اعتبارسنجی ادراکات عقلی از منظر غزالی
محورهای موضوعی : پژوهشهای معرفت شناختی
1 - عضو هیأت علمی گروه معارف اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران،
کلید واژه: معرفت, وحی, : غزالی, عقل فلسفی, علم یقینی,
چکیده مقاله :
اینمقالهبهموضوعاعتبارسنجیادراکاتعقلیومراتبشناختازنظرغزالی،کهنقطهعزیمتنزاعاوبافیلسوفاناست،می‌پردازد. پرسشمقالهایناست: وقتیعقلفلسفی (شناختآزادعقلانی) ازمحدودهمعرفتیخودفراترمی‌رودومی‌کوشدباروشخود،مفهومیدینیراتبیینکند،اعتبارشتاچهحداست؟غزالیمعتقد است عقل برای شناخت چنین اموری اعتبار کافی ندارد، زیرا این امور فراترازتوانعقل‌اند.عقلبایدبرایشناساییاینقسممفاهیم،بهتعبیراو،منوّربهنورنبوتشود.عقل،درنظراو،منبعمستقلشناختنیستواگربخواهدبه‌طور مستقلدربابگزاره‌هایدینیسخنیبیاورد،بهماورایمرزخودپا گذاشتهاست. غزالی بحث خود راازتبیینمفهوم علمیقینی آغاز می‌کندوسپسباانکارعقلفلسفیوتعیینحدودارزشعقل،به‌معناییکهخوداوازآنمرادمی‌کند،وبیانتنگناهایکارفیلسوفان، متکلمانوصوفیه،بحث ملاک‌هایمعرفت راپیشمی‌کشد. اودرپایاننتیجهمی‌گیردکهشناختفلسفیابزارینیستکهبهدینداریمایاریرساندیااصلاًربطیبهآنداشتهباشد،زیراعقل،درشناختماورایخود،دچارتناقضوشکاستوواقع‌نمانیست.بنابراین،شرعدرتعیینبایدهاونبایدهامستقلعملمی‌کند. این دیدگاه غزالی با ناسازگاری‌هایی روبه‌روست که در بخشپایانیمقاله به آنها پرداخته شده است.
This paper addresses to validate the mental perceptions and Ghazali’s levels of understanding, dealing with the departure point starting from his well- known attack against philosophers. The main question in this paper is that how much is the validity of philosophical reason when it is going beyond its own epistemological realm, trying to explain the religious concepts by its own method? Ghazali believes that the philosophical reason is not sufficient. For it is beyond the reason ability, therefore, the reason must be illuminated by the revelation to understand such issues. Accordingly, the reason is not an independent source of knowledge, if it wants to speak about the religious propositions; it will go beyond its own limitation. He begins with the certain science denying the philosophical reason determining the limitation of reason, explaining the problems of philosophers, theologians and sufis by delivering the criteria of episteme. Finally, he concludes the philosophical knowledge is not the instrument which can help us to understand the scriptures and it is not related to it, because the reason beyond its limitation will engage in contradiction and skepticism and cannot show the reality as such is. Therefore, the religion must be independent. As a result, this paper criticizes the methodical incoherency that can be found in the meaning of reason has been depicted in his works.
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1371) منطق و معرفت در نظر غزالی، تهران: امیر کبیر.
العلاف، مشهد (1419ق) کتب الامام غزالی الثابت منها و المنحول، بیروت: دار التشریق.
غزالی، ابوحامد (1370) کیمیای سعادت، تصحیح حسین خدیو جم، تهران: علمی و فرهنگی.
-----. (1406ق) المستصفی من علم الاصول، بیروت: دار الانطباع للنشر و التوزیع.
-----. (1408ق) المنقذ من الضلال، تصحیح سهیل زکار، بیروت: دار المعرفه.
-----. (1411ق) معارج القدس فی مدارج معرفه النفس، تصحیح احمد شعیب الادهمی، بیروت: دار الکتب العربی.
-----. (1412ق) تهافت الفلاسفه، تصحیح سلیمان دنیا، قاهره: دار المعارف.
-----. (1414ق) میزان العمل، بیروت: مؤسسة الاعلمی.
-----. (1415ق) معیار العلم فی المنطق، شرحه احمد شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیه.
-----. (1416ق) الجام العوام عن علم الکلام، قاهره: دار الاضائه.
-----. (1418ق) القسطاس المستقیم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-----. (1419ق) مقاصد الفلاسفه، تصحیح سلیمان دنیا، قاهره: دار اصدار.
-----. (1420ق) احیاء علوم الدین، تصحیح محمد بدرالدین، قاهره: مطبعه التنویر.
-----. (1425ق) مشکاة الانوار و مصباح الاسرار، تصحیح ریاض مصطفی العبدالله، بیروت: دار الحکمة للطباعة و النشر.