یکی از پرسشهای جذاب برای انسانها دلیل نامگذاری (وجه تسمیۀ) چیزهاست. در متون نظم و نثر فارسی تعدادی از نویسندگان و شعرا در خلال آثارشان، کلماتی را ریشهشناسی کرده و وجه تسمیۀ آن‎ها را - به زعمِ خود- نشان دادهاند. بررسی و تحلیل و طبقهبندی این وجوه تسمیه، بیانگر ن چکیده کامل
یکی از پرسشهای جذاب برای انسانها دلیل نامگذاری (وجه تسمیۀ) چیزهاست. در متون نظم و نثر فارسی تعدادی از نویسندگان و شعرا در خلال آثارشان، کلماتی را ریشهشناسی کرده و وجه تسمیۀ آن‎ها را - به زعمِ خود- نشان دادهاند. بررسی و تحلیل و طبقهبندی این وجوه تسمیه، بیانگر نوع نگاه آنان به چگونگی ساخت کلمات است. در این مقاله برخی از این وجوه تسمیه که در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی مندرج است، بررسی و مقایسه شدهاست. بدین منظور ابتدا به دسته بندی انواع وجه تسمیه و ذکر شواهد مثال از کتب گوناگون پرداخته شد و سپس نمونههای وجه تسمیه از کتاب تاریخ سیستان و دیوان خاقانی استخراج و بررسی گردید. با بررسی نمونهها، مشخص شد که مؤلف تاریخ سیستان در گزینش و بیان وجه تسمیهها بیشتر به اشتقاق کلمات توجه داشته است و در مواردی هم به اعتقادات و باورهای عوام رجوع کرده است ولی خاقانی بیشتر به بازیهای شاعرانه با کلمات پرداخته و وجه تسمیههایی ابداعی ارائه داده است. البته او هم به وجه تسمیههایی که در کتب دیگر آمده توجه داشته است. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی نوشته شدهاست و گردآوری دادهها به شیوۀ کتابخانهای است. هرچند مقالات متعددی دربارۀ وجه تسمیه چاپ شده، اما تاکنون مقالۀ مستقلی دربارۀ مقایسۀ گزینش وجه تسمیه در تاریخ سیستان و دیوان خاقانی منتشر نشدهاست.
پرونده مقاله