اهمّیّت علم و دانش و آگاهی در بین رجال فرهنگی- تاریخی کلیله و دمنه با تأکید بر سرمایه‌های فرهنگی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

وحید امیری یاسی کند ¹ , علی دهقان ² , حمیدرضا فرضی ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیات فاگروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز،
3 - گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/01/22 تاریخ پذیرش : 1399/04/29 تاریخ انتشار : 1400/03/01

کلید واژه: کلیله و دمنه, ادبیّات تعلیمی, کلید واژه‌ها: سرمایه‌های فرهنگی, تجسّم‌یافته, اهمّیّت علم و دانش,

چکیده مقاله :

چکیده یکی از فاکتورهای اساسی در سرمایة فرهنگی تجسّم یافته، سنجش میزان تمایلات و علاقه‌مندی افراد به مسائل علمی است. از منظر سرمایه های فرهنگی، گرایش به علم و دانش، ترویج آگاهی و تلاش در جهت ارتقاء سطح اطّلاعات و کسب علوم، از مؤلّفه هایی است که نشان دهندة تمایلات و رغبت افراد به اندوختن سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته می باشد. براساس رویکرد نظری سرمایة فرهنگی پیر بوردیو، از عمده ترین گرایش‌های فرهنگی مندرج در کتاب کلیله و دمنه، گرایش رجال فرهنگی آن به علم و دانش و تأکیدشان بر دانایی است که در این جستار به آن می پردازیم. گردآوری اطّلاعات به روش کتابخانه ای بوده و شیوة بررسی از نوع مطالعات کیفی و تحلیل محتواست. نتایج تحقیق نشان می دهد که گرایش به کسب حکمت و دانش و ضرورت علم آموزی و افزایش سطح معلومات یکی از مهم ّترین شاخصه ها است. از نمونه های برجسته، دانش دوستی کسری انوشیروان، پادشاه ساسانی است. در بسیاری از منابع تاریخی، انوشیروان به عنوان چهرة فرهنگی معرّفی شده و کلیله و دمنه به پاس زحمات او و علاقه اش به علم و دانش و فرهنگ به ایران منتقل گردیده و نشر می یابد. از این رو، اهمّیّت علم و آگاهی نزد وی، نمودی از سرمایة فرهنگی تجسّم یافته به شمار می‌رود. همچنین می توان به جایگاه رفیع علم و دانش در بین برزویه طبیب، ابن مقفّع و نصرالله منشی اشاره نمود که بی گمان محصول انباشت سرمایه های فرهنگی تجسّم یافته و برگرفته از نگرش های فرهنگی و اندیشه های متعالی آنها بوده است.

چکیده انگلیسی:

Abstract         One of the fundamental factors in envisaged cultural resources is the rate of the people's willingness in scientific problems. From the cultural resources of view, approaching to knowledge, extension of awareness and endeavor to promote the level of knowledge and the acquisition of science are of the components which show the tendency of people to accumulate cultural assets. Based the theoretical approaches of cultural resource, Pierre Bourdieu, the most common cultural approaches written in the Kalileh and Demneh, the men's tendency to science and knowledge and their emphasis on erudition about which we are discussing in this paper. The collection of information was on the library method and the surveying was of the kind of the qualitative and analytic study of the theme. The results of the research indicate that the tendency of the acquisition of the wisdom and knowledge and the necessity of learning in increasing knowledge is one of the most significant indexes. Of the outstanding samples was eagerness of Kasra Anushervan, the Sassanid king to acquire the science. In most historical sources, Anushervan was introduced as a cultural man, and the Kalileh and Demneh was transferred to Iran by his struggle. That's why the importance of science and knowledge, in him, is a manifestation of cultural asset. We can also allude to the science stance among the scholars such as Borzuyeh Tabib, Ibne Mogaffa, and Nasrollah Monshi which originated from the accumulation cultural assets and derived from their cultural approach and excellent speculation.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف- کتاب‌نامه

• ابن بلخی، (1385)، فارسنامه، به سعی و اهتمام و تصحیح گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون ، تهران: اساطیر.


• ابن ندیم، محمّد بن اسحاق الوراق، (1417)، الفهرست، تحقیق: ابراهیم رمضان، بیروت: دارالمعرفه.


• ابن­مقفع، عبدالله، (1427)، الادب الصغیر و الادب الکبیر، تحقیق و دَراسه د.إنعام فّواک، بیروت: دارالکتاب العربی.


• اصطخری، ابوالحسن ابراهیم، (1373)، الممالک و المسالک، ترجمة محمد بن اسعد بن عبدالله تستری، به کوشش ایرج افشار، تهران: بنیاد موقوفات افشار.


• انزابی­نژاد، رضا، (1372)، گزیدة کلیله و دمنه، تهران: جامی.


• انگلبرت، وینتر و دیگناس، بئاته، (1386)، روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش همزیستی، ترجمة کیکاوس جهانداری، تهران: فروزان.


• البخاری، محمّد بن عبدالله، (1361)، داستان­های بیدپای، به تصحیح پرویز ناتل خانلری و محمّد روشن، تهران: خوارزمی.


• بهار، محمّد تقی، (1321)، سبک شناسی، جلد دوم، تهران: وزارت فرهنگ.


• __________، (1376)، سبک شناسی یا تاریخ تطوّر نثر فارسی(دوره 3جلدی)، تهران: امیرکبیر، چاپ نهم.


• تفضّلی، احمد، (1383)، تاریخ ادبیّات ایران پیش از اسلام، تهران: مهارت.


• ثعالبـی، ابومنصور عبدالملک بـن محمّد بـن اسـماعیل، (1368)، تاریـخ ثعالبی )مشـهور بـه غرر اخبـار ملوک الفـرس و سـیرهم)، ترجمة محمّد فضایلی، تهران: نقره.


• جاحظ، عمرو بن بحر، (1968م)، البیان‌ و التبیین‌، به‌ کوشش‌ فوزی‌ عطوی‌، جلد یکم، بیروت‌: دار و مکتب الهلال.


• حاجی خلیفه، مصطفی ابن عبدالله، (1378)، کشف الظنون عن اسامی الکتب و الفنون، الجزءالثانی، طهران: مکتبه االسلامیه و الجعفری.


• الحمـوی، شـهاب­الدّین ابو عبدلله یاقوت بن عبـدالله، (1995م)، معجم البلدان، بیروت: دار الصادر.


• دینوری، ابوحنیفه، (1371)، اخبارالطوال، ترجمة محمود دامغانی، تهران: نشرنی.


• صالحی امیری، سیّدرضا و سپهرنیا، روزیتا، (1394)، الگوی ارتقای سرمایة فرهنگی در ایران، تهران: قفنوس.


• صفا، ذبیح الله، (1356)، تاریخ علوم عقلی در تمدّن اسلامی، جلد چهارم، تهران: امیرکبیر.


• عوفی، سدیدالدّین محمّد، (1335)، لباب الالباب، به تصحیح محمّد قزوینی و ادوارد براون، به کوشش سعید نفسی، تهران: انتشارات کتابفروشی ابن سینا.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1970م)، شاهنامه، (متن انتقادی تحت نظر برتلس)، جلد هشتم، مسکو: انستیتوی خاورشناسی و آکادمی علوم اتّحاد شوروی.


• محسنی، منوچهر، (1367)، مقدّمات جامعه شناسی، تهران: نشر دوران.


• منشی، نصرالله، (1386)، کلیله و دمنه، بر اساس نسخة مجتبی مینوی، شرح دکتر خیرالله محمودی، شیراز: مرکز نشر دانشگاه شیراز.


• ________، (1391)، کلیله و دمنه، تصحیح و توضیح مجتبی مینوی، تهران: امیرکبیر.

 

ب- مجلاّت و انتشارات

• بابایی­فرد، اسدلله؛ حیدریان، امین، (1394)، «بررسی تأثیر سرمایة فرهنگی بر پیشرفت تحصیلی دانشجویان»، مجلّة علوم اجتماعی دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، سال دوازدهم، شمارة 1، صص: 117-142.


• پیرنجم­الدّین، حسین و شهبازی، شیما، (1390)، «پیر بوردیو و نقد ادیی، نامة نقد» (مجموعة مقالات نخستین همایش ملّی نظریّه و نقد ادبی در ایران) به کوشش محمود فتوحی، تهران: خانه کتاب.


• توسلی، غلام عبّاس، (1383)، «تحلیلی از اندیشة پیر بوردیو دربارة فضای منازعه­آمیز اجتماعی و نقش جامعه شناسی»، نامة علوم اجتماعی، شمارة23، صص: 25-1.


• جانعلیزاده چوب بستی، حیدر؛خوشفر، غلامرضا؛سپهر، مهدی، (1389)، «در جستجوی سنجش سرمایة فرهنگی»، فصلنامة مطالعات فرهنگی و رسانه، شمارة 20، صص: 217-238.


• جلیلیان، شهرام و نجم­الدّین، گیلانی، (1396)، «خسرو انوشیروان و شکوفایی فرهنگ و تمدّن ایران در دورة ساسانیان»، مجلّة مطالعات ایرانی، سال شانزدهم، شمارة 31، صص: 21-34.


• چوپانیان، جواد، (1392)، «شناخت بهتر برزویة طبیب بر اساس کلیله و دمنه»، پژوهش‌های علوم تاریخی، دورة 6، شمارة 1، صص:33-52.


• حدادیان، سمیّه؛حیدری، علی؛ صحرائی، قاسم، (1397)، «تحلیل کهن الگوی پیرخردمند در کلیله و دمنه»، نثر پژوهی ادب فارسی، شمارة 43، صص: 45-62.


• راد، فیروز؛ امین مظفری، فاروق و فتاح سلمانزاده مظلومی. (1390). «بررسی رابطة سرمایة فرهنگی با هوش فرهنگی مدیران دبیرستان‌های تبریز»، مجلّة مطالعات جامعه­شناسی، سال چهارم، شماره سیزدهم، صص: 111-133.


• رضایی، محمّد و تشویق، فاطمه، (1392)، «بازخوانی سنجه­های سرمایة فرهنگی»، مجلّة مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة 2، شمارة 1، صص9-35.


• سلمانی، مهدی؛مجلّی­زاده، امین، (1395)، «کتابشناسی کلیله و دمنه در زبان فارسی»، شمارة 157، صص: 109-122.


• شارع­پور، محمود و خوش­فر، غلامرضا، (1381)، «رابطة سرمایة فرهنگی با هویّت جوانان (مطالعة موردی: شهر تهران)»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 2، صص: 133-147.


• شیبانی اقدم، اشرف؛محسنی‌پور کلهرودی، زهرابیگم، (1394)، «تحلیل سبک‌شناسی عبارت‌های فعلی کلیله و دمنه با رویکرد کاربردگرا»، پژوهش‌های نقد ادبی و سبک شناسی، شمارة 22، صص: 163-188.


• شیخ لووند، فاطمه؛مستعلی‌زاد، تهمینه، (1395)، «بررسی اخلاق مدیریّتی در کلیله و دمنه»، پژوهشنامه ادبیّات تعلیمی، شمارة 32، صص: 135-160.


• طالبیان، یحیی؛امین، ندا، (1397)، «تعلیمات اخلاقی در گفتمان مسلّط کلیله و دمنه و کارکرد آن در اقبال این اثر در طول تاریخ»، شماره 37، صص: 1-30.


• طغیانی اسفرجانی، اسحاق، (1384)، «تأثیر متقابل ادبیّات و فرهنگ»، کیهان فرهنگی، شماره 227 و228، صص: 94 تا


• عاملی رضایی، مریم، (1396)، «تحلیل مناسبات قدرت و حقیقت از دیدگاه فوکو در داستان شیر و گاو کلیله و دمنه»،پژوهش­های ادبی، شمارة 58، صص: 81-104.


• غلامی، علی، (1393)، «فابل در کلیله و دمنه و مثنوی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، شماره 109، صص: 14-17.


• غلامی­درگاهی، غلامرضا؛نظری‌فر، فاطمه؛ سلیمانی، خاطره، (1397)، «بررسی تطبیقی متن عربی کلیله‌ودمنه ابن مقفع با متن فارسی نصرالله منشی و داستان‌های بیدپای، مطالعه موردی باب حمامه‌المطوقه»، کارنامه ادب پارسی، شمارة 5 ‏، صص: 79 - 98.


• کاووسی، اسماعیل و خراسانی، زین السّادات، (1389)، «اندازه­گیری و مقایسة سرمایة فرهنگی در میان دانشجویان رشتة مدیریت دانشگاه تهران و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات»، مجلة مدیریت فرهنگی، سال چهارم، شمارة هشتم، صص: 85-105.


• کارکنان­نصرآبادی، محمّد؛ جعفرپور، مرتضی و پروری آرانی، زینب، (1391)، «عوامل مؤثّر بر سرمایة فرهنگی در شهرستان­های کاشان و آران و بید گل»، نشریة مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارة 27، صص: 143 –


• محمودی، مریم، (1393)، «تشبیه برجسته­ترین ویژگی سبکی کلیله و دمنه»، مجلّهفنون ادبی ، شماره11، صص: 121-132.


• مدرّس­زاده، عبدالرّضا؛ خراسانی، محبوبه؛ نعنافروش، فاطمه، (1394)، «رویکرد نصرالله منشی به ادب تعلیمی در دورة سلجوقی»، پژوهشنامه ادبیات تعلیمی، سال هفتم، شمارة بیست و ششم، صص: 61-82.


• مقدّسی­نیا، مهدی، (1397)، «تأثیر وابستگی گفتمانی مترجم بر ترجمه؛ مطالعة موردی ترجمة فارسی کلیله و دمنه»، پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، شمارة 19، صص: 33 - 56.


• منادی، مرتضی، (1386)، «سرمایة فرهنگی و فضای فرهنگی خانواده­ها»، فصلنامة خانواده و پژوهش، سال اوّل، شمارة 1، صص: 1-35


• نرماشیری، اسماعیل، (1397)، «خوانش تحلیلی گفتمان «شاه‌زاده و یاران او» در کلیله و دمنه بر پایه‌ نشانه ـ معناشناسی»،زبان و ادبیات فارسی، شماره 85 ، صص: 211 -229.


• نظری چروده، معصومه؛آذر، امیر اسماعیل؛طهماسبی، فرهاد، (1397)، «روایت‌شناسی حکایت‌های کلیله و دمنه در سطح داستان با تکیه بر حکایت پادشاه و برهمنان»، فنون ادبی، شمارة 22، صص: 1-16. 


• Storberg, Jula. ( 2002). “The Evolution of Capital Theory”. A Critque of a Theory of Social Capital and Implications For HRD, Human Resource Development Review; 1; 468.


• Anheier .H & Gerhards. J & F .(1995). “Forms of capital and Social Structure in Cultural Fields,Examininig Bourdieu Social Topography”. American Journal of Sociology, vo:100, NO:4.pp. 859-903.


• Bourdieu, P. (1997), "The Forms of Capital", In Education: Culture, Economy, and Society, edited by Halsey et al. Oxford: Oxford University Press.


• Andersen,  IG, Jæger, MM .(2013). "Cultural Capital in Context:Heterogeneous Returns to Cultural Capital across Schooling", The DanishNational Centre For Social Research, Copenhagen; Department Of Sociology,University Of Copenhagen, Denmark.vo: 50. pp. 177-188.


• Aschaffenburg, Karen, Mass, Ineke .(1997). "Cultural and Educational Careers,Thedynamics of social reproduction", American sociological review, VO: 62,No: 4.