زمینه و هدف: افت قابل‌توجه مخازن آب زیرزمینی تمام دشت‌های کشور و تبعات سوء آن روز به روز تشدید می‌شود، بنابراین هدف از این پژوهش، ارزیابی جامع روند تغییرات مطلوب و نامطلوب طرح ملی احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور می‌باشد. در این پژوهش تلاش می¬شود، اثرات و موانع موجود در ارکان مؤثر بر طرح تعادل¬بخشی و چالش¬های پیرامون آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد تا در اصلاح و بهبود روند مدیریت اجرایی منابع آب استفاده شود. روش بررسی: باتوجه به هدف در این تحقیق، از تمام اسناد بالادستی موجود در علوم و مهندسی آب شامل گزارشات بیلان منابع آب محدوده‌های مطالعاتی کشور، خلاصه گزارشات نهایی و بازخوردهای شرکت‌های آب منطقه‌ای در تمام استان‌ها بعد از اجرای این طرح ملی و استخراج اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و مذاکرات حضوری و غیرحضوری با کارشناسان خبره وزارت نیرو استفاده شد. یافته¬ها: بر اساس آخرین اطلاعات موجود (وزارت نیرو) بیش از 858000 حلقه چاه فعال در کشور وجود دارد که حدود 50 میلیارد مترمکعب از آن برای مصارف مختلف تخلیه می¬شود. در طی نیم¬¬قرن اخیر در نتیجه تخلیه منابع آب زیرزمینی بیش از تغذیه آبخوان¬ها و خشکسالی¬های متوالی، اعلام ممنوعیت بیش از 410 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی کشور ابلاغ شده است. با هدف متعادل¬کردن میزان برداشت آب با توان طبیعی آبدهی و ترمیم ذخایر از دست¬رفته آب زیرزمینی در یک بازه زمانی 20 ساله، طرح احیا و تعادل-بخشی منابع آب زیرزمینی در سال 1393 به تصویب شورای عالی آب رسید و کنترل کسري متوسط سالانه 6/5 میلیارد مترمکعب آبخوان¬ها (منتهی به سال آبی 95-1394) در دوره 5 ساله برنامه ششم در سطح کشور تعریف و برنامه¬ریزي شده است. در این راستا وزارت نیرو اقدام به تدوین برنامه عملیاتی در سطح استان¬ها و محدوده¬هاي مطالعاتی تحت پوشش نموده است. بحث و نتیجه¬گیری: با گذشت یک دهه از اجرای این طرح ملی، در این مطالعه نتایج عملکرد میدانی در سطح استان¬های کشور استخراج و مورد مقایسه با اهداف تعیین شده سالانه قرار گرفت. با ملاحظه روند، آشکار می¬سازد که گستره حکمراني آب برای حفاظت از منابع آب زيرزميني در وضعيت نامطلوبي قرار دارد. نتایج حاصله نشان می¬دهد، عدم حمایت از این طرح، کشور را با چالش-ها و عواقب جبران¬ناپذیری در آینده نه چندان دور مواجه خواهد نمود. تفاصيل المقالة