تحلیل کهن الگوهای اسطوره زرقاء در مجمع الأمثال میدانی و نمود آن در ادب فارسی
محورهای موضوعی : شعرمحمد شایگان مهر 1 , طاهره قلی پورزیبد 2 , محمد جعفری 3
1 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب واحد کاشمر
2 - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب واحد کاشمر
3 - استادیار گروه زبان و ادبیات عرب واحد کاشمر
کلید واژه:
چکیده مقاله :
اسطوره زرقاء نمود واقعیت‌های تلخ جامعه بوده به دلیل بن‌مایه‌های تاریخی در متون ادبی کهن و ادبیات عامیانه، تجلی یافته است. نگارندگان در این جستار به روش نقد ادبی به بررسی کهن‌الگوهای داستان زرقاء بر اساس کتاب مجمع الأمثال میدانی به روش نقد روان‌شناسانه و با هدف تحلیل کهن الگوهای موجود در حکایت پرداخته‌اند. این نقد بر اساس اندیشه‌های یونگ صورت گرفته است. این کهن الگوها در ادب کهن فارسی، از جمله اشعار شاعرانی چون سنایی، خاقانی و... تجلی یافته است. از یافته‌های تحقیق بر‌می‌آید که این اسطوره دارای کهن الگوهای چون آنیما، آنیموس و شب، و... می‌باشد. از نتایج پژوهش این است که در دایره فرآیند سفر تکامل از من به خود، فقط نیمه هبوط به ظلمت اتفاق افتاده است. در این حکایت شر و بدی، همان غرایز حیوانی است که در بحران روانی عرب غالب شده است. این کهن الگوها ریشه در داستان حوا و آدم(ع) داشته از حیطه ناخودآگاه شخصی اقوام به جمعی منتقل شده و در اذهان جاودان گردیده اند و با گذشت زمان از بین نرفته‌اند. چه‌بسا در موقعیت‌های خاص از ناخودآگاه به خودآگاه منتقل شده‌اند.
The myth of Zarqa is a manifestation of the bitter realities of society and it is manifested in ancient literary texts and popular literature due to its historical foundations. In this article, the authors have studied the archetypes of Zarqa's story using the method of literary criticism based on the book "Majma al-Amsal" in the method of psychological criticism and with the aim of analyzing the archetypes in the story. This critique is based on Jung's ideas. These archetypes are manifested in ancient Persian literature, including the poems of poets such as Sanai, Khaghani, etc. Research findings show that this myth has archetypes such as anima, animus and night, and so on. One of the results of the research is that in the circle of the process of the journey of evolution from me to self, only a half-descent into darkness has occurred. In this anecdote, evil is the animal instincts that have prevailed in the Arab psychological crisis. These archetypes have their roots in the story of Eve and Adam (pbuh) and have been transferred from the personal unconscious of the tribes to the masses and have been immortalized in the minds and have not disappeared over time. They have been transferred from the unconscious to the conscious in certain situations.
کتابنامه
قرآن کریم.
ابن تمیم، علی. 2003م، السرد والظاهرةالدرامیة، بیروت: المرکز الثقافی العربی.
ابن‌خلدون. 1375ش، مقدمه ابن خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادی، چ1، تهران: نشر علمی و فرهنگی.
الأعشی، میمون بن قیس. 1393ش، دیوان الأعشی الکبیر، تحقیق حنا نصر الحتی، ط2، بیروت: دار الکتاب العربی.
الاندلسی. 1424ق، جمهرة اشعار العرب، ابو زید محمد بن ابی خطاب، محقق علی نامور، بیروت، لبنان: دار الکتب العلمیه.
بتولی، سیدمحمد علی. 1376ش، با یونگ و سهروردی، چ 1، تهران: انتشارات اطلاعات.
البغدادی، عبدالقادر. 1997م، خزائن الأدب، به کوشش عبدالسلام محمد هارون، قاهره: مکتبة الخانجی.
البیاتی، عبدالوهاب. 1995م، الأعمال الشعریة، بیروت: المؤسسة العربیة.
ترجانی زاده، احمد. 1382ش، شرح معلقات سبع، چ1، تهران: سروش.
تفتازانی، سعدالدین. 1427ق، شرح المختصر، تخلیص خطیب القزوینی، ط.نینوی، ایران: منشورات اسماعیلیان.
الجواهری، محمد. 1980م، علم الفلکور، مصر: دار المعارف.
الحطاب، محمد جمیل. 2003، العیون فی الشعر العربی، ط3، دمشق: مؤسسة علاء الدین للطبع وللتوزیع.
الحمدان، احمد عبدالله. 2008م، دلالات الألوان فی شعر نزار قبانی، باشراف یحیی جبر وخلیل عوده، فلسطین: جامعة النجاح الوطنیة نابلس.
خاقانی. 1373ش، دیوان خاقانی، تهران: نشر قطره.
دنقل، امل. 1407ق، الأعمال الشعریة الکاملة، مقدمة عبدالعزیز المقالح، قاهره: مکتبة مدبولی.
دهخدا، علی اکبر. 1370ش، امثال و حکم، چاپ چهارم، تهران: امیرکبیر.
دینوری، ابن‌قتیبه. 1925م، عیون الأخبار، مصر: دار الکتب المصریة.
سنایی، ابوالمجد. 1329ش، حدیقة الحقیقة، تصحیح مدرس رضوی، تهران: چاپ سپهر.
شامی، یحیی. 1999م، موسوعة شعراء العرب، بیروت: دار الفکر.
شمسیا، سیروس. 1383ش، داستان یک روح، ج6، تهران: فردوس.
شوالیه، ژان. 1384 و 1378ش، فرهنگ و نمادها، مترجم سودابه فضایلی، ج1و 5، تهران: جیحون.
عجینه، محمد. 1994م، موسوعة أساطیر العرب علی الجاهلیة ودلالتها، ج1، الطبعة الأولی، لبنان، بیروت: دار الفارابی.
العشری زاید، علی. 2005م، استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، قاهره: دار الغریب.
فرودهام، فروید. 1375ش، مقدمه‌ای بر روان‌شناسی یونگ، ترجمه مسعود میربها، تهران: نشر اشرفی.
کالوین، هال. 1375ش، مبانی روان‌شناسی فروید، ترجمه ایرج نیک آئین، تهران: غزالی- فرانکلین.
گرین، ویلفرد و همکاران. 1383ش، مبانی نقد ادبی، ترجمه فرزانه طاهری، چ3، تهران: نیلوفر.
المختاری، زین الدین. 1394ش، رهیافتی به نظریه نقد روان‌شناسانه، ترجمه محمد شایگان مهر، مشهد: سخن گستر.
مورنو، آنتونیو. 1376-1392ش، یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمه داریوش مهرجویی، تهران: نشر مرکز.
المیدانی نیشابوری، ابوالفضل. 2003م، مجمع الأمثال، تحقیق قصی الحسین، بیروت: دار ومکتبة الهلال.
هذلیین. 1965م، دیوان الشعراء الهذلیین، محق احمد الزین ومحمد ابوالعرقا، مصر: دار الکتب المصریة.
یونگ، کارل گوستاو. 1373ش، روان‌شناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمه محمدعلی امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
یونگ، کارل گوستاو. 1376ش، چهار صور مثالی، ترجمه پروین فرامرزی، چ1، تهران: نشر قدس.
یونگ، کارل گوستاو. 1387ش، روح و زندگی، ترجمه لطیف صدقیانی، چ3، تهران: جامی.
یونگ، کارل‌گوستاو. 1352ش، انسان و سمبول‌هایش، ترجمه ابوطالب صارمی، چ1، تهران: امیرکبیر.
مقالات
اقبالی، عباس و راضیه نظری. 1393ش، «بررسی ساختار دراماتیک شعر جاهلی با تکیه بر معلقات سبع و دو قصیده از شاعران صعالیک»، مجله پژوهش انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، ش32، صص65-87.
حسینی، مریم و نسرین شکیبی ممتاز. 1394ش، «روان‌شناسی اسطوره و داستان؛ رویکرد نوین در نقد ادبی»، مجله پژوهشی متن پژوهی ادبی.
_||_Bibliography
The Holy Quran.
Ibn Tamim, Ali. 2003, Al-Sard and Al-Zaher Al-Deramiyat, Beirut: Arab Cultural Center.
Ibn Khaldun, 1996, Introduction of Ibn Khaldun, translated by Mohammad Parvin Gonabadi, V 1, Tehran: Scientific and cultural publication.
Al-Aashi, Mimun bin Qais. 2014, Diwan Al-Aashi Al-Kabir, research by Hana Nasr Al-Hati, V2, Beirut: Dar Al-Ketab Al-Arabi
Al-Andalasi, Jomharat Ashar Al-Arab, Abu Zayd Muhammad ibn Abi al-Khattab, researcher Ali Namour, Beirut, Lebanon: Dar al-Kotob al-Elmiya
Batoli, Seyed Mohammad Ali 1997, with Jung and Suhrawardi, V 1, Tehran: Ettelaat Publications.
Al-Baghdadi, Abdul Qader 1997, Treasures of Literature, by Abdul Salam Mohammad Haroon, Cairo: Al-Khanji Library.
Al-Bayati, Abdul Wahab 1995, Poetry Works, Beirut: Arab Foundation.
Tarjanizadeh, Ahmad 2003, Description of Saba suspension, V 1, Tehran: Soroush.
Taftazani, Saad al-Din 1427 AH, Sharh Al-Mokhtasar, Purification of Khatib Al-Qazvini, Nineveh, Iran: Ismaili Publications.
Al-Jawaheri, Muhammad 1980, Science of Folklore, Egypt: Dar al-Ma'arif.
Al-Hattab, Muhammad Jamil 2003, Eyes in Arabic Poetry, V 3, Damascus: Alaa Al-Din Foundation for Printing and Distribution.
Al-Hamdan, Ahmad Abdullah 2008, Dalalat Al-Alwan in the Poetry of Nizar Qabbani, Yahya al-Jabr and Khalil Odeh, Palestine: Jamea Al-Najah Al-Vataniyat Nables.
Khaghani, 1994, Divan Khaghani, Tehran: Qatreh Publishing.
Danghal, Amol. 1407 AH, Complete Poetry Works, Introduction by Abdul Aziz Al-Maqaleh, Cairo: Madbouli Library.
Dehkhoda, Ali Akbar. 1991, Proverbs and Verdicts, Fourth Edition, Tehran: Amirkabir.
Dinvari, Ibn Qutaybah. 1925, Ayoun al-Akhbar, Egypt: Dar al-Kotob al-Masriya.
Sanai, Abu al-Majd 1950, Hadiqah al-Haqiqah, edited by Modarres Razavi, Tehran: Sepehr Press. Shami, Yahya. 1999, Encyclopedia of Arab Poets, Beirut: Dar al-Fekr.
Shamsia, Sirus. 2004, The Story of a Soul, Volume 6, Tehran: Ferdows.
Shovaliye, Jean. 2005 and 1999, Culture and Symbols, translated by Soodabeh Fazayeli, vols. 1 and 5, Tehran: Jeyhun.
Ajina, Mohammad 1994, Encyclopedia of Arab Myths on Ignorance and Proofs, Vol. 1, First Edition, Lebanon, Beirut: Dar al-Farabi.
Al-Ashri Zayed, Ali. 2005 AD, Invocation of Heritage Characters in Contemporary Arabic Poetry, Cairo: Dar al-Gharib.
Freudham, Freud. 1996, Introduction to Jung Psychology, translated by Massoud Mirbaha, Tehran: Ashrafi Publishing.
Calvin, Hall. 1996, Fundamentals of Freud's Psychology, translated by Iraj Nikain, Tehran: Ghazali-Franklin.
Green, Wilfred et al. 2004, Basics of Literary Criticism, translated by Farzaneh Taheri, V 3, Tehran: Niloufar.
Al-Mokhtari, Zayn al-Din 2015, an approach to the theory of psychological criticism, translated by Mohammad Shayegan Mehr, Mashhad: Sokhan Gostar.
Moreno, Antonio. 1997-2013, Jung, Gods and Modern Man, translated by Dariush Mehrjoui, Tehran: Markaz Publishing.
Al-Maidani Neyshabouri, Abolfazl. 2003 AD, Collection of Proverbs, investigation of Qasi Al-Hussein, Beirut: Dar and Maktab al-Hilal
Hazlin, 1965, Diwan al-Shu'ara 'al-Hazlin, Mohagh Ahmad al-Zain and Muhammad Abu al-Aragha, Egypt: Dar al-Kitab al-Masriya.
Jung, Carl Gustav. 1994, Psychology of the subconscious mind, translated by Mohammad Ali Amiri, Tehran: Scientific and Cultural Publications.
Jung, Carl Gustav. 1997, four examples, translated by Parvin Faramarzi, V 1, Tehran: Quds Publishing. Jung, Carl Gustav. 2008, Spirit and Life, translated by Latif Sedghiani, V 3, Tehran: Jami.
Jung, Carl Gustav. 1973, Man and His Symbols, translated by Aboutaleb Saremi, V 1, Tehran: Amirkabir.
Articles
Eghbali, Abbas and Razieh Nazari. 2014, "Study of the dramatic structure of ignorant poetry based on the suspensions of Saba and two poems by Saalik poets", Research Journal of the Iranian Association of Arabic Language and Literature, Vol. 32, pp. 65-87.
Hosseini, Maryam and Nasrin Shakibi Momtaz. 2015, "Psychology of Myth and Story; A New Approach in Literary Criticism ", Journal of Literary Text Studies.