منطقه قفقاز در طول تاریخ برای ایران از اهمیت خاصی برخوردار بوده و به هنگام ضعف حکومت مرکزی اولین بخشی که از ایران جدا شده منطقه قفقاز بوده و در زمان قدرتمندی حاکمیت مرکزی ایران اولین بخشی که به خاک ایران ضمیمه میشد؛ منطقه قفقاز بود. نادر از ۱۱۳۸-۱۱۳۹ق/ ۱۷۲۵-۱۷۲۶م. به ناحیه قفقاز آمد و متوجه اهداف سیاسی-نظامی روسیه و عثمانی شد که با توسل به زور قسمتهایی از این ناحیه را تصرف کرده بودند. نادر توانست نیروهای عثمانی را شکست بدهد و ناحیه قراباغ را متصرف شود. علل ناپایداری تسلط حاکمیت مرکزی ایران در این منطقه بخشی مربوط به سیاستهای حاکمان ایرانی و بخشی به توسعه طلبی ارضی همسایگان این منطقه در طول تاریخ بوده است. با وجود تلاشهای نادرشاه برای استمرار حاکمیت بر منطقه قراباغ، سیاستهای او در طولانی مدت، از جمله تقویت ارمنیان که طرفدار روسها بودند و دادن القاب بلندبالایی مانند سلطان به آنان، باعث توجه عثمانی به منطقه و گرایش حاکمان قفقاز به دولت های همسایه و موجب تضعیف پیوند قفقاز، از جمله قراباغ با ایران در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی سیاستهای نادرشاه را در این منطقه مورد بررسی قرار خواهیم داد. یافتههای پژوهش نشان میدهد که سیاست نادرشاه موجب تضعیف پیوند منطقه قراباغ با حکومت ایران و گرایش خان نشینها به دولتهای قدرتمند شد. کلید واژهها: ایران، روسیه، عثمانی، قراباغ، قفقاز، نادرشاه. تفاصيل المقالة

محققان متعددی در باره اوضاع دینی عصر مغول تحقیق کرده اند؛ هر کدام به زعم خود گاهی با استناد وبعضاً با پیشداوری و بر اساس گرایش ها ونگرش هایی به آن پرداخته اند. با این حال برای فهم ماهیت دین وسیاست دینی دوره مغول با توجه به شرایط و مقتضیات ناشی از آن که در نتیجه حمله و تشکیل حاکمیت مغول ایجاد شد، بررسی دیدگاهها و نظرات محققان مختلف ضرورت دارد تا رویکردهای این تحقیقات نسبت به این موضوع وچرایی وچگونگی چنین پردازش هایی روشن گردد. از طرفی بی شک بررسی مقایسه ای وتطبیقی آرای این محققان وسنجش آن با اسناد ومدارک دست اول و شواهد تاریخی می تواند در این شناخت و رویکرد اهمیت زیادی داشته باشد. لذا پژوهش حاضر در تحلیلی ضمن مقایسه و ارزیابی دیدگاههای اشپولر به عنوان یکی از محققان غربی در حوزۀ تاریخ مغول با نظریات و نگرش تاریخی محققان روس در باره وضعیت دین در دوران مغول، به دنبال پاسخ به این سوال اصلی خواهد بود که کدام یک از دیدگاه تحلیلی موجود در مورد اوضاع دینی عصر مغول با واقعیت همخوانی دارد؟ روش تحقیق در این پژوهش بر پایۀ مقایسه ایی خواهد بود. تفاصيل المقالة

نقشبندیه از فرقه‌های تصوف در دوره تیموری است که رهبران آن تلاش داشتند در امور اجتماعی مداخله کنند. نزدیک شدن اکابر نقشبندیه به هیئت حاکمه این شبهه را در اذهان پیش می‌آورد که آنان از اصول ساختاری آیین درویشی عدول و به امور دنیایی ورود کرده اند. بنابراین پرسش پیش رو این خواهد بود که آیا علمای نقشبندیه اقدامات خود را منافی دنیاگریزی اهل تصوف می دانسته اند؟ اگر پاسخ مثبت است، ذیل چه توجیه یا تفسیری؟ یافته‌های تحقیق به نوع خاصی از اجتهاد تأکید می کند که اصل را بر ایجاد تعادل بین گرایشات دنیوی و اخروی می گذارد. در این سازوکار هر نفسی بنا به ظرفیت و مرتبه وجودی خود دارای سهمی از مادیات و معنویات است. در این میانه خود علمای نقشبندی(به عنوان خواص) این وارستگی را در خود احساس می کردند تا با مادی ترین بخش جامعه ارتباط برقرار کنند و با راهبری آنها در جهت احقاق حقوق مردم بکوشند. تنها از این طریق بود که شرایط آبادانی دنیای بیرون و درون همزمان فراهم می آمد. بنا بر ماهیت موضوع، روش تحقیق در پژوهش حاضر، تاریخی-تحلیلی است. تفاصيل المقالة

مقاله حاضر روند و چگونگی مدیریت شهری قزوین را در مقطع زمانی دوره قاجار مورد بررسی قرار میدهد. مطالعه حاضر بر اساس منابع و مآخذ این دوره نشان داده است که چگونه مدیریت شهری نوین در ابتدای امر بر اساس نظمه می که از گذشته به ارث رسیده بود، بازسازی شد؛ ولی به دلیل فقدان اخلاقیات اجتماعی نتوانست به موفقیتی مهم دست یابد. از دوره مشروطه تا مقطع زمانی کودتای سوم اسفند هم دستاوردی مهم به ارمغان نیامد، از کودتا تا انقراض سلطنت قاجار، تلاشهائی برای ایجاد نظمی نوین در مدیریت اجتماعی و شهری قزوین انجام شد که در مقایسه با گذشته قابل توجه به نظر میرسید. هدف مقاله این است تا نشان دهد مدیریت نوین شهری، موضوعی است که در ارتباط با اخلاق اجتماعی و نهادهای دیگر جدید تمدنی معنا می یابد. پرسش اصلی مقاله این است که چرا با وصف تلاشهای دست اندرکاران مدیران شهری قزوین، دستاوردهای این مهم قابل توجه نبود؟ تفاصيل المقالة

چکیده اصلاحات ارضی یکی از مهم ترین برنامه هایی بود که در دوره محمدرضا شاه به مرحله ی اجرا درآمد و تحولات عمیقی را در زمینه مالکیت ارضی، ساختار طبقاتی، تحرک اجتماعی و ترکیب گروههای حاکم به وجود آورد. درواقع هدف از اجرای اصلاحات ارضی اجتماعی و سیاسی بود که درهم شکستن نفوذ سیاسی، اجتماعی مالکان از پیامدهای اصلی آن بود. آغاز طرح از شهر مراغه بود که به عنوان پیشگام این حرکت شناخته شد. در عرصه ی اجتماعی اجرای اصلاحات ارضی موجب رشد و توسعه ی طبقه ی دهقانی و کارگری شد. یافته ها و نتایج نشان می دهد که در عرصه ی سیاسی اجرای اصلاحات ارضی به تضعیف قدرت مالکان و افزایش نفوذ و تمرکز قدرت دولت در روستاها منجر شد. اصلاحات ارضی در شهر پیشگام اصلاحات موجب مهاجرت جمعیت روستایی به شهر شد و بسیاری از محله ها در مناطق روستایی از جمله میکائیل آباد، عشرت آباد، یوسف آباد، هاشم آباد ایجاد شد که به دنبال پیامدهای اجتماعی، اقتصادی ، سیاسی و فرهنگی ناخوشایند بود و منجر به ایجاد مشاغل کاذب در مراغه شد از سوی دیگر خروج نیروی کار، از دست دادن فرصت های شغلی در مناطق روستایی که هیچ نتیجه ای جز تخریب کشاورزی نداشت، گردید. دراین تحقیق از روش توصیفی - تحلیلی استفاده شده است و حوادث مورد نظر با استفاده از اسناد تاریخی، خاطرات رجال سیاسی ومصاحبه با شاهدان عینی وقایع موردتجزیه و تحلیل قرار گرفته است. تفاصيل المقالة

چکیدهروشنفکران از جمله طبقات اجتماعی هستند که عامل بوجود آورنده اشکال جدیدی از الگوهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی می‌باشند و نمی‌توان منکر قدرت تحول آنها در جامعه بود. مهمترین مؤلفه‌ی روشنفکر روحیه نقادی و پرسشگری او می‌باشد و همچنین گرایشی که به مبارزه علیه قدرت‌های مستقر از خود نشان می‌دهد. نیروهای شکل دهنده‌ی آن، می‌توانند روحانیان، روزنامه نگاران، معلمان، اساتید، فعالان حزبی و هنرمندان باشند. تقاضای عمده‌ی این روشنفکران، وضع نظام قانون جدید به شیوه‌ی اروپا، تجدید هویت و سنت‌های ملی ایران، منع دخالت روحانیون در سیاست و تأسیس نهادهای سیاسی جدید براساس حاکمیت ملی و ایجاد دولت ملی مدرن بود. در بررسی موقعیت و جایگاه این نیروها در عصر رضاشاه، به طور عمده نیروهای منتقد حاکمیت و بیرون از دستگاه سیاسی رضاخانی، منظور نظر بوده‌اند. دوره‌ی رضاشاه، دوره‌ای است که تحولات مهمی در بسط و توسعه‌ی آموزش عمومی و عالی، نیز حرکت‌های در مدرن سازی نظام آموزشی و تحصیلات عالی در ایران رخ می‌دهد. در نتیجه، پدیده‌ی روشن فکری در مقیاس بزرگتری، خود را می‌نمایاند. رفتارهای انتقادی این قشر از حکومت سرانجام باعث واکنش شدید رضاشاه با انها گردید تا جایی که روشنفکران یا زندانی شدند یا جذب دستگاه رضاشاه شدند و به دلیل نداشتن پایگاه مردمی نتوانستند تاثیر مهمی در تحولات به وجود بیاوردند. بعلاوه رضاشاه به فعالیت‌های روشنفکری خوش بین نبود و این باعث شد روشنفکران را که به صورت انفرادی، چه به صورت تشکیلاتی و گروهی، از سر راه بر دارد. تفاصيل المقالة

خمیرمایه فکری اسیدحمد کسروی در دوران نهضت مشروطه و تحت تاثیر آرمان های آن، شکل گرفت.شخصی که در برهه‌ اول زندگی خویش به لباس روحانیت درمی‌آید، اما بر اثر شکل گیری یک سلسله از رخدادهای فکری، از این مرحله‌ زندگی خویش فاصله می‌گیرد.مشارالیه دو جنگ جهانی،نهضت مشروطه و دیکتاتوری رضاشاه را تجربه کرد .خمیرمایه ذهنی و پژوهشی اش نیز وی را به اظهارنظر درباره یمسائل مختلف و تفکر درموضوعات گوناگون واداشت. کسروی ازروشنفکران نهشت مشروطه و آرمانهای آن بود، اما این نهضت به سرعت دست خوش استبداد شد، کسروی که هر دو فضا را تجربه کرده بود، در آثار خود به بحث در باره آنها پرداخت. نکته مهم این است، که کسروی برخلاف بسیاری از منتقدان رضاشاه با وجود برخی نقدهای قابل اغماض در همه حال، قاطعانه از اقدامات رضاشاه دفاع کرد درساختار سیاسی دوره رضاشاه مفاهیمی چون ناسیونالیسم، میهن پرستی، حس ملیت مادامی کاربرد داشت که بتواند زمینه را برای بازتولید انقیاد در درون نهادهای اجتماعی جهت تضمین سلطه و سرسپردگی شخصی فراهم آورد. هدفی که کسروی در نظر داشت اعتباربخشی به ارزش های ناسیونالیستی مورد نظرش بودکه درپاره ایی از اثار کسروی در این زمینه ناسیونالیسم وحدت خواهانه او رادنبال می کرد.کسروی تحت تأثیر گفتمان ناسیونالیسم نمی تواند بپذیرد که کشور فعلی ایران در گذشته تاریخی اش زمانی فاقد استقلال بوده و یکپارچگی ارضی و سرزمینی نداشته است وقدرت محلی قدرت سرکش متمرد است . تفاصيل المقالة

هدف: بررسی علل ناکامی انجمن ایالتی آذربایجان در عصر مشروطه.روش: این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی تلاش دارد عوامل ناکامی انجمن ایالتی آذربایجان در عصر مشروطه را مورد بررسی و مطالعه قرار دهد. یافته ها و نتیجه گیری: یکی از مهمّ ترین دست آوردهای نهضت مشروطیّت ایران، شکل گیری انجمن های ایالتی و ولایتی است. این انجمن ها نقشی بارز در تحوّلات عصر مشروطیّت ایفا کردند و در مقام صیانت کنندگان اصلی نهضت مشروطه و دارالشّورای ملّی، در روزگار فعّالیّت خویش به نحوی رفتار نمودند که خشم و نفرت طرفداران استبداد علیه آنان برانگیخته شد. بر همین رویّه، در ماه های پایانی عمرِ مجلس دورة اوّل، واکنش تندی بر انجمن ها و علی الخصوص بر انجمن تبریز که از آن با عنوان انجمن مقدّس ملّی یاد می شد، در مجلس شکل گرفت؛ که به محوِ حیات تمامی انجمن ها در ادوار آتیه مجالس انجامید. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن پیشبرد بحث، به سوأل اساسی و بنیادین آن که جستجوی علل ناکامی انجمن ایالتی آذربایجان در تحوّلات عصر مشروطه می باشد، پاسخی در خور و شایسته ارائه دهد. تفاصيل المقالة

انجمن ایالتی آذربایجان که ابتداً تنها برای نظارت بر انتخابات وکلای مجلس شورای ملّی به وجود آمد، به تدریج چنان نفوذی یافت که به صورت تنها مرجع دادخواهی مردم آذربایجان در آمد و چون در هر امری مردم مستقیماً به آن مراجعه می کردند به عنوان ارگان رسمی از طرف اقشار مختلف مردم پذیرفته شد. انجمن تا حدّ زیادی تابع نظرات و خواسته های مردم بود و تمایل به شرکت مردم در کارها و اطّلاع آنها از تصمیمات متّخذه داشت. بر این اساس، در از میان برداشتن رسوم اجحاف آمیز و گشایش مکاتب و مدارس جدید، تأسیس بلدیّه و نظمیّه، نظارت بر امور دولتی و نظایر آن گام برداشت. در واقع، اعضای انجمن ایالتی آذربایجان مسئولانه پاسخگوی مردمی بودند که با استقرار مشروطیّت و با توجّه به نقش بارزی که خود در آن ایفا کردند، تغیراتی اساسی را خواستار بوده و خود را ذی حق می دانستند که در جریانات مختلف حاضر و ناظر باشند. تفاصيل المقالة

حکومت محمدرضا شاه با هدف رسیدن به نتایج اقتصادی و سیاسی مهم جهت ارتقاء وضعیت روستاییان ایران و تغییری ریشه‌ای در روابط سنتی روستایی اقدام به اصلاحات ارضی کرد. مالکان و زمین‌داران بزرگ نیز برای رهایی از قانون اصلاحات ارضی، زمین‌های بسیاری از روستاها یا اطراف شهرها را وقف کردند تا درآمد حاصل از آن برای مقاصد مذهبی و خیریه به کار گرفته شود. از جمله موارد مصرف آن گذشته از امور مذهبی، نگهداری و حفظ امور عام‌المنفعه مانند حفاظت از قنوات بود، در ادامه با تغییر قانون اصلاحات ارضی، موقوفات عام مشمول بیع قرار گرفت. همچنین خروج موقوفات از نظارت وزارت فرهنگ و هنر و انتقال امور آن به بنیاد پهلوی تغییراتی را در نظام سنتی روستایی ایجاد کرد. این مقاله به روش توصیفی و تحلیلی پدیده فوق را در آذربایجان بر اساس اسناد و مدارک مورد تحلیل قرار خواهد داد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که ساخت سنتی تصرف و بهره‌برداری جمعی زمین در بسیاری از مناطق روستایی شکسته شد و علاوه بر کاهش میزان بهره‌دهی زمین‌ها، فروش موقوفات تولید جمعی را برهم زد. با قطعه قطعه شدن زمین‌های زراعی، علاوه بر کاهش میزان بهره دهی زمین‌ها، تولید جمعی را که در روستاهای ایران به نام بنه، صحرا، حراثه و..، معروف بود؛ تغییر داده و اعضای آن را به حداکثر ۴-۲ خانوار تقلیل یافت و سبب افزایش مهاجرت روستائیان به شهرها و تبدیل کشاورزان به افراد روز مزد در شرکت‌های سهامی و شرکت‌های کشت و صنعت بود. تفاصيل المقالة

جنگ جهانی اول در ۲۸ ژوئیه ۱۹۱۴ هشت روز پس از تاجگذاری احمد شاه قاجار در شرایطی آغاز شد که ایران مبتلا به هرج و مرجی کم‌سابقه در تاریخ معاصر بود. بهار مشروطه و مجلس شورای ملی با استبداد محمد علی شاه به پایان رسیده بود و جزء گروه‌های مختلف درگیر در سطوح محلی و ملی چیزی زیادی به جا نگذاشته بود، از سوی دیگر، به تخت نشستن احمد شاه نوجوان و تضعیف بیش از پیش دولت مرکزی، ایران را عملاً به حکومتی خان خانی بدل کرده بود. دولت توان جمع‌آوری مالیات را نداشت و خزانه هر روز خالی‌تر از قبل می‌شد. با توجه به اهمیت شناخت دقیق از اوضاع ایران در آستانه جنگ جهانی اول، پژوهش حاضر به روش کتابخانه ای، با تکیه بر اسناد متعبر و با رویکردی توصیفی، تحلیلی در تلاش است تصویری شفاف از اوضاع ایران در آستانه جنگ جهانی اول و همچنین تاثیر جنگ بر تجارت مشهد را ارائه دهد. روشن نمودن وضعیت اجتماعی ایران طی سالهای جنگ، برخی دیگراز نتایج پژوهش می‌باشد. هدف از پژوهش، تبیین و بررسی اوضاع ایران در آستانه جنگ جهانی اول می‌باشد. ؛ آشفتگی ایران در آستانه جنگ و تنازع قدرت‌ها، کاهش سطح داد وستد بازرگانی در حوزه شرق ایران و کاهش درآمد گمرکات ایران از نتایج پژوهش می باشد. تفاصيل المقالة

خورشید بانو از مهمترین زنان پیشرو و تجددخواه قرن سیزدهم هجری/ قرن نوزدهم میلادی در منطقه قراباغ است. موقعیت خانوادگی وی سبب شد که خواسته و ناخواسته زندگانی وی با سیاست گره بخورد. دوران کودکی و نوجوانی خورشید بانو با تلاطمات و تنش‌های سیاسی و نظامی منطقه، به ویژه قراباغ مصادف بود که به گرایش های نوگرایی و تجدد خواهی وی منجر شد. پیگیری و درک نوگرایی در جنبه های مختلف اجتماعی، فرهنگی و ادبی قراباغ از سوی یک زن و شاهزاده قابل توجه و مهم است که در این پژوهش به آن پرداخته خواهد شد. در این پژوهش به روش تبیین تاریخی در صدد پاسخ گویی به این سوالات هستیم که افکار نوگرایی چگونه در خورشید بانو ایجاد شد و خورشید بانو چه نقشی در نوگرایی اجتماعی، فرهنگی و ادبی قراباغ داشت؟ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که آشنایی با شخصیت‌های مختلف در اندیشه نوگرایی از طریق مسافرت‌های متعدد وی به شهرهای مختلف قفقاز به خصوص تفلیس و همچنین موقعیت خانوادگی وی تأثیری عمده در توجه به نوگرایی منطقه قراباغ داشته است. به رغم مشکلات عدیده، فعالیت‌های خورشید بانو در ایجاد نهادهای مدنی، مؤسسات تمدنی و شکوفایی ادبیات تأثیر عمده‌ای در افزایش سطح فرهنگی و اجتماعی جامعه قراباغ داشته است. تفاصيل المقالة

تفاصيل المقالة

این پژوهش با هدف تبیین تأثیرات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حضور امام رضا (ع) در ایران انجام گرفته است. تهجیر امام رضا (ع) به ایران و حضور روشنگرانه و نواندیشانه دینی ایشان علیرغم فضای سراسر خفقان و بسته دوران مأمون به رشد و گسترش حوزه‌های نوگرایی دینی و عقلانیت وبری در جدل‌های علمی معتزله و اشاعره انجامید. انبساط فضای فکری ایجاد شده در پرتو نظریه جامعه‌شناسی تاریخی اسکاچپول، مبتنی بر کنش‌های معنی‌دار و هدف‌مند و بسترهای ساختی، پرسش بنیادین این پژوهش می‌باشد. این پژوهش برآن است تا با روش کیفی از نوع جامعه‌شناسی تاریخی، آثار حضور امام رضا (ع) در ایران را تبیین کند. تکنیک گردآوری داده‌های این پژوهش اسنادی و کتابخانه‌ای است. در این پژوهش با رویکرد روش‌شناسی تاریخی چنین استنباط می‌شود که آثار فکرت‌های نرم‌گرایانه امام رضا (ع) در مواجهه با پرسشگران، مخالفان و معاندان سبب برون رفت انجمادگرایی در جامعه شده و ظهور کنش‌های معنی‌دار اجتماعی اسکاچپولی را به ارمغان آورده است. تفاصيل المقالة