بررسی و تحلیل محتوایی طنز در روضة خلد مجد خوافی

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

مینا تیموری خسروشاهی ¹ , جلیل امیرپور داریانی ² , ناصر ناصری ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
2 - استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیات، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران.

تاریخ دریافت : 1399/09/18 تاریخ پذیرش : 1400/02/26 تاریخ انتشار : 1400/12/01

کلید واژه: حکایات, کلید واژه‌ها: طنز, مجد خوافی, روضة خلد,

چکیده مقاله :

چکیده طنز و طنزپردازی، یکی از شیوه های هنری و اثرگذار و از فروع ادبیّات انتقادی اجتماعی است که در جهت اعتراض به ناهنجاری های جامعه، با انواع روش های بیانی و برای مقاصد مختلف به کار گرفته می‌شود. روضة خلد یک اثر تقلیدی از گلستان سعدی است که آموزه های تعلیمی و معرفتی خود را گاهی از طریق طنز، به مخاطب انتقال داده است. این مقاله بر آن است تا با نگرشی تحلیلی– توصیفی به بررسی طنزهای موجود در روضة خلد بپردازد. مجد خوافی در این اثر توانسته است با استفاده از شیوه ها و ابزار طنزپردازی از قبیل: طعنه و کنایه ، مسخره کردن، وارونه جلوه دادن، تشبیه انسان به حیوانات و کودن‌نمایی، اندیشه‌های انتقادی خود را در قالب مضامین فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، مذهبی، تعلیمی و اخلاقی- که طنز غالب در حکایات است - با زبانی ساده و به دور از تندی و خشکی سخن، به کار گیرد. قابل ذکر است که طنز موجود در سخن وی، به صورت مفهومی قابل برداشت است؛ چرا که سعی کرده از کارکرد واژگانی کم تر استفاده نماید و کارکرد بلاغی را مورد توجّه قرار دهد.

چکیده انگلیسی:

Abstract         Satire and satirizing is one of the artistic and effective methods and is of the critical and social subdivisions of literature which is used to protest the abnormalities of the society in different ways. The Rozeh of Khold is a book which has been written in imitation of The Golestan of Sa'di which sometimes has transferred its didactic teachings to its readers. We have tried, in this essay, by an analytic-descriptive approach, to study the satires in this book. Majd Khafi has been able to use the satiric tools such as sarcasm, allusion, ridicule, inversion, simulation of man as animal, pretension to stupidity, to use his critical tenets in the cultural, social, political, religious, didactic and ethical mold which are dominant in satirical stories. His language is simple and far from harshness. It must be said that satire in his speech is conceptually understandable; because he has tried to use fewer words and pay attention mostly to the rhetorical functions.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

1-  آرین­پور، یحیی، (1375)، از صبا تا نیما، ج 2، تهران: زوار.

2-  اصلانی، محمّدرضا، (1387)، فرهنگ واژگان و اصطلاحات طنز، تهران: کاروان، چاپ دوم.

3- پلارد، آرتور، (1386)، طنز، ترجمة سعید سعیدپور، تهران: مهر ویستا.

4- تنکابنی، فریدون، (1357)، اندیشه و کلیشه، تهران: جهان کتاب، چاپ اوّل.

5- جوادی، حسن، (1384)، تاریخ طنز در ادبیّات فارسی، تهران: کاروان، چاپ اوّل.

6- حلبی، علی اصغر، (1364)، مقدّمه­ای بر طنز وشوخ طبعی در ایران، تهران: پیک، چاپ اوّل.

7- خوافی، مجد، (1389)، روضه خلد، با مقدّمه، تصحیح  تعلیق عبّاسعلی وفایی، تهران: سخن.

8- شفیعی کدکنی، محمّدرضا، (1385)، این کیمیای هستی، تبریز: آیدین، چاپ اوّل.

9- صلاحی، عمران، (1356)، طنز­آوران امروز ایران، تهران: مروارید، چاپ دوم.

10- عبید زاکانی، نظام­الدّین، (1379)، کلیّات، به تصحیح پرویز اتابکی، تهران: زوّار، چاپ اوّل.

11- نیکوبخت، ناصر، (1380)، هجو در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تهران، چاپ اوّل.

 

ب- مقالات

12- آقایی چاووشی، لیلا، (1396)، «جستاری در شگرد طنز و انواع آن در مقالات شمس»، فصلنامة علوم ادبی، سال 7، شمارة 11، صص: 9-28.

13- احمدوند، عبّاس؛ زهیر صیامیان گرجی و فاطمه کارگر جهرمی، (1395)، «طنزپردازان و شیوه­های طنزپردازی در ایران عصر سلجوقیان»، مطالعه تاریخ فرهنگی، پژوهش­نامة انجمن ایرانی تاریخ، سال هشتم، شمارة 29، صص: 23-48.

14- بلوری، مریم، (1393)، «نقد و بررسی طنزهای سیاسی در متون نظم و نثر فارسی سده­های چهارم تا هشتم هجری»، نشریه ادب و زبان دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 17، شمارة 36، صص: 114- 134.

15- بهره­مند، زهرا، (1389)، «آیرونی و تفاوت آن با طنز و صنایع بلاغی مشابه»، تهران: دانشگاه علاّمه طباطبایی، فصلنامه زبان و ادبیّات پارسی، شمارة 45، صص: 9- 36.

16- چناری، عبدالامیر، (1384)، «طنز در شعر حافظ»، تهران: پژوهش­نامة علوم انسانی، شمارة 45- 46، صص: 39-52.

17- حسام­پور، سعید و جواد دهقانیان و صدیقه خاوری (1390)، «بررسی تکنیک­های طنز و مطایبه در آثار هوشنگ مرادی کرمانی»، مجلّة ادبیّات کودک، سال 2، شمارة 1، صص: 61-90.

18- شیری، قهرمان، (1376)، «راز طنزآوری»، فصلنامة پژوهش و سنجش، شماره­های 13- 14، صص: 205- 216.

19- طالبیان، یحیی و  تسلیم جهرمی، فاطمه، (1388)، «ویژگی­های طنز و مطایبه در کاریکلماتورها»، فنون ادبی، دانشگاه اصفهان، شمارة 1، سال اوّل، صص: 13-40.