واژه ابلیس یازده بار در قرآن کریم به کار رفته است. واژه مقابل ابلیس، مَلَک می باشد که به صورت جمع "ملائکه" به کار رفته است. تقابل بین ابلیس و ملک در خلقت و در عملکرد است. علت رانده شدن ابلیس از درگاه الهی سرپیچی از فرمان خداوند است که در لباس استکبار و حسد ظاهر شده است. قرآن کریم نافرمانی ابلیس را، سجده نکردن به آدم علیه السلام مطرح می‌کند. واژه جانشین ابلیس، شیطان است. حوزه معنایی ابلیس محدود به یک معنا است و اسم خاص برای موجود پلیدی است که به آدم علیه السلام سجده نکرد. لفظ شیطان وجوه معنایی متفاوتی دارد که عبارت است از: ابلیس، جن، جنود انسی و جنی ابلیس، نام عام برای هر موجود شر، سران منافقان، مارها، طاغوت و عامل بیماری. وجه معنایی ابلیس برای لفظ شیطان، بیشترین آیات را به خود اختصاص داده است و شیطان به دلیل غلبه استعمال، بیشتر به ابلیس اطلاق می گردد. غَرور و وسواس خنّاس، واژگان جانشین شیطان در قرآن کریم می‌باشند. عصیانگر، خوار کننده انسان، دعوت کننده به آتش دوزخ، دشمن آشکار، عاری از خیر و .... از ویژگی های شیطان است. نپذیرفتن ولایت شیطان، پرهیز از غذای حرام، استعاذه، ایمان و توکل واقعی، اخلاص، یاد خدا ، فضل و رحمت الهی، موانع نفوذ و تسلط شیطان بر انسان می باشند. تفاصيل المقالة

مفهوم عصیان با توجه به واژه مقابلش ، اطاعت ، سرپیچی و نافرمانی معنا می شود. قرآن کریم عوامل پیدایش آن را اعم از: دنیازدگی،ضعف ایمانی ، تعصب کورکورانه ، انکار معاد ،تکبر و خودبینی ، و دوستی با دشمنان خدا معرفی میکند و مهم ترین عواقب آن را محرومیت از موهبت الهی ، مبتلا شدن به قهر و غضب الهی و هبوط مکانی و شانی بیان می فرماید. . راز موفقیت انسان برای رهایی از عصیان پیروی از آموزه های وحیانی، ایمان به جهان آخرت، تسلیم در برابر خداوند، توجه به خلقت و آفرینش، امر به معروف و نهی از منکر، توبه، درک حضور خدا، تقوی، صبر، تزکیه و اعتصام به حبل الله است. عصیان با واژگانی همچون طغیان، تولی، اعراض، تعدی را با عتو در یک حوزه معنایی قرار دارند. عصیان تمامی معاصی کبیره، صغیره، فردی و اجتماعی و حتی ترک اولی را نیز شامل می شود اما طغیان ایستادن در مقابل پروردگار با تکبرورزیست. تولی روی گرداندن از آیات الهیست. اعراض روی برگرداندن از آیات الهی بطور قلبی و زبانی است. عتو نیز سرپیچی از فرامین و ارتکاب محرمات و پروا نداشتن از عذاب الهیست. ابی برای نافرمانی شیطان و فرعون بکار رفته است. صد عن سبیل الله ممانعت دیگران از پیمودن راه راست و از جمله مصادیق آن خیانت در امانت از سوی علمای اهل کتاب می باشد. در آخر واژه تعدی که زیر پا گذاشتن حقوق افراد و احکام وضع شده الهی است. تفاصيل المقالة

در میان بحث های اقتصاد اسلامی، ربا اهمیت ویژه ای دارد زیرا از یک طرف یکی از عمده ترین تفاوت های بین اقتصاد اسلامی و سرمایه داری است و از طرفی دیگر وجود و عدم آن می تواند نقش تعیین کننده ای در سیاست های اقتصادی داشته باشد تا جایی که اکثریت اقتصاددانان سرمایه داری از آن به عنوان عامل تخصیص دهنده منابع و تعادل اقتصادی نام می برند. در نوشتار حاضر، احکام ربا در اسلام و یهود به صورت تطبیقی بررسی شده و ضمن معناشناسی ربا به روش تحلیلی مشابهت ها و تفاوت ها بین این دو مکتب در موارد ذیل مورد مطالعه قرار گرفته است: معنا شناسی ربا، مسئله ربا در اسلام و یهود، فلسفه حرمت ربا، برخورد مسلمانان و بهودیان در برابر تحریم ربا، که از آنچه بررسی شد به دست می آید که ربا در هر دوآیین اسلام ویهود حرام شمرده است با این تفصیل که یهودیان زنا گرفتن از هر غیر یهودی ، بدون هیچ قید وشرطی را جایز می دانند اما در دین اسلام ربا گرفتن به عقیده بیشتر علماء از کافر حربی جایز است. تفاصيل المقالة

رکوع یکی از مهم‌ترین ارکان نمازاست که بالاترین عبادت در دین اسلام بشمار می‌رود تاجاییکه در قرآن کریم بارها به اهمیت آن تأکید و به انجام آن توصیه شده است. بدین سبب که یاد خدا را به قلب انسان وارد نموده و او را به هدف نهایی بندگی یعنی قرب الهی نزدیک می‌گرداند. رکوع، تعظیم در برابر عظمت الهی و اعتراف به وحدانیت خداوند است. می‌توان خضوع و خشوع را از مهم‌ترین نتایج و آثارآن دانست که خود برطرف‌کننده تکبر در اعمال عبادی می‌باشد. در کاوش پیش رو که در حیطه قرآن و حدیث صورت گرفته است، آثار رکوع به‌صورت توصیفی-تحلیلی اعم از فواید اخلاقی، معنوی و اخروی بررسی گردیده و موارد زیر یافت شده است؛ ازجمله: رکوع موجب طاعت، دوری از گناه و فریاد ابلیس، مزین‌شدن به نور بهاء الهی، ساکن شدن در سایه عظمتش و ملبس‌شدن به لباس برگزیدگان، تعجب فرشتگان از اعطای نور و هبه الهی و مباهات به فرد راکع، اظهار ادب و دوری از تکبر، پاک شدن دل از حسد، زمینه درک ولایت به‌واسطه عشق و محبت ائمه، نیل به رستگاری و قرب، آسودگی از وحشت قبر و حرمت جسم راکع بر آتش، عاقبت‌به‌خیری و رسیدن به مقام علیین و حصول طرق سعادت، صعود نماز نورانی به‌واسطه رکوع کامل و گشایش درب‌های رحمت الهی و درنهایت احترام خداوند به موسپیدان راکع. تفاصيل المقالة

اهمیت زراعت و کشاورزی در آیات متعدد قرآن کریم و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. واژگان تبیین کننده مفهوم کشاورزی در قرآن شامل زرع، حرث و نبت می باشند. واژه زرع به معنای رویاندن، کاشتن و بذرافشانی است که در 11 آیه قرآن کریم به صورت حقیقی و فقط در یک آیه به صورت تشبیه (مجاز) به کار رفته است. مهمترین عامل زرع خدائند است و برخی عوامل مادی زرع نیز عبارتند از باران، زمین و نور. همچنین، از جمله مصادیق زرع می توان به خرما، انگور، زیتون و انار اشاره کرد. آثار مادی آن رویش، زیبایی و پرداخت زکات و میراث ارزشمند است و از آثار معنوی آن عبرت و خداشناسی است. از موانع مادی آن، بی آبی و از موانع معنوی آن کفران نعمت و غرور است. از واژه‌های جانشین زرع، حرث به معنی کاشتن، شخم زدن و زراعت و در آیه 22 سوره قلم به معنی باغ (تاکستان) آمده است. در 11 آیه قرآن، واژه حرث تکرار شده که در سه مورد به صورت تشبیه (مجاز) و در بقیه موارد به صورت حقیقی به کار رفته است. برای حرث بر خلاف زرع در قرآن عوامل، مصادیق، آثار و موانع ذکر نشده است. زرع فعل خدا و حرث فعل انسان است، یعنی انسان عملیات کاشت و کشاورزی انجام می دهد اما رویاندن و رشد دادن کار انسان نیست. یکی دیگر از جانشینان زرع واژه نبت است که به معنی کاشتن، روییدن و جوانه زدن است. در 21 آیه قرآن به صورت حقیقی و در دو آیه به صورت تشبیه (مجاز) به کار رفته است. عوامل نبت نیز خدا، باران و زمین و از مصادیق آن خرما، انگور، زیتون و روغن آن، انار، سبزی ها، دانه ها و ... می باشند. از آثار نبت رویش و زیبایی، از کیفیت و شرایط آن زوجیت گیاهان و گستردگی زمین و موزون بودن گیاه و هر چیز می باشد. در دو واژه زرع و نبت به اصل توحید، معاد و رستاخیز طبیعت اشاره شده است. تفاصيل المقالة

برکة (یا برکت) در اصل به معنای ثبوت، دوام و فزونی خیر است که در حال رشد و افزایش است. مشتقات این واژه در قرآن تبارک، بارکنا، مبارک، بورک و برکات است. واژة تبارک در هشت مورد برای خداوند و در یک آیه برای اسم پروردگار بکار رفته است. همچنین، ذات باری تعالی نی خود برکة مطلق است. گسترة معنایی مشتقات برکت، شامل برکت در نسل، برکت در سرزمین، خیرات انبیاء، آب باران، خانة خدا و کتاب خدا می باشد. از جمله عوامل برکت زایی می توان ایمان و تقوا، اطاعت خدا، صدقه دادن و...را نام برد و از جمله موانع آن نیز شرک، انکار کتاب خدا و انبیاءالهی، اسراف و عدم انجام وظایف مقرره، مانند: پرداخت زکات و خمس و سایر موارد شرعیه، است. تفاصيل المقالة

وجاهت ذکر شده در قرآن کریم از نوع وجاهت حقیقی است نه از نوع اعتباری و ظاهری که با قدرت و امکانات مادی فراهم می شود. وجیه کسی است که خدا به او روی کرده و او هم به خدا روی نموده است و توجه او در بین دو توجه و رویکرد خداوند قرار دارد. این رویارویی و توجه با وجه، که معنای نخست آن صورت و چهره است بیان گردیده، چون صورت اولین چیزی است که با هر کسی روبرو می شود و اشرف هر چیز است. وجاهت حقیقی در نزد خداوند متعال حاصل می شود و در دنیا و آخرت صاحب خود را محفوظ و سربلند می دارد زیرا خداوند حکیم ولی بندگان موجه خود می شود و از آن ها در برابر تهمت جاهلان به دفاع می پردازد و تبرئه شان می کند. تفاصيل المقالة