جاسوسی و خیانت به کشور

محورهای موضوعی : تحقیقات حقوقی بین المللی

منصور رحمدل ^{1 *}

1 - استادیار، عضو هیأت علمی دانشکده حقوق، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

تاریخ دریافت : 1394/01/19 تاریخ پذیرش : 1394/02/23 تاریخ انتشار : 1394/06/01

کلید واژه: افشای اطلاعات, جاسوسی, خیانت به کشور, تحصیل اطلاعات,

چکیده مقاله :

چکیده اطلاعات، نبض عملیاتی یک دستگاه تلقی می‌شود و همة نهادها، اعم از دولتی یا غیر دولتی حتی در مقیاسی کوچک‌تر، نسبت به انتشار اطلاعات خود حساسیت دارند. افشاء اسرار حرفه‌ای اصطلاح رایجی است که ضمن داشتن صبغة اخلاقی، صبغة حقوقی نیز دارد که طبق مادة 648 قانون مجازات اسلامی ‌جرم شناخته شده است. اهمیت اطلاعات در مراکز نظامی، که وظیفة صیانت از استقلال و تمامیت ارضی هر کشوری را بر عهده دارند، دو چندان می‌شود و حساسیت نسبت به افشاء آن‌ها، به هر طریقی که صورت بگیرد نیز دو چندان است و معمولاً با مجازاتی شدیدتر از مجازات افشای اسرار حرفه‌ای در مراکز غیر نظامی ‌همراه است. قانون‌گذار ایران نیز به حکم همین حساسیت جنبه‌های مختلف و اشکال مختلف این عمل را در قانون مجازات اسلامی‌و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح و قوانین متفرقه دیگر مورد توجه قرار داده و جرم انگاری نموده است. عنوان مجرمانة افشای اسرار و اطلاعات در امور نظامی ‌بر حسب تابعیت مرتکب متفاوت است. بدین توضیح که، اگر مرتکب عمل مجرمانة مزبور تبعة کشوری باشد که اعمال مزبور را علیه آن کشور مرتکب می‌شود عمل وی خیانت به کشور نامیده می‌شود ولی اگر مرتکب، تبعة کشور خارجی باشد عنوان عمل وی جاسوسی خواهد بود. ولی قانون‌گذار ایران در استعمال این الفاظ دقت لازم را ندارد و در قانون مجازات اسلامی‌و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح جرمی ‌تحت عنوان خیانت به کشور دیده نمی‌شود و هرگونه افشای اسرار و اطلاعات یا تحصیل اطلاعات برای دولت خارجی به وسیلة هر کسی که باشد، اعم از آن که مرتکب ایرانی باشد یا خارجی، تحت عنوان جاسوسی جرم انگاری شده است. در این مقاله، سعی شده است مصادیق مربوط به هر یک از دو عنوان در قانون مجازات اسلامی ‌و قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح یا قوانین دیگر با مفهوم مربوطه تطبیق و اشکال مختلف اعمال مزبور به طور مختصر مورد بررسی قرار گیرد. .

منابع و مأخذ:

 

منابع

1. آزر، ادوارد ای. و این مون، چونگ، (1379) امنیت ملی در جهان سوم، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی (تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی).

2. آزمایش، علی، تقریرات درس حقوق کیفری اختصاصی، دوره کارشناسی ارشد حقوق کیفری و جرم شناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، نیمسال دوم سال تحصیلی 1384-1383.

3. آزمایش، علی، تقریرات درس حقوق بین المللی کیفری، دوره دکتری حقوق بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه. نیمسال دوم سالتحصیلی 1387-1386.

4. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، جلد اول، چاپ چهارم، (تهران: انتشارات سخن، 1386)

5. پیمانی، ضیاءالدین، حقوق کیفری اختصاصی، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی ‌(تهران: انتشارات میزان، سال 1374)

6. ریاست جمهوری (معاونت پژوهش و تدوین و تنقیح قوانین ومقررات)، مجموعه قانون مجازات اسلامی، چاپ سوم، سال 1382.

7. ساریخانی، عادل، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، (قم: انتشارات دانشگاه قم، 1384).

8. شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای اختصاصی، جلد سوم (تهران: نشر ویستار، سال 1376).

9 . فریدل، ران، جاسوسی: دنیای مدرن جاسوسی، (1382) ترجمه معاونت پژوهشی دانشکده امام باقر (ع)، (تهران: انتشارات دانشکده امام باقر (ع))

10 . کاسیوروسکی، مارک جی، (1379) مشروعیت رژیم و امنیت ملی: مورد مربوط به حکومت پهلوی در ایران، ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی (تهران: انتشارات مرکز مطالعات راهبردی)

11. گارو، رنه، مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا، ترجمه سید ضیاء الدین نقابت، جلد سوم.

12. ماندل، رابرت، چهرة متغیر امنیت ملی، ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی، چاپ دوم (تهران: انتشارات پژوهشکدة مطالعات راهبردی)

13. میرمحمد صادقی، حسین، جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی، (تهران: انتشارات میزان، چاپ اول، 1380)

14. www.en.wikipedia.org

15. www.anywhere.demon.co.uk/treason.htm