امروزه اشتغال یکی از مهم­ترین شاخص‌های توسعه در کشور به شمار می‌رود و توزیع عادلانه آن از الزامات اساسی توسعه پایدار و هماهنگ است. بحث اشتغال و ابعاد آن بخش‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور را تحت تأثیر قرار داده است. در ایران اشتغال و توزیع عادلانه فرصت‌های آن در نواحی شهری و روستایی یکی از مسائل مهم برنامه­ریزان و سیاست­گذاران است. در این راستا پژوهش حاضر در پی کشف الگوی تغییرات و روند فضائی اشتغال و فعالیت در نواحی روستایی استان اصفهان است. روش پژوهش، تحلیل اکتشافی داده‌ها  [1]ESDAاست و از روش میانگین متحرک فضائی برای کشف الگوها و روندهای فضائی استفاده شده است. تعداد واحدهای همسایگی{60و54و42و30و24و12}k= در نظر گرفته شده‌ است که با توجه به مقایسه الگوهای مختلف دو نوع روند عمومی و محلی را در مقیاس­های مختلف می­توان کشف نمود. داده‌های مورد استفاده در این پژوهش بر اساس آمار نفوس و مسکن سال 1390 برای 1357 نقطه روستایی دارای جمعیت استان اصفهان است. نقشه­های محلی نشان‌دهنده نرخ بالای اشتغال در عمده مناطق روستایی است (12K= و24 K=) و با افزایش میزان K به 60، لکه های نرخ اشتغال پایین واضح‌تر شده و روند عمومی‌تری به خود می‌گیرد. این فرایند برای شاخص‌های نرخ بیکاری، جمعیت شاغل 10 ساله و بیشتر و نیز فعالیت‌های بخش کشاورزی، صنعت و خدمات نیز انجام شد. نتایج بیانگر نابرابری­های فضایی شاخص‌ها در مناطق روستایی و تمرکز عمده فعالیت‌های خدمات و صنعت در نواحی روستایی مجاور مرکز شهر اصفهان است.
1.Exploratory Spatial Data Analysis (ESDA) تفاصيل المقالة

باروری یک فرآیند جمعیتی کلیدی است که نقش مهمی در پویایی و روندهای جمعیت دارد. کاهش بارروی، به پدیده‌ای جهانی تبدیل شده است؛ و در اولویت‌های سیاستی بسیاری از کشورهای جهان قرار گرفته است. با این‌حال، مطالعات اندکی هستند که به طور‌مستقیم بر پایة مفاهیم جغرافیایی و بعد فضایی باروری، تمرکز کرده باشند. هدف از این پژوهش بررسی روند تغییرپذیری فضایی و زمانی نرخ باروری گروه‌های ویژه سنی (ASFRs)  زنان روستایی در سال‌های 1385 و 1395 ‌است. داده‌های موالید و گروه‌های سنی زنان(49- 15) روستایی از سرشماری نفوس و مسکن مرکز آمار در دو دوره 1385 و 1395 جمع‌آوری و از آزمون‌های موران I سراسری (GMI) و موران محلی با بیز تجربی (LM-EB)  برای سنجش خود‌همبستگی فضایی و کشف الگوهای فضایی نرخ باروری ویژه گروه‌های سنی در نرم افزار GeoDa استفاده شد. نتایج نشان‌داد که نرخ باروری گروه‌های ویژه سنی طی دوره‌ مورد بررسی افزایش یافته‌است و بیشترین افزایش باروری در گروه سنی 24‌-20 ساله رخ داده است. خوشه‌بندی فضایی نرخ باروری ویژه سنی نشان‌می‌دهد در سال 1395 قوی‌تر و گسترده‌تر از سال 1385 بوده است. در بین گروه‌های سنی و در هر دو دوره، گروه سنی 39- 35 سال و 49- 45 سال به ترتیب بیشترین ‌(447/0=GMI1385671/0=GMI1395)‌ و کمترین(07/0=GMI1385 ،198/0=GMI1395) مقدار خودهمبستگی فضایی را داشته‌اند. همچنین مناطق روستایی جنوب‌شرق کشور خوشه‌بندی باروری ویژه سنی بالا را داشته‌اند. در برخی از گروه‌های سنی در شرق، شمال شرق، شمال‌غرب، جنوب‌غرب و تا حدودی جنوب نیز الگوی بالا- بالا شکل گرفته‌اند. الگوی بالا- بالا در شمال‌غرب تنها در گروه سنی 19- 15 سال شکل گرفته‌است و الگوی پایین- پایین باروری در مناطق روستایی عمدتاً در قسمت‌های داخلی، شمال و غرب متمرکز شده‌اند. شناسایی و کشف خوشه‌های فضایی، زمینه را برای ساخت مفروضات و مدل برای تحقیقات آینده فراهم‌ می کند. بنابراین آنچه در این پژوهش انجام شده است، می‌تواند بستر مناسب علمی و دقیق برای تحقیقات بنیادین بعدی در حوزه جمعیت و باروری روستایی و توسعه را فراهم می‌کند. تفاصيل المقالة