نظریة «حیث التفاتی» «ادموند هوسرل» و تحلیل تطبیقی دیدگاه¬های «هوسرل »و «عین القضاه همدانی» دربارة نفس
محورهای موضوعی : تطبیقی (با ویژگی ادبی و هنری)هایده احمدی 1 , شهرزاد شیدا 2 , آذر دانشگر 3
1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران
کلید واژه: نفس, پدیدارشناسی, حیث التفاتی, عین القضاه همدانی, ادموند هوسرل.,
چکیده مقاله :
از¬ مباحث مهم در¬عرفان اسلامی، نفس، انواع¬ و¬ اطوار¬آن است.مساله نفس به¬حدی حایز¬اهمیت است که تقریباً تمام عرفا به طرح آن پرداخته¬اند. چنان¬که از زوایای مختلفی مانند منشأ خلقت نفس، درجات نفس و¬عملکرد آن، مورد ¬بحث واقع شده است. به نظر¬می¬رسد که بزرگان عرفان اسلامی، اگرچه در¬برخی موضوعات درباره نفس یکسان عمل کرده¬اند اما گاهی نیز به مبحثی خاص پرداخته¬اند که نشان از نحوه نگرش ویژه آن¬ها به موضوع نفس دارد. «عین¬القضاه همدانی» که از¬ عرفای صاحب¬نظر در¬ عرفان اسلامی محسوب می¬شود.درباره نفس سخنانی بیان کرده که د¬ر نوع خود دارای تازگی و اهمیت است و می¬توان مشابهت فراوانی میان گفته¬های وی و«ادموند¬ هوسرل» فیلسوف بزرگ پدیدار¬شناس یافت. یکی¬از¬مصادیق مطالعات تطبیقی بیان شباهت¬های فکری میان دو¬اندیشمند است که الزاما از¬هم تأثیر¬نپذیرفته¬اند.دراین¬مقاله به¬ شیوه تحلیلی_تطبیقی،¬ بنابر¬ نظریه¬ «حیث التفاتی» ¬از «هوسرل» به بررسی دیدگاه¬های خاص وی درباره نفس انسانی پرداخته شده و¬از¬آن¬جا که¬ میان وی و «عین¬القضاه» درپاره¬ای از¬مباحث مربوط به نفس¬ انسان تشابهات جالب¬¬ توجهی وجود¬ دارد.نظریه «هوسرل» با دیدگاه «عین القضاه همدانی» مطابقت داده شده و¬ براساس چهار¬مبحث مهم و¬کلی به بیان دیدگاه-های مشابه آنان پرداخته. یکی از¬دستاوردهای این مقاله، تبیین رابطه میان عقل و¬نفس درهنگام شهود¬عرفانی است که هردو ¬اندیشمند معتقدند: عقل در¬آن لحظه، حضور دارد اما از¬تحلیل نوع و کیفیت آن عاجز است.
One of the important subjects in Islamic mysticism is human mind and its types and moods. Ein alghozat hamedani is considered as a great mystic of fifth century in Iran, has written some new statements on the mind that is of innovation. It can be found similarities between his words and Edmund Husserl, great phenomenalist philosopher. Of course, Husserl has not been influenced by hamedani because he wouldn’t know him but one of the most important ways of comparative studies is to consider mental similarities between two scholars who have not known each other but there is some similarities between them in views. The aim of this essay is to study and analyze the same views of these two scholars on human mind especially on based on the theory of mind situation. This theory has 4 main components such as having intuition and making others idol. The method of present study is descriptive-comparative. The results show that the two scholars believe that the mind is present at the moment of having an intuition but cannot perceive the quality and mood of it.
کتاب¬ها:
راسل، متیسون (1399). هوسرل. ترجمه مجید مددی. تهران: علمی و فرهنگی
رشیدیان ، عبدالکریم. (1384). هوسرل در متن آثارش. تهران: نی.
سجادی، سیدجعفر.(1388). فرهنگ اصطلاحات عرفانی، چاپ یازدهم، تهران: طهوری.
عین القضاه همدانی.(1367). تمهیدات، تصحیح عفیف عسیران.چاپ سوم، تهران: علمی.
.............................(1379). نامه¬های عین¬القضاه، تصحیح علی¬نقی منزوی. دوره سه جلدی. چاپ چهارم. تهران: امیرکبیر.
کاپلستون.(1381). تاریخ فلسفه.ج5. فیلسویان انگلیسی. ترجمه جلال الدین اعلم. تهران: علمی و فرهنگی و سروش.
محمدی،رضا.(1394). نگاهی به پدیدارشناسی. از هوسرل تا وال. اصفهان:فردا.
میری، سید محمد.(1389. نحوه وجود نفس و چگونگی تجرد آن از دیدگاه ابن¬عربی و ملاصدرا. موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی: تهران.
مقاله¬ها:
احمدی، هایده و شیدا، شهرزاد .(1402). بررسی و تحلیل چگونگی رسیدن به حیرت از گذر نفس در آراء خواجه عبدالله، احمد غزالی و نجم رازی، تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی، شماره 57، صص 539-520.
احمدی، سجاد.(1394). تحلیل تطبیقی اندیشه هوسرل و سهروردی درباره وجود، معرفت پژوهی. ش 47. صص98-81.
جعفری، انسیه. (1398). نفس واحده در عرفان، مجله عرفان اسلامی، ش60.صص150-131.
محمدی فشارکی، محسن و موسوی، سعاد .(1394). کتاب شناسی عین القضاه همدانی، آینه پژوهش، سال26. ش6. صص121-107.
پایان¬نامه¬ها:
غفوری، محبوبه.(1384). بررسی دیدگاه¬های عین القضاه همدانی و شیخ شهاب الدین سهروردی درباب نفس و مقایسه آن با دیدگاه¬های روان شناسی یونگ و فروید، پایان نامه کارشناسی ارشد. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.