استعمارستیزی قوم بختیاری با تکیه بر "رستاخیز مسجدسلیمان" از داراب افسربختیاری

محورهای موضوعی : زبان، گویش ها و ادبیات لری

شبنم حاتم پور ¹ (استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران.)
بیتا بابایی راد ² (مربی علوم ارتباطات، گروه علوم اجتماعی، واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران)

تاریخ دریافت : 1394/09/24 تاریخ پذیرش : 1395/06/09 تاریخ انتشار : 1396/09/01

کلید واژه: شعر گویشی, استعمارستیزی, قوم بختیاری, نقد جامعه شناسی,

چکیده مقاله :

در سال ١٢٨٧ کشف نفت و تأسیس اولین چاه خاورمیانه در سرزمین بختیاری نشین مسجدسلیمان زمینۀ حضور بیشتر استعمار انگلیس را در این منطقه فراهم آورد. گرچه عشایر ساده دل بختیاری، در ابتدا به عنوان نیروهای انسانی این تأسیسات مشغول به کار شدند اما با ذکاوت و هوش خود خیلی زود دریافتند که برای اهداف استعمارگران به بیگاری گرفته شده اند. حس تملّک به نفتی که از سرزمین‌های اجدادی آن‌ها می جوشید، عِرق وطن پرستی و عدم وفاداری آنان به حکومت پهلوی و بی‌اعتمادی به استعمارگران را در آنان تقویت می کرد. این مقاله با رویکردی جامعه شناختی به بررسی جنبه های استعمارستیزی در شعر گویشی رستاخیز مسجدسلیمان می پردازد که در میان قوم بختیاری از جمله اشعار محبوب به شمار می رود. نتایج این پژوهش در این موارد خلاصه می شود: انتقاد از حضور استعمار و چپاول نفت از زمین های اجدادی آنان، انتقاد از بی عدالتی کارفرمایان استعمارگر در برخورد با بومیان، انتقاد از نسل خودباخته و انتقاد از حکومت پهلوی.

چکیده انگلیسی:

Discovering oil in 1908 and establishing first oil well of the Middle East in the homeland of Bakhtiaries, Masjed Soleyman, have influenced that area and paved the ground for the British colonial presence in this area. Although native Bakhtiari wanderers early worked as the work forces in the oil facilities, they soon understand intelligently that they were seized for the colonialists' goals. The sense of oil ownership of their homeland, patriotism, and their disloyalty to the Pahlavie's government strengthen their distrust to the imperialists.  This paper has considered anti-colonialism aspects in dialectical poem of Masjed Soleyman Resurrection, the most popular poem between Bakhtiaries, with sociological viewpoint.    The result of this paper is as follows: Speech of the presence of colonialism and using oil of their ancestral land. Speech of the injustice of employers in deal with natives. Declaration of the lost generation. Declaration of the Pahlavi government.  

منابع و مأخذ:

کتاب­ها

- آبراهامیان، یرواند، (١٣۸٧)، ایران بین دو انقلاب، احمد گل­ محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی.

- اوژن بختیاری، ابوالفتح، (بی­تا)، تاریخ بختیاری، انتشارات وحید: تهران.

- بابایی، گلعلی و حسین بهزاد، (١٣۸٤)، همپای صاعقه، جلد اول، چاپ چهارم، تهران، نشر فرهنگی.

- بختیاری، داراب افسر، (١٣٧٣)، دیوان داراب افسر بختیاری، چاپ دوم، تهران، انتشارات هوش و ابتکار.

- بنجامین، س. ج. و، (١٣٦٣)، ایران و ایرانیان، محمدحسین کردبچه، تهران، انتشارات جاویدان.

- سعادت نوری، حسین، (١٣٤٧)، ظل­ال سلطان، تهران، انتشارات وحید.

- شوستر، مورگان، (١٣۸٦)، اختناق ایران، حسن افشار، تهران، نشر ماهی.

- فاتح، مصطفی، (١٣٥۸)، پنجاه سال نفت ایران، تهران، انتشارات پیام.

- فیلد، هنری، (١٣٤٣)، مردم­ شناسی ایران، عبدالله فریار، تهران، انتشارات تهران، کتابخانه ابن سینا.

- محمدی، علی، (١٣٧٧)، نقد و نگاهی به سروده ­های افسر بختیاری، تهران، انتشارات معین.

- میرزایی، غلامرضا، (١٣٧٣)، بختیاری­ ها و قاجاریه، اصفهان، انتشارات ایل.

- نوردن، هرسان، (١٣٦٣)، زیر آسمان ایران، سیمین سمیعی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.

 مقالات

- پوربختیار، غفار، (١٣۸٧)، «بختیاری­ها نفت و دولت انگلیس»، مطالعات تاریخی، شماره٢٢، ص۸٢-٩٧.

- قنبری عدیوی، عباس، (١٣۸٦)، «زبان مردم بختیاری»، کیهان فرهنگی، شماره ٢٥٧، ص ٦٥-٦٧.

- نوریان، سیدمهدی، شبنم حاتم­پور، (١٣٩٢)، «بازتابصنعت نفت در سه رمان از نویسندگان زن»، مجلۀ زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره ١٦، ص٢٣-٣٦.