مسکن به‌عنوان یک ضرورت زیستی و شاخصی کلیدی در توسعة انسانی، نقشی محوری در زندگی انسان ایفا می‌کند این عنصر حیاتی، سرپناهی برای سکونت و پناهگاهی در برابر محیط، ارائه می‌دهد و نمود کالبدی فعالیت‌های انسان در محیط را به نمایش می‌گذارد از نظر جغرافیایی، مسکن، واحد بنیادی سکونتگاه‌های انسانی است و در میان اجزای شهر، جایگاهی ویژه دارد در این راستا، پژوهش حاضر با هدف کشف و تبیین الگوی زبان و لهجه معماری خانه‌های روستایی در استان ایلام بر پایة روش نحو فضا انجام شده‌است.در این پژوهش، مؤلفه‌های نحو فضا در نمونه‌هایی از خانه‌های روستایی استان ایلام بررسی و تحلیل شده‌اند تا ضمن تبیین تفاوت‌ها و شباهت‌های ساختار فضایی آنها، الگوی واحدی از زبان و لهجه معماری این خانه‌ها استخراج گردد. نتایج نشان می‌دهد که با‌وجود ناهمگونی‌هایی که در ساختار فضایی بافت‌های مورد مطالعه، به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی و فرهنگی، مشاهده می‌شود، الگوی استخراج‌شده می‌تواند به‌عنوان مبنایی برای درک زبان و لهجة معماری مسکن روستایی در استان ایلام تلقی گردد. این الگو نشان می‌دهد که خانه‌های روستایی از الگوی سلسله‌مراتبی مشابه خانه‌های قدیمی پیروی می‌کنند فضاها بر اساس سطوح عمومی و خصوصی سازماندهی شده‌اند حوزه‌های عمومی مانند اتاق نشیمن و حیاط، ارتباط، خوانایی و جهت‌گیری بصری بالایی دارند و تعاملات اجتماعی را تسهیل می‌کنند فضاهای خصوصی مانند اتاق خواب، آشپزخانه و حمام، ارتباط و دسترسی بصری کمتری دارند و حریم خصوصی را حفظ می‌کنند. حیاط‌ها در خانه‌های روستایی، نقشی کلیدی در سازماندهی سلسله‌مراتبی فضاها و تسهیل تعاملات اجتماعی، ایفا می‌کنند. پیکربندی فضایی در خانه‌های روستایی برای متعادلکردن تعامل اجتماعی و حریم خصوصی، انطباق با ارزش‌های فرهنگی و تسهیل ارتباطات اجتماعی در خانواده‌های گسترده و همسایگان، طراحی شده‌است. تفاصيل المقالة