مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد2,السنة
25
,
تابستان
1398
سَبیل پُرکاربردترین واژۀ متعلّق به حوزۀ معنایی راه در عصر نزول است و به دلیل کاربرد در سیاق های متنوع گاه از نگاه عالمان مسلمان بر 14 معنای مختلف حمل شده است. مروری بر منابع لغوی و تفسیری گویای آن است که عالمان مسلمان اطلاع چندانی از فرایند ساخت و مؤلفه های معنایی سبی أکثر
سَبیل پُرکاربردترین واژۀ متعلّق به حوزۀ معنایی راه در عصر نزول است و به دلیل کاربرد در سیاق های متنوع گاه از نگاه عالمان مسلمان بر 14 معنای مختلف حمل شده است. مروری بر منابع لغوی و تفسیری گویای آن است که عالمان مسلمان اطلاع چندانی از فرایند ساخت و مؤلفه های معنایی سبیل و ویژگی های این نوع از راه در بافت نزول نداشته اند. در مطالعۀ حاضر با هدف جبران این خلأ مطالعاتی می کوشیم با بهره گیری از روش های معناشناسی تاریخی و معناشناسی فرهنگی، معنای سبیل را آنگونه که در عصر نزول درک می شده است، تبیین کنیم. بدین منظور، با بررسی سابقۀ تاریخی مادۀ س ب ل برای نخستین بار بروز اشتراک لفظی در این ماده را خاطرنشان خواهیم کرد و نشان خواهیم داد که این ماده یک بار بر اثر الحاق پیش ساز س به بُن ثنایی ب ل، و بار دیگر با افزوده شدن پس ساز ل به بُن ثنایی س ب ساخته شده که دومی در ساخت واژۀ سبیل ایفای نقش کرده است. همچنین، خواهیم کوشید نشان دهیم سبیل در عصر نزول بر راه هایی اطلاق می شده است که از تعیّن خارجی، وضوح و شفّافیت برخوردار نبودند و جز با یاری جستن از راه بَلَدان، پیمایش آنها ممکن نبود.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد5,السنة
26
,
زمستان
1399
حدیث به مثابه مهمترین منبع دریافت آموزههای دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیبهای بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع همچون جدیترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضعپژوهی بیشتر در فضای اهل سنت بهطور مداوم از سده 5ق تا دور أکثر
حدیث به مثابه مهمترین منبع دریافت آموزههای دینی پس از قرآن کریم، درگیر آسیبهای بسیاری از روی عمد و غیرعمد شده است. مقوله وضع همچون جدیترین آسیب، بخشی از مباحث علم الحدیث را به خود اختصاص داده است. سنت وضعپژوهی بیشتر در فضای اهل سنت بهطور مداوم از سده 5ق تا دوره معاصر ادامه داشته است و آثار بسیاری در این خصوص به نگارش درآمده است. کاربست رویکرد تاریخی در تحلیل آنچه به پدیده وضع در سدههای متأخر مرتبط است، میتواند درک جامعی از تحولات رخ داده را نسبت به سدههای نخستین و میانی نمایان سازد. این مقاله به مطالعه تحولات سبک الموضوعات در سدههای متأخر با تکیه بر آثار شاخص از سده 10 هجری تا دوره معاصر پرداخته است. ازاینرو، در ابتدا زمینههای دوام موضوعاتنگاری از جمله زمینههای فرهنگی و سیاسی در این سدهها مورد بحث قرار گرفته است و در ادامه نیز با یادکرد گفتمانهای محوری در این دوره اعم از گفتمان نقد احادیث مشهورِ بیاصل و گفتمان نقد افراطگرایی در وضعشناسی، سعی دارد با تکیه بر آثار عالمان دینی در بومهای مختلف، ماهیت حدیث موضوع را تبیین سازد. در سدههای متأخر بنا بر پدید آمدن زمینههای خاص سیاسی و فرهنگی، المقاصد الحسنه سخاوی به مثابه شاخصی از گفتمان سده قبل، جریانساز شد، و آثار با محوریت بررسی احادیث مشهور بیاصل به نگارش در آمد.
تفاصيل المقالة
مطالعات تاریخی قرآن و حدیث
,
العدد2,السنة
24
,
تابستان
1397
. مفهوم قسم در قرآن کریم همواره از موضوعات مورد توجه قرآنپژوهان بوده و در این باب، بهخصوص قالب تکرارشوندۀ لا اُقسِمُ چالش گستردهای را هم برای مفسران، هم برای نحویان ایجاد کرده است. این درحالی است که تحلیلهای ارائه شده برای معنای لا اُقسِمُ در کاربردهای قرآنی در عمل أکثر
. مفهوم قسم در قرآن کریم همواره از موضوعات مورد توجه قرآنپژوهان بوده و در این باب، بهخصوص قالب تکرارشوندۀ لا اُقسِمُ چالش گستردهای را هم برای مفسران، هم برای نحویان ایجاد کرده است. این درحالی است که تحلیلهای ارائه شده برای معنای لا اُقسِمُ در کاربردهای قرآنی در عمل از تکلف عاری نیست و نیاز به بازنگری نیاز دارد. در این مقاله با ترکیبی از روشهای معناشناسی تاریخی و معناشناسی فرهنگی معنای قسم بررسی میشود. پژوهش نشان میدهد که قَسَم در فرهنگ عرب عصر نزول، بهسان برخی فرهنگهای دیگر بار معنایی منفی حمل میکرده است و معنایی بسیار نزدیک بهنفرین و لعنت داشته است و از همین رو، ترکیب لااُقسِمُ در قرآن کریم، باید با همان ترکیب نحوی ظاهری در آن، بهسوگند نخوردن بازگردانده شود.
تفاصيل المقالة
سند
Sanad is a platform for managing Azad University publications