تحلیل و بررسی نقد اجتماعی در مصیبت نامه ی عطار بر مبنای روش شناسی اسکینر

محورهای موضوعی : متون زبان و ادبیات فارسی

مریم الهی زاده ¹ , عبدالمجید محققی ²

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه فرهنگیان(پردیس کوثر یاسوج)،یاسوج،ایران
2 - استادیار و عضو هیأت علمی دانشگاه دولتی یاسوج،یاسوج،ایران.

تاریخ دریافت : 1395/11/10 تاریخ پذیرش : 1395/11/10 تاریخ انتشار : 1395/11/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

یکی از درخشان ترین وجوه عرفان اسلامی– ایرانی، همزیستی و همدردی با توده ی مردم است. عارفان برجسته ی ایران زمین، سعادت خود را در گرو سلامت ابنای بشر می دانسته ، آمال و آرزوهای خود را برای نیل به آرمان شهر مورد نظرشان در قالب نقدهای مستقیم و غیر مستقیم بیان می کرده اند. یکی از این عرفای بزرگ، عطار نیشابوری است که در نقد سیاسی و اجتماعی، چهره ای ممتاز دارد. مثنوی های او پر از نقدهای تمثیلی تند و بی پروا نسبت به حکام و دیگر اقشار جامعه است. واکاوی و گونه شناسی نقدهای عطار و کشف نیت این عارف بزرگ از پرداختن به نقد، هدف این مقاله است. فرض این مقاله آن است که: زمانه ای که عطار در آن می زیسته است، روزگاری بس آشفته و بی سامان بوده و عطار در نگارش مصیبت نامه از خلال حکایات گوناگون و جذاب، با زبان تمثیل و نماد، نیت نقد قدرت حکام ، آزمندان و دنیا دوستان، متعصبین مذهبی و ریاکاران را در سر داشته است. برای آزمون فرض حاضر از روش پژوهش هرمنوتیک اسکینر بهره گرفته شده است.

چکیده انگلیسی:

Co-existence and sympathy with the public is one of the most illuminated aspects of Iranian-Islamic mysticism. The outstanding mystics of Iran considered their blessedness to be dependent on the whole human beings’ health and expressed their desires and ideals needed to reach their own intended utopia through direct and indirect commentaries. Aṭṭār Nīšābūrīas one of these great mystics is a prominent figure in socio-political criticism. His couplets are replete with allegorical, caustic and dauntless criticism aimed at rulers and other groups of society. The analysis and typology of Aṭṭār’s criticism and discovering his intentions of using criticism are explored in the present research. The researchers believe that the time whenAṭṭār lived had been to a large degree turbulent and disordered, and that he, in writing Moṣībat-nāma (Book of Travail), had sought to criticize the ruling class, the greedy and worldly-minded, the religious dogmatists, and the hypocrite. The researchers have referred to B. F. Skinner’s hermeneutic approach in order to test their assumptions.

منابع و مأخذ:

1. نهج­البلاغه، (1382)، مترجم:علی اصغر فقیهی. قم: آیین دانش


2. اکوانی، سید حمدالله و شفیعی سیف­آبادی، محسن. (1394). " معرفت دینی و تاثیر آن بر مفهوم آزادی در اندیشه­ی امام خمینی(ره)" . پژوهش­نامه­ی انقلاب اسلامی، شماره­ی 15: 64-45


3. بهزادی اندوهجردی، حسین. (1378) طنز و طنزپردازی در ایران. تهران: صدوق


4. پورنامداریان، تقی. (1389). رمز و داستان های رمزی در ادب فارسی. تهران : علمی و فرهنگی


5. .................................. (1390). دیدار با سیمرغ. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی


6. .................................. . (1380). در سایه­ی آفتاب. تهران: سخن


7. جان­پرور، یوسف. ( 1391 ). " نقد اجتماعی و سیاسی در مثنوی­های عطار" . رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره­ی 103: 35-32


8. جعفری، رخساره. (1389). طنز در مثنوی­های عطار. پایان­نامه­ی کارشناسی ارشد، دانشگاه زنجان.


9. خسرو­پناه، عبدالحسین. (1383). کلام جدید. قم: مرکز مطالعات و پژوهش­های فرهنگی.


10. درگاهی، زین العابدین. (1389). " شعر، نقد و شعر اجتماعی" . کتاب ماه ادبیات: شماره­ی 38 پیاپی152: 42-37


11. راز شیرازی، میرزا ابوالقاسم. (1384). مناهج انوار المعرفه فی شرح مصباح الهدایه و مفتاح الحقیقه. تهران: انس تک


12. ریتر، هلموت .(1374).دریای جان. ترجمه: عباس زریاب خویی و مهر آفاق بایبردی. تهران: بین الملی الهدی


13. ریخته­گران، محمد­رضا. ( 1378 ). منطق و مبحث علم هرمنوتیک، اصول و مبانی علم تفسیر. تهران: کنگره


14. زرین­کوب، عبدالحسین.(1374). آشنایی با نقد ادبی. تهران: سخن


15. ............................................ ..(1378). صدای بال سیمرغ. تهران: سخن


16. ......................................... . ( 1384). سیری در شعر فارسی. تهران: سخن


17. سنگری، محمدرضا. (1387). " بررسی شعر انقلاب اسلامی. کتاب ماه ادبیات" . شماره­ی 13، پیاپی 127: 36-32


18. شجیعی، پوران. (1378). مسافر سرگشته. تهران: مؤسسه­ی فرهنگی سیمای دانش


19. شفیعی کدکنی، محمد رضا. (1380). زبور پارسی. تهران:آگاه


20. صارمی، سهیلا. (1373). مصطلات عرفانی و مفاهیم برجسته در زبان عطار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی


21. صارمی، سهیلا. (1382). سیمای جامعه در آثار عطار. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی


22. صفا، ذبیح اله. (1371). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس


23. عطار، فرید الدین محمد.(1388). مصیبت­نامه. تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی. تهران: سخن


24. علوی مقدم، مهیار. (1386). " کاربرد تحلیل­های هرمنوتیکی و تاویل­گرایانه در شعر حافظ" ، فصل­نامه­ی دانشگاه آزاد مشهد، شماره­ی 15 و 16: 123-110


25. فروزانفر، بدیع الزمان.(1389). شرح احوال و نقد و تحلیل آثار شیخ فرید الدین عطار نیشابوری. تهران: آسیم


26. نیری، محمد یوسف. (1392). نرگس عاشقان. شیراز: مرکز نشر دانشگاه


27. نیک­روز، یوسف. (1387). " بررسی مفهوم عرفانی " درد " در شعر عطار" . فصل­نامه­ی علمی پژوهشی کاوش­نامه، شماره­ی17: 247-210


28. مرتضوی، خدایار. (1386). " تبیین روش­شناسی اندیشه­ی سیاسی از منظر کوئنتین اسکینر" . پژوهش­نامه­ی علوم سیاسی، شماره­ی1: 192-159


29. منوچهری، عباس. (1386). رهیافت و روش در علوم سیاسی. تهران: سمت


30. میریان حسین آبادی و الهام بخش، مریم سادات و سید محمود. (1385). " دیوانگان: سخن­گویان جناح معترض جامعه در عصر عطار" . فصل­نامه­ی علمی پژوهشی کاوش نامه، شماره­ی 13: 102-71


31. واعظی، احمد. (1381). " درآمدی بر هرمنوتیک. نقد کتاب "، شماره­ی 23 : 146-115