کاوشی در تطابق آرای کلامی امام محمد غزالی و عبدالرحمن جامی
محورهای موضوعی : شعر
آمنه یوسف نژاد ایرانی
1
,
برات محمدی
2
*
,
فروغ جلیلی
3
1 - دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
2 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
کلید واژه: امام محمد غزالی, عبدالرحمن جامی, آرای کلامی, تطبیق و مقایسه,
چکیده مقاله :
چکیده: امام محمد غزالی و جامی از برجستهترین شخصیت‌های فرهنگی ایران زمین‌اند، این دو، دیدگاههای کلامی خود را در آثارشان بازتاب دادهاند و در گرایشات غالب کلامی خود، پیرو اشعریه‌اند ولی با این همه در پاره‌ای موارد، آرای کلامی اشاعره را نمیپذیرند. تفاوتهایی در پاره‌ای آراء کلامی بین این دو وجود دارد. در پژوهش حاضر به آراء کلامی این دو در زمینههایی مثل توحید افعالی، نگرش این دو نسبت به فلسفه، جبر و اختیار، مباینت و یگانگی ذات و صفات خداوندی، مسئله رویت، تشبیه و تنزیه، عقل ونگاه این دو به آن، معاد جسمانی و شفاعت پرداخته شده و اشتراکات و نکتههای تفارق بین این دو در این ابعاد روشن شده است. نتایج پژوهش حاضر نشان از آن دارد که که هم غزالی و هم جامی معتقد به توحید افعالیاند، ضد فلسفهاند، در مورد رؤیت، غزالی رؤیت را میپذیرد ولی بیشتر متمایل به رؤیت از طریق دل است و خداوند را منزّه از رؤیت جسمانی میداند، ولی جامی معتقد به رؤیت جسمانی است و در این مورد به شکل کامل از دیدگاه اشاعره تبیعت میکند. در عقلستیزی و جبرگرایی نیز جامی نظر افراطیتری دارد؛ او در عقلستیزی پیرو نگرش عرفانی است؛ حال آنکه غزالی جایگاه خاصّی برای عقل قائل است. در زمینه جبر و اختیار نیز، غزالی حد اوسط را برگزیده و جامی جبرگرای مطلق است. در مورد شفاعت و معاد جسمانی نیز تفاوت هایی در نگرشهای این دو دیده میشود.
Imam Muhammad-i Ghazali and Abd ar-Rahmān Jāmī are among the most prominent figures in Iranian culture. These two theological views are reflected in their works; Al-Ghazali is one of the great theologians of the Islamic world and his theological views can be seen in his works; Although Jami is known as a poet, he has expressed his theological views in his poems. These two are followers of the Ash'arites in their predominant theological tendencies, but in some cases, however, they do not accept the theological views of the Ash'arites. There are also differences in some theological views between the two. In the present study, the theological views of the two such as Unity of acts (tawhid al-af'al), their attitude towards philosophy, determinism and free will, the difference and unity of God's essence and attributes, the issue of God seeing, Immanence and Transcendence, reason and view of them, around it, bodily resurrection And intercession has been paid and the commonalities and points of difference between the two in these dimensions have been clarified. The results of the present study show that both Ghazali and Jami believe in the unity of acts, they are anti-philosophical. In the case of god seeing, al-Ghazali accepts vision, but is more inclined to Spiritual seen, and God knows that it is pure from the body, but Jami believes in bodily vision, and in this case he is completely naturalized from the Ash'arite point of view.