اشعار حافظ یکی از عالی ترین متن ها برای خوانش بوطیقایی به حساب می آید؛ هنر سازه‎های ایهام و طنز تأثیر به‌سزایی در تأویل اشعار حافظ دارد. حافظ در ساختار نحوی و ظرایف هنری از قرآن مجید متأثر است؛ چون که تار و پود کلام حافظ با آیات الهی پیوند خورده است. زبان اشارت حافظ در بردارندة مفاهیم ظریف رندانه همراه با زبان وحیانی و آسمانی است؛ در عین حال بیانگر مقام برزخی انسان است؛ هم سروکارش با لب جام و رخ ساقی سیمین ساق است هم بیانگر ناب ترین تجربة عرفانی است. این تحقیق با روش تحلیلی با استفاده از کلید واژه‌های "بوطیقا"، "هرمنوتیک" و "خوانش" انجام شده است. آنچه در مباحث زیباشناسی مطرح شده است شکل دیگری از تئورهای گادامر، پل ریکور، هایدگر و ژاک لاکان است؛ چون ژاک لاکان تأکید بر رابطة دال و مدلول زبان دارد و معتقد است هر چه این رابطه سیال‎تر باشد ارزش هرمنوتیکی آن بیشتر خواهد بود. به همین دلیل مباحث هنری به خصوص طنز و ایهام رابطة دال و مدلول را سیال‌تر و در نتیجه متن را به یک متن عالی ادبی تأویل‌پذیر مبدل می‌سازد. تفاصيل المقالة

طنز و شوخ‌طبعی در ادب فارسی سابقه‌ای طولانی دارد و نمونه‌های آن را نه تنها در متون کهن که در آثار معاصر فارسی نیز می‌توان دید. طنزپرداز برای برانگیختن عواطف مخاطب و تأثیرگذاری بر ذهن و روان او باید جهان پیرامون خود را برخلاف آن گونه که هست دگرگون و غیرواقعی جلوه دهد. به همین سبب، سعی در بیان مفاهیم ذهنی خود به طور غیرمستقیم دارد تا پیام اصلی خود ناگفته، گفته آید و ناشنوده، شنفته شود. کاریکلماتور نوشته‌ای طنزگونه و کوتاه است که به پدیده‌های پیرامون و روابط میان اشیاء و موجودات نگاهی تازه و متفاوت دارد، لذا در این پژوهش زبان طنز و مطایبه در کاریکلماتورهای دهه 90 شمسی بررسی و تحلیل می‌شود. نتیجه این جستار که به روش توصیفی و تحلیلی انجام شده است، نشان می‌دهد که زبان طنز کاریکلماتورهای دهه 90 زبانی خلاق و هنرمندانه است و نویسندگان آثار این دهه با بکارگیری، ایجاز، انواع بازی‌های زبانی، هنجارگریزی و به کاربردن زبان شاعرانه توانسته‌اند واقعیات جامعه را به تصویر بکشند. تفاصيل المقالة

انسان موجودی است کمال طلب که برای نیل به کمال باید متعهد به رعایت آداب و مهارت هایی باشد. این آداب و مهارت ها که در مجموع سبک زندگی را می سازد ، با توجه به موقعیت جغرافیایی، قومیت ها، فرهنگ و ادیان مختلف، متفاوت خواهد بود. امروزه با عنایت به تغییر تدریجی سبک زندگی مردم در ایران و فاصله جوانان از سبک زندگی ایرانی- اسلامی ، بروز چالش های متعدد حاصل از آن کاملاً قابل مشاهده است. از این رو، یکی از راه های اصلاح آداب و مهارت های زندگی و دست یابی به سبک زندگی مطلوب ایرانی- اسلامی، رجوع به گنجینه های اصیل دینی نظیر نهج البلاغه و متون فاخر ادبی به ویژه ادبیات تعلیمی ایران نظیر قابوس نامه است. دو اثر ارزشمندی که از سوی پدرانی آزموده برای هدایت فرزندان شان در مسیر پرتلاطم زندگی نگاشته شده اند . از این رو نگارندگان در این مقاله به بررسی آداب و مهارت های فردی، اجتماعی - فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ارائه شده در هر یک از این دو اثر پرداخته و نشان داده اند که تا چه حدی شناخت و اجرایی نمودن مهارت های مشترک در هر دو اثر می‌تواند در مسیر ارتقاء ارزش های انسانی و کاهش آسیب های فردی و اجتماعی مؤثر بوده و جامعه را در دست یابی به سبک زندگی ایرانی – اسلامی رهنمون باشد. تفاصيل المقالة

هدف پژوهش حاضر بررسی شخصیت پردازی زنان در رمان هرس از نسیم مرعشی می باشد. جامعه در این تحقیق شامل شخصیت های زنان در رمان مذکور می باشد. مقاله ی حاضر، به شیوه ی تحلیلی – توصیفی، در ابعاد گوناگون، به بررسی شخصیت پردازی زنان در رمان هرس پرداخته است. در این اثر داستانی، نسیم مرعشی با استفاده از فضاهای متعدد روایی، سرنوشت یک خانواده ی جنگ زده ‌را در دوره‌ی زمانی طولانی روایت می‌کند. نتایج حاکی از آن است که، اغلب شخصیت های زنان این داستان پویا هستند، زیرا در طی حوادث جنگ، امیدواری‌ها و شور و شعف زندگی و انرژی‌های سازندگی و خلاقیت، در وجود شخصیت ها رنگ باختند، و این افراد را دچار تحول و دگرگونی کردند. تفاصيل المقالة

رمان ارمیا را می‌توان جزء رمان‌های ذهنگرا و پیچیدۀ دفاع مقدس به شمار آورد. در این رمان، شخصیت ارمیا، پس از بازگشت از جبهۀ جنگ، با دنیای پس از جنگ و شهر در تعارض شدید قرار می‌گیرد. این نکته‌ای است که می‌توان بر اساس نظریۀ روانکاوی ژاک لاکان به آن پرداخت. لاکان روان انسان را به دو ساحت خیالی و نمادین تقسیم می‌کند. ساحت خیالی مربوط به یک سال آغازین حیات است و ساحت نمادین از زمان زبان آموزی و ارتباط انسان با نماد‌ها و هنجار‌های اجتماعی آغاز می‌شود. اما گاهی اوقات انسان‌ها با محتویات ساحت نمادین نمی‌توانند کنار بیایند و بیشتر تمایل دارند در ساحت خیالی و ناخودآگاه سیر کنند. این نکته‌ای است که در مورد ارمیا صدق می‌کند. هدف از این مقاله بررسی شخصیت ارمیا بر اساس نظریۀ ژاک لاکان می‌باشد. جریان سیال ذهن، روان‌پریشی و رفت و آمد‌های مقطعی در دو ساحت خیالی و نمادین از جمله پیامد‌های عدم سازگاری ارمیا با ساحت نمادین در داستان مذکور به شمار می‌آیند. تفاصيل المقالة

پست‌مدرنیسم در شمار سومین دوره از ادوار سه‌گانة تاریخ تفکّر انسانی قرار می‌گیرد. در این دوره که از پایان قرن نوزدهم تا به امروز را شامل می‌گردد، خلق واقعیت جانشین کشف واقعیت می‌شود. بسیاری از داستان‌نویسان معاصر امروز ایران نیز، تحت تأثیر آثار نویسندگان پسامدرن غرب به نوشتن این سبک از داستان پرداخته‌اند. از جملة این نویسندگان سارا سالار است که در رمان"هست یا نیست" با مؤلفه‌هایی چون انکارحقیقت، شک‌اندیشی و عدم قطعیت، تناقض، اصالت‌دادن به ذهن خواننده و زمان‌پریشی، هنر خود را به عنوان نویسنده‌ای پست مدرن معرفی نموده است. این پژوهش ضمن برشمردن مؤلفه‌های پست‌مدرن در رمان هست یا نیست، درصدد ارائة پاسخی مستدل به این سوال است که سارا سالاردر این رمان بیشتر از کدام عناصر پست‌مدرن استفاده کرده‌است؟ و در میان داستان‌نویسان پست مدرن چه جایگاهی دارد؟ در این پژوهش نویسندگان با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، به طور خاص به تعریف ویژگی‌های داستان‌های پسامدرن و مقوله‌های آن پرداخته و یافته‌های پژوهش نشان‌دهندة این موضوع است که عامل تغییر زاویة دید و عدم قطعیت مهمترین شاخصه‌های پسامدرن در این رمان است. تفاصيل المقالة

داستان‌ها با انعکاس هنجارها و ارزش های جامعه، نقش بسزایی در بازتولید هویّت و جایگاه جنسیّتی ایفا می‌کنند. نقد متون ادبی از چنین منظری، به بازنمایی جایگاه زنان در جامعه بر مبنای دارا بودن انواع سرمایه کمک شایانی می‌کند. پژوهش حاضر، با استناد به منابع کتابخانه ای و رویکردی مقایسه ای و نیز، به روش توصیفی- تحلیلی، به بررسی داستان‌های سمنوپزان و گنج از جلال آل احمد با داستان‌های سرگذشت کوچه و شهری چون بهشت از سیمین دانشور پرداخته و انواع سرمایۀ فرهنگی زنان را در این داستان‌ها طبق رویکرد انواع سرمایۀ پی یر بوردیو تحلیل و تفسیر کرده است تا به این پرسش پاسخ داده شود که سرمایه های فرهنگی شخصیّت های زن در داستان های آل احمد و دانشور چگونه بازتاب داده شده اند؟ یافته‌های این تحقیق، با اشاره به سرمایۀ فرهنگی ناچیز زنان، بازنمایندۀ فضای مردسالار جامعۀ ایرانی است و نشان می دهد که زنان در این داستان‌ها، از روی جهالت و فقدان سرمایۀ فرهنگی، در هر مسیری قدم برمی دارند تا از مردان (حتّی مردان نابکار و مبتذل) دور نشوند و در همان جایگاه محقّر خود باقی بمانند. این زنان به همان اندک سرمایۀ فرهنگی خود قانع هستند و هیچ علامتی از خودشکوفایی در آنها دیده نمی شود. تفاصيل المقالة

بی‌تردید انقلاب اسلامی ایران به‌عنوان یک پدیدۀ منحصر‌به‌فرد، تحولات عظیم سیاسی، اجتماعی و فرهنگی را در جامعۀ ایران، به‌همراه داشته‌است. عناصر و پیامد‌های مهم انقلاب اسلامی، مبارزه با استعمار و استعمار‌ستیزی بوده‌است. قطعاً شعر فارسی نیز در نشان‌دادن این پیام، نقش آشکاری ایفا کرده‌است و همواره تلاش کرده‌است تا نسبت به پدیدۀ استعمار و خطرات احتمالی آن مسئول باشد. در این پژوهش، تلاش شده‌است تا مصادیق مبارزه با استعمار و سلطۀ غرب در شعر دهۀ اول پس از انقلاب بر اساس نظریۀ پسااستعمارگرایی مورد تجزیه و تحلیل قرار‌گیرد. مقابله با بی‌هویّتی و خود‌باختگی فرهنگی در برابر استعمار‌گران، اعتراض و هشدار نسبت به بازگشت به شرایط استعمار‌شدگی، مقابله با فساد و ابتذال و تقلید کور‌کورانه، پرداختن به مفهوم انتظار و ارتباط آن با استعمار‌ستیزی و تقدّس‌گرایی برای وطن، جزء مهم‌ترین عناصر و پیام‌های شعر دهۀ اول پس از انقلاب، در جهت مبارزه با استعمار و سلطۀ زور‌گویان به‌شمار می‌روند. تفاصيل المقالة

رمانِ لب بر تیغ، نوشته ی حسین سناپور، یکی از آثارِ ادبی قابل توجهی ست که در اواخر دهه 80 به نگارش درآمد. سناپور در این اثر تلاش کرده است که روایتی از چند شخصیت، وقایع و رخدادهایِ مرتبط با زندگیِ آنان و فضایِ حاکم بر نوع مناسباتِ شان ارائه دهد. فضای زمانی و تاریخی که این داستان در آن روایت می شود، چندان مشخص نیست اما زبانِ روایت و فُرم گفت وگوها، نوعِ سخن گفتن ها، عامیانه بودنِ شکلِ دیالوگ ها، طبقه ی اجتماعیِ شخصیت ها، استفاده از زبانِ شکسته ی کوچه بازاری و جنوب شهریِ تهران و مقوله هایی از این دست، فضایِ حاکم بر داستان ها و فیلم هایِ قبل از انقلاب را تداعی می کند؛ هر چند سبکِ زندگیِ شخصیت های داستان و فضایِ حاکم بر نوع روابط و مناسباتِ آنها زمانِ تاریخی روایت را نیز ممکن است به دوره های بعدتر پیوند دهد. از منظرِ شیوه ها و تکنیک های روایی، رمانِ لب بر تیغ، در ذیل رمان های مدرن قرار می گیرد. شیوه های متنوعِ روایت، فاصله گرفتن از زمانِ خطی روایت، چندصدا بودنِ فرم روایت در این اثر، بهره گرفتن از شیوه های نوینِ روایت داستان و عواملی از این دست سبب شده است تا ظرفیت های رمانِ لب بر تیغ از منظر روایت شناختی، قابل توجه باشد. در این پژوهش، با تمرکز بر خصلت های رواییِ این اثر تلاش خواهد شد تا با کاربستِ نظریة روایت شناسیِ ژرار ژنتِ فرانسوی، تکنیک های رواییِ غالب در این اثر مورد تامل قرار بگیرد. فرضیة پژوهش این است که سناپور با ارائه ی رویکردهای مدرن در زمینه روایت، توانسته است اثری خلق کند که با معیارهایِ روایت شناسانة دوران مدرن تطابق دارد و این خصلت های روایی را می توان با استفاده از نظریه ژرار ژنت توضیح و تبیین کرد. تفاصيل المقالة

پست‌مدرنیسم در شمار سومین دوره از ادوار سه‌گانة تاریخ تفکّر انسانی قرار می‌گیرد. در این دوره که از پایان قرن نوزدهم تا به امروز را شامل می‌گردد، خلق واقعیت جانشین کشف واقعیت می‌شود. بسیاری از داستان‌نویسان معاصر امروز ایران نیز، تحت تأثیر آثار نویسندگان پسامدرن غرب به نوشتن این سبک از داستان پرداخته‌اند. از جملة این نویسندگان سارا سالار است که در رمان«هست یا نیست» با مؤلّفه‌هایی چون انکار حقیقت، شک‌اندیشی و عدم قطعیت، تناقض، اصالت‌دادن به ذهن خواننده و زمان‌پریشی، هنر خود را به¬عنوان نویسنده‌ای پست¬مدرن معرفی نموده است. این پژوهش ضمن برشمردن مؤلّفه‌های پست‌مدرن در رمان هست یا نیست، درصدد ارائة پاسخی مستدل به این سوال است که سارا سالاردر این رمان بیشتر از کدام عناصر پست‌مدرن استفاده کرده‌است؟ و در میان داستان‌نویسان پست¬مدرن چه جایگاهی دارد؟ در این پژوهش نویسندگان با استفاده از روش توصیفی -تحلیلی، به¬طور خاص به تعریف ویژگی‌های داستان‌های پسامدرن و مقوله‌های آن پرداخته و یافته‌های پژوهش نشان‌دهندة این موضوع است که عامل تغییر زاویة دید و عدم قطعیت مهمترین شاخصه‌های پسامدرن در این رمان است. تفاصيل المقالة