وجوه پنجگانه فرامتنیّت ژرار ژنت در رمان تنگسیرصادق چوبک

محورهای موضوعی : فصلنامه بهارستان سخن

علی کشاورز قدیمی ¹ , جواد طاهری ² , لیدا نامدار ³

1 - دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خدابنده، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، خدابنده، ایران.
2 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد ابهر، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، ابهر، ایران.
3 - گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خدابنده، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، خدابنده، ایران.

تاریخ دریافت : 1402/08/07 تاریخ پذیرش : 1402/10/09 تاریخ انتشار : 1402/11/01

کلید واژه: فرامتنیت, نظریۀ ژنت, رمان تنگسیر, پیرامتنیّت, زبرمتنیت,

چکیده مقاله :

فرادهش متنی (فرامتنیّت) مناسباتی است که متن را خواه به صورت آشکار و خواه به صورت پنهان، در ارتباط با دیگر متون قرار می‌دهد. فرامتنیت مورد نظر ژنت، سطح وسیع تری از بینامتنیّت کریستیوایی است. کارکرد بینامتنیّت آن است که تصوّرات رابطه‌ای بودن، ارتباط بینابینی و وابستگی متقابل در حیات فرهنگی مدرن را برجسته می‌کند. واژۀ متن دال بر یک بافته، یک بافت درهم تنیده است و از این‌رو بینامتنیّت، وابسته به انگاره‌های شبکۀ توری، بافت، و جامه‌ای متنی درهم تنیده از تار و پود از پیش نوشته‌ها و از پیش خوانده‌هاست. بنابراین هر متنی معنای خود را از رابطۀ دیگر متون به‌دست می‌آورد که به شیوه‌های گوناگونی می‌تواند ترسیم شود. صادق چوبک؛ نویسنده‌ای خلاق و آشنا با اصول و تکنیک‌های نوین داستان‌نویسی آگاهانه و ناخودآگاه در رمان تنگسیر از شبکه‌های متنی پیچیده و مختلفی بهره برده است. هدف از پژوهش بررسی و تحلیل وجوه پنجگانه فرامتنیت ژنت در رمان تنگسیر صادق چوبک است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و به شیوۀ کتابخانه‌ای است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد از وجوه پنج‌گانه نظریۀ فرامتنیّت ژنت، پیرامتنیّت و زبرمتنیّت در رمان تنگسیر بسامد قوی‌تری داشته و از دیگر وجوه برجسته‌تر است.

منابع و مأخذ:

الف- کتابنامه

1. آلن، گراهام، (1380)، بینامتنیّت، ترجمه پیام یزدانجو، چاپ اوّل، تهران: مرکز.


2. اسکولز، رابرت، (1379)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمۀ فرزانه طاهری، چاپ اوّل، تهران: آگه.


3. احمدی، بابک، (1370)، ساختار و تاویل متن، تهران: مرکز.


4. پوینده، محمد، (1373)، سودای مکالمه، خنده، آزادی: میخاییل باختین، تهران: آرست.


5. پرویزی، رسول، (1389)، شلوارهای وصله‌دار، چاپ اوّل، تهران: بهزاد .


6. پین، مایکل، (1379)، بارت، فوکو، آلتوسر، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: مرکز.


7. ______ ، (1380)، لکان، دریدا، کریستوا، ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران: مرکز.


8. تودورف، تزوتان، (1377)، منطق گفتگویی میخائیل باختین، ترجمۀ داریوش کریمی، تهران: مرکز.


9. چوبک، صادق، (1382)، تنگسیر، چاپ اوّل، تهران: نگاه.


10. قنبریان، سکینه، (1390) ، شرق بنفشه (تحلیل ساختاری و محتوایی)، چاپ‌اوّل، تهران: فروزش.


11. محمودی، حسن، (1381)، نقد وتحلیل و گزیده داستان‌های صادق چوبک، چاپ دوم، تهران: روزگار.


12. نامور مطلق، بهمن، (1387)، در آمدی بر بینامتنیّت، نظریّه‌ها و کاربردها، چاپ اوّل، تهران: سخن.


13. نوریس، کریستوفر، (1380)، شالوده‌شکنی، مترجم پیام یزدانجو، چاپ اوّل، تهران: شیرازه.

 

ب- مقاله و پایان‌نامه

1. رجبی، زینب، (1398)، «تحلیل نگاره «یوسف و زلیخا» اثر کمال‌الدّین بهزاد براساس نظریّه ترامتنیت ژرار»، کیمیای هنر، شمارة 32، صص: 77-95.


2. سالمیان، غلامرضا، (1397)، «تحلیل و بررسی دلالت‌های ضمنی رمان تنگسیر»، زبان و ادبیّات فارسی(دانشگاه خوارزمی)، شمارة30، صص: 55-73.


3. غیاثوند، مهدی، (1392)، «سیمای تاویل در آیینه بینامتنیّت کریستوایی»، حکمت وفلسفه، سال9، شمارة 3، صص: 97-114.


4. نجّاریان، محمّدرضا، (1399)، «بررسی تطبیقی «تنگسیر» اثر چوبک و «پیرمرد و دریا» اثر همینگوی با تکیه بر مسألۀ خلاقیّت ادبی»، پانزدهمین همایش بین‌المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی.