بررسی تحلیلی طرح احیا و تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی کشور و چالش‌های پیش¬روی آن
الموضوعات :مهدی سرائی تبریزی 1 , سید مرتضی موسوی 2 , علیرضا توکلی 3 , محسن براهیمی 4 , امیرعلی فتاحی 5
1 - استادیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. *(مسوول مکاتبات)
2 - دانشجوی دکتری مهندسی منابع آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
3 - دانشیار پژوهش موسسه تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزي، کرج، ایران.
4 - مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور آبگستران میهن و دکتری مدیریت منابع آب، تهران، ایران.
5 - کارشناس مهندسی منابع آب و عضو گروه کار استفاده پایدار از منابع آب برای تولید محصولات کشاورزی، کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، تهران، ایران.
الکلمات المفتاحية: آبخوان, حفاظت و پایداری منابع آب, طرح ملی.,
ملخص المقالة :
زمینه و هدف: افت قابل‌توجه مخازن آب زیرزمینی تمام دشت‌های کشور و تبعات سوء آن روز به روز تشدید می‌شود، بنابراین هدف از این پژوهش، ارزیابی جامع روند تغییرات مطلوب و نامطلوب طرح ملی احیاء و تعادل بخشی منابع آب زیرزمینی کشور می‌باشد. در این پژوهش تلاش می¬شود، اثرات و موانع موجود در ارکان مؤثر بر طرح تعادل¬بخشی و چالش¬های پیرامون آن مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد تا در اصلاح و بهبود روند مدیریت اجرایی منابع آب استفاده شود. روش بررسی: باتوجه به هدف در این تحقیق، از تمام اسناد بالادستی موجود در علوم و مهندسی آب شامل گزارشات بیلان منابع آب محدوده‌های مطالعاتی کشور، خلاصه گزارشات نهایی و بازخوردهای شرکت‌های آب منطقه‌ای در تمام استان‌ها بعد از اجرای این طرح ملی و استخراج اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای و مذاکرات حضوری و غیرحضوری با کارشناسان خبره وزارت نیرو استفاده شد. یافته¬ها: بر اساس آخرین اطلاعات موجود (وزارت نیرو) بیش از 858000 حلقه چاه فعال در کشور وجود دارد که حدود 50 میلیارد مترمکعب از آن برای مصارف مختلف تخلیه می¬شود. در طی نیم¬¬قرن اخیر در نتیجه تخلیه منابع آب زیرزمینی بیش از تغذیه آبخوان¬ها و خشکسالی¬های متوالی، اعلام ممنوعیت بیش از 410 محدوده از 609 محدوده مطالعاتی کشور ابلاغ شده است. با هدف متعادل¬کردن میزان برداشت آب با توان طبیعی آبدهی و ترمیم ذخایر از دست¬رفته آب زیرزمینی در یک بازه زمانی 20 ساله، طرح احیا و تعادل-بخشی منابع آب زیرزمینی در سال 1393 به تصویب شورای عالی آب رسید و کنترل کسري متوسط سالانه 6/5 میلیارد مترمکعب آبخوان¬ها (منتهی به سال آبی 95-1394) در دوره 5 ساله برنامه ششم در سطح کشور تعریف و برنامه¬ریزي شده است. در این راستا وزارت نیرو اقدام به تدوین برنامه عملیاتی در سطح استان¬ها و محدوده¬هاي مطالعاتی تحت پوشش نموده است. بحث و نتیجه¬گیری: با گذشت یک دهه از اجرای این طرح ملی، در این مطالعه نتایج عملکرد میدانی در سطح استان¬های کشور استخراج و مورد مقایسه با اهداف تعیین شده سالانه قرار گرفت. با ملاحظه روند، آشکار می¬سازد که گستره حکمراني آب برای حفاظت از منابع آب زيرزميني در وضعيت نامطلوبي قرار دارد. نتایج حاصله نشان می¬دهد، عدم حمایت از این طرح، کشور را با چالش-ها و عواقب جبران¬ناپذیری در آینده نه چندان دور مواجه خواهد نمود.
1. Dunyaei, A., Sarraf, A. 2017. Effective solutions for the restoration and balancing of underground water resources from the view of integrated water resources management, Civil Conference, Architecture and Urban Planning of Islamic World Countries, Tabriz. (In Persian)
2. Etihad, A., Maleki Milani, A. 2015. "GROUNDWATER PROTECTION: PRINCIPLES AND PRACTICE" translation of the book GROUNDWATER PROTECTION: PRINCIPLES AND PRACTICE) with the abbreviated name GP3 of the Environment Agency of England and Wales, Bhardakht Publications. (In Persian)
3. Rostam Afshar, N. 2016. Principles of planning in water resources, Publications of University of Water and Electricity Industry (Shahid Abbaspour), page 62. (In Persian)
4. Samani, S. 2019. Presenting global models of sustainable management of underground water resources to improve restoration and balancing plan (2019), volume 16, number 2, page 271-291. (In Persian)
5. Office of Infrastructure Studies of the Research Center of the Islamic Council. 2014. Studying the position of water in the 6th Development Plan. news number: 949187. (In Persian)
6. Farzaneh, M R., Bagheri, A. and Momeni, Fa. 2018. Criticizing the effects of the ruling approach on the restoration and balancing plan of underground water resources and proposing an alternative solution for implementation in the study area of Rafsanjan, Journal of Water and Soil Protection Research, Volume 26, Number 1, (In Persian)
7. Kardan Moghadam, H., Rozbahani, A. 2017. Evaluation of DPSIR structure for the balancing of underground water resources with multi-criteria decision-making and stakeholders' participation, Abkhan and Qanat Journal, Volume 2, Number 1, Spring and Summer Page number: 29-39 (In Persian)
8. Office of Protection and Operation of Iran Water Resources Management Company. 2019. "Annual and weekly reports of the plans, performance and measures taken of the revitalization and balancing plan". (In Persian)
9. Kabiri, S., Nazari, B. 2016. "Evaluation of the effectiveness of the recovery plan and partial balance of underground water resources", the first meeting of "co-thinking with water science and environment experts of the Ministry of Energy". (In Persian)
10. Office of Protection and Operation of Iran Water Resources Management Company. 2019. Forbidden plains of the country. (In Persian)
11. The annual report of monitoring the performance and measures in the restoration and balancing plan of the country's underground water resources. 2018. (In Persian)
12. Samani, S., Rozbahani, Reza. 2019. Approaches to the evaluation of restoration and balancing plan, 8th National Conference on Water Resources Management of Iran, Mashhad. (In Persian)
13. Program and Budget Organization - Country Mapping Organization. 2019. article code: 2064. (In Persian)
14. Shameshki, A. 2016. "Irreversible phenomenon, why is it necessary to review the underground water balance?". Tomorrow's business, chapter 5, social economy, risk of subsidence. (In Persian)
15. Office of Infrastructure Studies of the Research Center of the Islamic Council. 2016. Investigation of the water crisis and its consequences in the country, subject code: 250, serial number: 15608. (In Persian)
16. Office of Infrastructural Studies of the Research Center of the Islamic Council. 2014. Review of the changes in the laws of the water sector and its effect on underground resources, subject code: 250, serial number: 14309. (In Persian)
17. Lacks, D P., Van Beek, E., and Big Haddad, O., Ashofteh, P S. Saifullahi Aghmioni, S. (Translators). 2013. "Planning and Management of Water Resources Systems", Tehran University Publications. (In Persian)
18. Iran Water Resources Management Company. 2019. consulting engineering services, "supervision and management of activities for the restoration and balancing of the country's underground water resources," governance of groundwater and agricultural irrigation. (In Persian)
19. Mirnizami, S J., Bagheri, A. 2016. Evaluation of the water governance system in the process of protecting Iran's underground water resources, Iran Water Resources Research, Year 13, Number 2. (In Persian)
20. Mazaheri, M., Abdul Manafi, N., Samani, J., Mohammad Wali, A., and Fayazi, M T. 2018. Evaluating the effectiveness of legislation on the status of underground water resources, Office of Infrastructure Studies of the Research Center of the Islamic Council, subject code: 250, serial number: 16750. (In Persian)
21. Ohab Yazdi, S A., Ahmadi, A. 2017. The challenges of implementing the set of laws and policies in the protection and restoration of underground water resources, the 7th National Conference on Water Resources Management of Iran. (In Persian)
22. Islami, R., Rahimi, A. 2018. Policy making and water crisis in Iran, strategic and macro policy quarterly. Period 7. Number 3. (In Persian)
23. Nouri Esfandiari, A., Arshadhi, M. 2016. Policies to improve the balancing plan from the point of view of governance, water and sustainable development magazine, fourth year, number 2. (In Persian)
24. Samiei, M J. 2016. Analysis of the situation and proposal of approaches related to water and jobs, Water and Sustainable Development Journal, fourth year, number 2. (In Persian)
25. Safarinejad, M., Bahmanninejad, M R. 2019.Evaluating the factors of unauthorized extraction of underground water resources and investigating suitable solutions for balancing and preserving water resources, 6th International Conference on Civil Engineering, Architecture, Urban Development with Sustainable Development Approach, Tehran. (In Persian)
26. Sarai Tabrizi, M., Mousavi, S M., Tavakoli, A R. 2021. Analytical review of the challenges of the groundwater balancing plan, analytical report of the working group on sustainable use of water resources for the production of agricultural products, National Irrigation and Drainage Committee, Ministry of Energy, Tehran, Iran. (In Persian)
