و دیده خانی، حسین. (1402). طراحی مدل نشاط سازمانی از منظر ارزش های اخلاقی- اسلامی، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال 18، شماره 1، 162-155.
توسلی، طیبه و مشیدی، زینب. (1400). تحلیل محتوای متون کتب فارسی مقطع ابتدایی در سال تحصیلی 1399-1398 بر اساس پرداختن به فضایل سه‌گانه اسلامی، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، سال 16، شماره 38، زمستان، 126-103.
جعفری، مهدیه. (1401). تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات دوره ابتدایی تحصیلی بر اساس میزان توجه به مؤلفه‌های اخلاقی، فصلنامه علمی تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث، سال 1، شماره 3، پیاپی 3، پاییز، 107-90.
جهانشاهی، فاطمه؛ قاسمی، مرتضی و اعتضادی، الهه. (1400). شناسایی و رتبه بندی شاخص‌های ارزش اخلاقی در مراکز بالینی و تأثیر آن در کیفیت و مراقبت درمانی، فصلنامه مدیریت پرستاری، دوره 10، شماره 1، بهار، 79-69.
حاجیانی، ابراهیم. (1393). جامعه‌شناسی اخلاق (تحلیل وضعیت اخلاق اجتماعی ایران)، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
خدایار، نصرالله؛ قاسمی، فرشید و قلتاش، عباس. (1395). بررسی میزان توجه به مؤلفه‌های تربیت اخلاقی در کتب درسی (مطالعات اجتماعی، فارسی و هدیه‌های آسمانی) پایه ششم ابتدائی، همایش ملی تغییر در برنامه درسی ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی، آذر، 161-153.
ذهبتیون، شهلا؛ یوسفی، علیرضا و یارمحمدیان، محمدحسین. (1395). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی جامعه‌شناسی متوسطه دوم به لحاظ توجه به مفاهیم تربیت شهروندی، دو فصلنامه پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، شماره 2، پیاپی 32، 147-136.
ربانی خوراسگانی، رسول و شهابی، سیامک. (1389). بررسی ارزش‌های اخلاقی جوانان شهر اصفهان، مطالعات و پژوهش‌های شهری منطقه‌ای، شماره 2، پیاپی 5، 92-77.
زارع گیلدهی، محمدحسن؛ مدنی، امیرحسین و سادات طاهری، فاطمه. (1400). بررسی صفات تعلیمی-اخلاقی امثال‌وحکم فارسی دهخدا (بر مبنای ارزش‌ها)، فصلنامه فرصت، دوره 1، شماره 5، اسفند، 23-1.
سلیمانی اردانی، محمدعلی و شفیع پور مطلق، فرهاد. (1400). ارزیابي عوامل چهارگانه مؤثر بر توسعه برنامه درسي هویت‌ساز دیني ادراک‌شده با میانجی‌گری جهان‌بینی فردی، فصلنامه روانشناسي تربيتي، سال 12، شماره 4، پیاپی 48، زمستان، 29-1.
صفر پور فیضی، ملوک. (1398). بررسی مؤلفه‌های تربیت اخلاقی در کتاب‌های تفکر و سبک زندگی متوسطه اول، دو فصلنامه علمی-تخصصی پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال 4، شماره 9، پیاپی 23، اسفند، 82-71.
عباس پور، علی؛ عصاره، علی‌رضا؛ سبحانی نژاد، مهدی و احقر، اقدس. (1398). طراحی و اعتبار سنجی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی دوره متوسطه اول با تأکید بر سند بنیادین تحول آموزش‌وپرورش جمهوری اسلامی ایران، پژوهش‌های آموزش و یادگیری، دوره 16، شماره 2، پیاپی 30، پاییز و زمستان، 183-169.
عزیزی مهر، خیام. (1400). مسئله اقتدار ارزش‌های اخلاقی در جامعه ایران: تنزل یا تداوم؟، بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 12، شماره 2، پاییز و زمستان، 32-7.
عقیلی، سید رمضان. (1400). تحلیلی بر وضعیت ارزش‌های اخلاقی در کتب درسی دوره ابتدائی: روش آنتروپی شانون، فصلنامه علمی تربیت اسلامی، سال 16، شماره 35، بهار، 164-143.
عقیلی، سید رمضان؛ علم الهدی، جمیله و فتحی واجارگاه، کوروش. (1398). طراحی الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی نظام آموزشی ایران، فصلنامه علمی-پژوهشی تدریس پژوهی، سال 6، شماره 4، پیاپی 4، زمستان، 23-1.
علی پور مقدم، خدیجه و ملکی، حسن. (1401). شناسایی و اعتبار یابی مبانی و اهداف الگوی برنامه درسی تربیت اخلاقی، مجله راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، دوره 15، شماره 3، 289-280.
علیزاده، اعظم؛ درتاج، فریبا و علوی، سید حمیدرضا. (1398). طبقه‌بندی مفاهیم اخلاقی کتاب‌های درسی دوره متوسطه، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال 4، شماره 4-3، 101-90.
کرامتی، انسی؛ کاظمی، علیرضا و حسینی، سید کمال‌الدین. (1399). تحلیل محتوای کتاب‌های فارسی دوره ابتدایی بر اساس شورای انقلاب فرهنگی، فصلنامه نوآوری‌های آموزشی، شماره 76، سال 19، زمستان، 214-185.
کریمی، علی؛ صادقی، احدیه ؛ غیبی، یگانه و علیجانی، حسن. (1402). تحلیل رابطه توسعه اخلاق معلمان ورزش مدارس بر ارتقاء ارزش های اخلاقی دانش آموزان، فصلنامه اخلاق در علوم و فناوری، سال 18، شماره 3، 147-138.
کوشی، زهرا؛ موسی پور، نعمت‌الله؛ آرمند، محمد و محبی، علی. (1399)، طراحی و اعتبار سنجی الگوی تربیت اخلاقی در دوره ابتدایی نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، سال پنجم، شماره 3، شماره پیاپی 16، پاییز، 139 -126. مرادی، پیروز و غلام پور، میثم. (1399). تحلیل محتوای کتب درسی دوره ابتدائی تحصیلی بر اساس مؤلفه‌های تربیت اخلاقی، فصلنامه اخلاق، سال 90، شماره 40، پیاپی 62، زمستان، 197-175.
مرادی، علی و محمدی فر، نجات. (1400). هنجاریابی، روایی و پایایی ابزار سنجش ارزش‌های اخلاقی (مطالعه موردی: شهر کرمانشاه)، مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 18، شماره 2، 164-131.
نفر، زهرا؛ فاطمی، فاطمه السادات و نفر، فائزه. (1398). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی، فارسی، هدیه‌های آسمانی و علوم پایه پنجم و ششم، جامعه‌شناسی آموزش‌وپرورش، شماره 12، پاییز و زمستان، 79-68.
یوسفی، فاطمه؛ پارسا، عبدالله و صفایی مقدم، مسعود. (1400). شناسایی مؤلفه‌های آموزش اخلاق و میزان توجه به آن در مدارس ابتدایی، مجله پژوهش‌های برنامه درسی، سال یازدهم شماره ۱، پیاپی ۲۱. منابع انگلیسی Anzai.s (2014), Values and Value Priorities Underlying Japanese ElementarySchool Moral Education: Content Analysis of Japanese Elementary-School Moral Books, Journal of Social Sciences, 5 (4):359-369. Aprilyandi, B., & Ismiyati, Y. (2020) An analysis of moral values from the characters in the novel ‘Frankenstein’by Mary Shalley. JELT: Journal of English Language Teaching, 3(2), 95-104. Ashiba. S. & Amer. M (2010). An Analysis of the Incorporated Values inEnglish for Palestine 12, Master Degree thesis, The Islamic University of Gaza,Faculty of Education, & English Teaching Methods Department. Churchland, P. S. (2015). The neurobiological platform for moral values. Royal Institute of Philosophy Supplements, 76, 97-110. Karagil, HK. (2012).Perceptions of Teachers Regarding Three DataSources and Curricular Elements in Elementary Schools of TRNC.Eastern Mediterranean University Gazimağusa, North Cyprus. Parsons, T., & Shils, E. A. (1951). Toward a general theory of action. New York: Harper & Row. Pukka, p. (2011). Moral Education in the Japanese Primary School Curricular Revision at the Turn of the Twenty-first Century. Academic Dissertation in curriculum studies field, University of Helsinki. Shu, W. G. (2016). The Analysis of Moral Education in China and its Effect on Chinese Children’s Moral Development. Senior Project Submittedto The Division of Science, Mathematics & Computing Division of BardCollege, Annandale-on. Tahrir, N., Damayanti, F.S., & Royani, I (2020). The role of critical thinking as a mediator variable in the effect of internal locus of control on moral disengagement. International Journal of Instruction, 13(1), 17-34. Tan. B. Naidu. C. Jamil. A., (2017), “Moral values and good citizens in a multiethnic society: A content analysis of moral education textbooks in Malaysia”,The Journal of Social Studies Research, 22 (81): 41-55. Turner J.H. (2010) Natural Selection and the Evolution of Morality in Human Societies. In: Hitlin S., Vaisey S. (eds.) Handbook of the Sociology of Morality. Handbooks of Sociology and Social Research. Springer, New York, NY. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-6896-8_7.