بررسی عمل‌کرد فردوسی در کلمه‌سازی صفات با پیشوندها در شاهنامه

الموضوعات :

اعظم قطبی زاده ¹

1 - دانش‌ آموختة دورة دکتری زبان‌شناسی. دانش‌گاه ملّی تاجیکستان

تاريخ الإرسال : 11 السبت , جمادى الأولى, 1437 تاريخ التأكيد : 22 الأحد , شعبان, 1437 تاريخ الإصدار : 19 الإثنين , ذو القعدة, 1437

الکلمات المفتاحية: پیشوند, صفت, اسم خاص, اسم معنی, ترکیب وصفی,

ملخص المقالة :

چکیده موضوع واژه سازی از طریق پیشوندها و پسوندها تاریخی طولانی دارد، زیرا می‌توان با افزودن آن ها در ساخت واژه های جدید برای بیان معنی‌ها و مفهوم‌های تازه بهره گرفت و بدین گونه هزاران واژۀ نو با معانی تازه ایجاد کرد. فردوسی و اثر بلند پایه‌اش، شاهنامه، از شهرت ملّی و بین المللی برخوردار و نام این دو، همواره با زبان شیرین فارسی آمیخته و هم راه بوده است. فردوسی و شاهنامه تاکنون از جنبه های گوناگون بررسی شده است، امّا نگارنده در این پژوهش، دیدی زبان شناسانه در سطح واژگان صفات و ساختار آن ها و چگونگی بهره‌گیری از امکانات واژه سازی زبان فارسی در شاهنامه دارد. این که آیا فردوسی در کلمه سازی صفت تا چه اندازه با پیشوندها و پسوندهای صفت ساز آشنایی داشته و از آن ها بهره گرفته است، نیاز به پژوهشی دقیق در شاهنامه دارد. در این پژوهش از روش اسنادی ـ کتاب خانه ای و آماری بهره گرفته شده است و نتایج بدست آمده حاصل دو سال پژوهش بر روی تمامی صفت های ساخته شده در شاهنامه است. در پایان به این نتیجه خواهیم رسید که فردوسی شناختی خوب از پیشوندهای صفت ساز دارد و با بهره گرفتن از آن دانش صفت های بسیار در معنی‌های گوناگون ساخته است و بی‌دلیل نیست که این کتاب به‌عنوان یکی از گنجینه های لغت در زبان فارسی شناخته می شود.

المصادر:

فهرست منابع

- احمدی‌گیوی، حسن و حسن انوری. (1379). دستور زبان فارسی (1)، تهران: فاطمی.

- احمدی‌گیوی، حسن و حسن انوری. (1375). دستور زبان فارسی (2)، تهران: فاطمی.

- دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامه، تهران: دانش­گاه تهران.

- ذوالنّور، رحیم. (1344). گوشه‌ای از دستور زبان پارسی (دربارة پیشوند، میانوند، پسوند)، تهران: کورش کبیر.

- زرّین­کوب، عبدالحسین. (1374). با کاروان حلّه (مجموعة نقد ادبی)، تهران: علمی.

- شفایی، احمد. (1371). مبانی علمی دستور زبان فارسی، تهران: نوین.

- شفیعی، محمود. (1343). شاهنامه و دستور (دستور زبان فارسی بر پایۀ شاهنامه فردوسی)، تهران: نیل.

- صمصامی، سیّد محمّد. (1346). کامل‌ترین دستور زبان فارسی (پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی)، اصفهان: مشعل.

-  فردوسی، ابوالقاسم. (1384). شاهنامه، به کوشش سعید حمیدیان، تهران: قطره.

- کلباسی، ایران. (1371). ساخت اشتقاقی واژه در فارسی امروز، تهران: مؤسّسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.

- مکشوة‌الدینی، مهدی. (1382). دستور زبان فارسی بر پایة نظریّة گشتاری، مشهد: دانش­گاه فردوسی.

- مکشوة‌الدینی، مهدی. (1384). دستور زبان فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی)، تهران: سمت.

- معین، محمّد. (1375). فرهنگ فارسی، تهران: امیرکبیر.

- ناتل‌خانلری، پرویز. (1356). دستور زبان فارسی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.

- CaMapkaHдй, Caидpи30 AJIи30дaи .(2006). Capфy HaxBи Toчиkй. дyIIIAHбe.