چکیده
ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة ان أکثر
چکیده
ساقینامهسرایی، یکی از دلنشینترین نوع شعر غنایی است که در ادبیّات عرب به خمریّهسرایی معروف است. این گونة ادبی از ادبیّات عرب به عرصۀ شعر فارسی وارد شده و در بستر هنرنمایی شاعران ایرانی قرار گرفته است. در ادب فارسی، ابتدا در عیش و سرمستی ناشی از تأثیر بادة انگوری سروده میشد، ولی از قرن ششم هجری به بعد، با بهرهگیری از تجربیّات عرفانی، معنا و مفهومی عرفانی به خود گرفت. این جریان، در ادبیّات فارسی، از رودکی شروع شد و با حافظ، به کمال رسید. از آن پس، بویژه در دورۀ صفوی ساقینامهسرایی و مغنینامهسرایی بر منوال حافظ معمول شد؛ طوریکه علاوه بر توصیف ساقی، مطرب، می و میخانه، تجلّیگاه اهداف سیاسی- اجتماعی و فلسفی شاعران گشت. ملاّ بمانعلی راجی کرمانی، شاعرحماسهسرای مذهبی قرن دوازدهم هجری، در منظومة، حملة حیدری، ساقینامهها و مغنّی نامههای بسیاری دارد که در سرودن آنها به شیوه و سبک شاعرانة حافظ نظر داشته است. ساقینامههای او نیز همچون ساقینامههای حافظ، اغلب متضمّن درونمایههای اجتماعی، مواعظ، نکتههای اخلاقی و حکمی است. هر دو شاعر در ضمن سرودن ساقینامهها، علاوه بر نکوهش زاهدان ریاکار، به اعتنام فرصت و شکایت از روزگار، مدح ممدوح، خواصّ و تأثیر باده و آلات و دستگاههای موسیقی توجّه کردهاند.
تفاصيل المقالة
علینامه، منظومهای رزمی- مذهبی است که شاعری با نام یا تخلّص ربیع در قرن پنجم هجری، به تقلید از شاهنامة فردوسی، سروده است و موضوع آن مناقب و مغازی علیبنابیطالب است. یکی از ویژگیهای اشعار حماسی، تأکید بر برخی از تصاویر و صحنههاست که سبب حماسیتر شدن فضای شعر میشود. أکثر
علینامه، منظومهای رزمی- مذهبی است که شاعری با نام یا تخلّص ربیع در قرن پنجم هجری، به تقلید از شاهنامة فردوسی، سروده است و موضوع آن مناقب و مغازی علیبنابیطالب است. یکی از ویژگیهای اشعار حماسی، تأکید بر برخی از تصاویر و صحنههاست که سبب حماسیتر شدن فضای شعر میشود. تأکید، گاهی بهصورت تکرارِ عناصرِ سازندۀ شعر صورت میگیرد که موجب برجسته شدن تصاویر میشود. این هنرسازه، سهمی جالب توجّه در تأثیر زبان اثر بر خواننده دارد. در این جستار پس از طرح جنبههای زیباشناختی تکرار، عناصر سازندة شعر، واکاوی شده و پس از استخراج، به ذکر نمونههایی از آنها پرداخته شده است. پرکاربردترین عنصر تکرار به ترتیب واژه، واج، مصراع، جمله، واژگان ترکیبی، مضمون، بیت و هجا را شامل میشود.
تفاصيل المقالة
تقدیرگرایی (فاتالیسم) یکی از ویژگی‌های جوامع سنتی شرقی و اعتقادی است که طبق آن، سرنوشت انسان از قبل مقدر شده و تمامی امور براساس مقدرات رخ می‌دهد و جای‌گاهی برای انتخاب و اختیار انسان وجود ندارد. در این مقاله، پس از ریشه‌یابی عنصر تقدیرگرایی در ایران أکثر
تقدیرگرایی (فاتالیسم) یکی از ویژگی‌های جوامع سنتی شرقی و اعتقادی است که طبق آن، سرنوشت انسان از قبل مقدر شده و تمامی امور براساس مقدرات رخ می‌دهد و جای‌گاهی برای انتخاب و اختیار انسان وجود ندارد. در این مقاله، پس از ریشه‌یابی عنصر تقدیرگرایی در ایران، نشانه‌های آن، از جمله: ستاره‌پرستی و اخترشناسی، بخت، نذر و صدقه و اعتقاد به نیروهای ماوراءالطبیعی، در شاه‌نامه و چهار اثر حماسۀ مذهبی دیگر (علی‌نامه، حملۀ حیدری باذل مشهدی، حملۀ حیدری راجی کرمانی و تازیان‌نامه؛ خلاصۀ خاوران‌نامه) مورد بحث و بررسی قرار گرفته، مشخص گردید که پیش‌گویی از طریق منجمان در شاهنامه، بیش‌تر از آثار حماسی - مذهبی، و برعکس پیش‌گویی از طریق الهامات الاهی و وحی و هاتف ماوراءالطبیعی در آثار مذهبی بیش‌تر از شاهنامه است. همچنین اعتقاد به بخت و اقبال در شاهنامه پررنگ‌تر از آثار حماسی - مذهبی است. در میان حماسه‌های مذهبی مورد مطالعه، خاوران‌نامه از نظر اسطوره‌ای به شاهنامه نزدیک تر است. در مراتب بعد از آن، به ترتیب حملة حیدری راجی کرمانی، حملة حیدری باذل مشهدی، و علی‌نامه قرار می‌گیرد.
تفاصيل المقالة
چکیده
موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا میتوان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنیها و مفهومهای تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژۀ نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایهاش، شاهنامه، از شهرت ملّی و أکثر
چکیده
موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا میتوان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنیها و مفهومهای تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژۀ نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایهاش، شاهنامه، از شهرت ملّی و بین المللی برخوردار و نام این دو، همواره با زبان شیرین فارسی آمیخته و هم راه بوده است. فردوسی و شاهنامه تاکنون از جنبه های گوناگون بررسی شده است، امّا نگارنده در این پژوهش، دیدی زبان شناسانه در سطح واژگان صفات و ساختار آن ها و چگونگی بهرهگیری از امکانات واژه سازی زبان فارسی در شاهنامه دارد. این که آیا فردوسی در کلمه سازی صفت تا چه اندازه با پیشوندها و پسوندهای صفت ساز آشنایی داشته و از آن ها بهره گرفته است، نیاز به پژوهشی دقیق در شاهنامه دارد. در این پژوهش از روش اسنادی ـ کتاب خانه ای و آماری بهره گرفته شده است و نتایج بدست آمده حاصل دو سال پژوهش بر روی تمامی صفت های ساخته شده در شاهنامه است. در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که فردوسی شناختی خوب از پیشوندهای صفت ساز دارد و با بهره گرفتن از آن دانش صفت های بسیار در معنیهای گوناگون ساخته است و بیدلیل نیست که این کتاب بهعنوان یکی از گنجینه های لغت در زبان فارسی شناخته می شود.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications