داستان لیلی و مجنون در تمام ادوار شعر فارسی مورد توجه و استقبال قرار گرفته و آثار فراوانی با نام و شرح دلدادگی لیلی و مجنون پدید آمده است. برجسته ترین لیلی و مجنون به فارسی از نظامی است و شاعران بسیاری در حوزۀ لفظ و محتوا از او تقلید کرده‌اند که از این میان آثار شاعرانی چون جامی و مکتبی و هاتفی برجسته‌تر است. پژوهشگران بسیاری، گسترۀ این تقلید را در همۀ دوره‌های لیلی و مجنون‌سرایی به نظامی نسبت داده‌اند که در مقالۀ حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه‌ای به نقد این موضوع پرداخته شده است. بدین منظور، منظومه های لیلی و مجنون هلالی جغتایی، قاسمی گنابادی و عبدی بیگ نویدی شیرازی که هر سه در قرن دهم به نظم کشیده شده‌اند، در نظر گرفته شده و با آثار نظامی، مکتبی و هاتفی مقایسه شده-اند. نتیجۀ این بررسی نشان می‌دهد که سرایندگان سه منظومۀ سروده شده در قرن دهم، در طرح‌ریزی نقش‌مایه‌های داستان خود بیش از نظامی، تحت تأثیر مکتبی و هاتفی بوده‌اند و درعین حال، ابتکار و نوآوری داشته‌اند تفاصيل المقالة

میرزا محمدهاشم صاعدای اصفهانی از شاعران گمنام دورۀ صفویه است که شرح حالش در تذکره‌ها نیامده است. وی اثری با عنوان لیلی و مجنون دارد که از آن، تنها یک نسخه بر جای مانده و در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی نگهداری می‌شود و تاکنون نیز تصحیح و چاپ نشده است. شاعر به ادعای خود، این اثر را به شیوه و بر پایۀ داستان لیلی و مجنون نظامی سروده است. این پژوهش بر پایۀ روش توصیفی‌تحلیلی انجام گرفته و به دنبال پاسخ این پرسش است که این منظومه به‌لحاظ چهارچوب و محتوا تا چه اندازه به اثر نظامی نزدیک است و از آن‌ تأثیر پذیرفته است؟ بنابراین، در گام اول به معرفی شاعر و اثر او پرداخته شده و در ادامه ویژگی‌های محتوایی آن واکاوی شده است. سپس ویژگی‌های سبکی اثر در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که شاعر با افزودن داستان‌های فرعی دیگری به اصل روایت، روایتی پرکُنش‌تر نسبت به داستان نظامی به‌ وجود آورده است. این اثر در حوزۀ ویژگی‌های سبکی نیز با نوآوری‌هایی همراه بوده و به‌عنوان یکی از آثار ناشناختۀ ادبیات کهن فارسی در دورۀ صفویه، حائز توجه و اهمیت است. تفاصيل المقالة

یکی از نظیره گویان نظامی در حوزۀ لیلی و مجنون سرایی، شاعری به نام میرزا عصمت الله مخدوم معروف به قاضی میرعابد بدخشانی، از شعرای گمنام افغانستان و ناحیۀ بدخشان در سدۀ سیزدهم هجری است که منظومۀ لیلی و مجنون را در سال 1239 هجری قمری به رشتۀ نظم کشیده‌است. از این اثر در ایران تنها یک نسخۀ خطی موجود است که تاکنون نیز معرفی نشده‌‌است. بررسی این نسخه نشان می دهد شاعر تحت تأثیر نظامی بوده‌است و داستان خود را به لحاظ درون مایه، وقایع و سیر حوادث همچون داستان نظامی پرداخته‌است. علاوه بر این به داستان لیلی و مجنون جامی نیز توجه داشته‌است و بخشی از داستان های فرعی آن را در اثر خود گنجانده‌است. وی همچنین به داستان ملاقات لیلی و مجنون در چاه نظر داشته‌است و این داستان را در منظومۀ خود آورده‌است. در این جُستار ضمن معرفی شاعر و اثر او، به تحلیل انتقادی داستان لیلی و مجنون و ویژگی های سبکی آن پرداخته می شود. روش تحقیق نیز، توصیفی- تحلیلی خواهد بود. تفاصيل المقالة