سنجش و سطح‌بندی توسعه یافتگی شهرستان‌های استان همدان از لحاظ شاخص‌های بهداشت و درمانی با استفاده از تاپسیس فازی (FTOPSIS) و Arc GIS

الموضوعات : آمایش محیط

حسین غضنفرپور ¹ , حسین موسی زاده ² , مهدی خداداد ³

1 - دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی دانشگاه شهید باهنر کرمان
2 - (دانشجوی دکتری، دانشگاه بوداپست مجارستان)
3 - (دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی)

تاريخ الإرسال : 05 الأحد , رجب, 1438 تاريخ التأكيد : 16 الثلاثاء , ذو القعدة, 1438 تاريخ الإصدار : 07 الجمعة , رجب, 1442

الکلمات المفتاحية: توسعه یافتگی, استان همدان, شاخص‌های بهداشت و درمان, تاپسیس فازی (FTOPSIS),

ملخص المقالة :

در جریان هرگونه تصمیم گیری اعم از برنامه ریزی، مدیریت، ارزیابی و یا کنترل چنانچه در طلب و جستجوی شرایطی مطلوب هستیم، باید در راستای ایجاد تعادلی منطقی و واقع بینانه بین مناطق به لحاظ برخورداری از امکانات و خدمات حرکت کنیم. گام اول در جهت چنین حرکتی شناخت وضع موجود و امکانات و محدودیت های آن است. مسأله اساسی تحقیق این است که توزیع متعادلی از نظر امکانات بهداشتی و درمانی در سطح استان همدان برقرار نیست. روش مورد استفاده در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و رویکرد حاکم بر آن کاربردی است. داده های مورد نیاز با بهره گیری از آمار مربوط به سالنامه آماری استان همدان در سال 1392 استخراج گردیده و جهت ارزیابی شهرستان های استان از لحاظ برخورداری از خدمات بهداشتی– درمانی از 14 شاخص استفاده گردیده است. تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک آنتروپی شانون و تاپسیس فازی (FTOPSIS) و با استفاده از نرم افزار SPSS صورت پذیرفته و به منظور ترسیم نقشه ها از نرم افزار Arc GIS استفاده گردیده است. یافته های تحقیق حاکی از آن بود که پراکنش شاخص های بهداشتی درمانی در پهنه استان همدان به صورت قطبی و ناموزون است و رابطه ای منطقی بین سطح جمعیت و سطح توسعه بهداشتی درمانی برقرار نیست به گونه ای که شهر همدان مرکز سیاسی اداری استان برخوردارترین شهر بوده و بقیه شهرستان های استان در شرایط متوسط بالا و پایین و محروم قرار دارند. نتایج پژوهش ضرورت نگاهی عدالت محور در عرصه برنامه ریزی و توزیع خدمات به منظور ارائه خدمات با مطلوبیت بهتر و اقتصادی است.

المصادر:

 

1. ابراهیم­زاده، ع؛ رئیس­پور، ک (1390)، بررسی روند تغییرات درجة توسعه­یافتگی مناطق روستایی سیستان و بلوچستان با بهره­گیری از تاکسونومی عددی طی دهه‌های 1385 و 1375، جغرافیا و توسعه، شماره 24، صص 76-51.


2. اکبری، ن؛ زاهدی، ک (1387)، کاربرد روش­های رتبه­بندی و تصمیم­گیری چند شاخصه، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران.


3. الیاس­پور، ب؛ الیاس­پور، د؛ حجازی، ع (1390)، میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان خراسان شمالی به روش تاکسونومی عددی در سال 1385، دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، دوره 3، شماره 1،صص 23-28.


4. امان‌پور، س؛ حسن‌پور، س (1396)، سطوح برخورداری از خدمات بهداشت و درمان در شهرستان‌های استان خوزستان با بهره‌گیری از تکنیک فرایند سلسله مراتبی فازی، مجله آمایش محیط، دوره 10، شماره 37، تابستان 96، صص 64-37.


5. بیرانوندزاده، م؛ سرخ­کمال، ک؛ علیزاده، س د؛ شیخ الاسلامی، ع ر (1386)، تحلیلی بر میزان توسعه یافتگی استان خراسان شمالی و جایگاه آن در کشور، مجله علوم جغرافیایی، شماره7 و 8.


6. پور­طاهری، م (1389)، کاربرد روش­های تصمیم­گیری چند­شاخصه در جغرافیا، چاپ اول، انتشارات سمت، تهران.


7. تقوایی، م؛ شاهیوندی، ا (1389)، پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان­های ایران، رفاه اجتماعی، سال دهم، شماره 39، صص54-33.


8. تقوایی، م؛ شفیعی، پ (1388)، کاربرد تحلیل عاملی و خوشه­ای در ارزیابی فضایی- مکانی مناطق روستایی استان اصفهان، اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره 68، صص 76-57.


9. توکلی­نیا، ج؛ کانونی، ر؛ خاوریان­گرمسیر، ا؛ پاسبان عیسی­لو، و (1394)، تحلیل نابرابری­های توسعه منطقه­ای در بخش بهداشت و درمانِ استان اردبیل، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال پنجم، شماره 18، تابستان، صص 14-1.


10. جعفری، م؛ سیفی، ح؛ جعفری، ع (1393)، سنجش میزان توسعه­یافتگی بخش بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان زنجان به روش تاکسونومی عددی درسال 1390، مجله مدیریت بهداشت و درمان، شماره 4.


11. حسینی، هـ ؛کرم، ا، صفاری، ا؛ قنواتی، ع؛ بهشتی­جاوید، ا (1390)، ارزیابی و مکان‌یابی جهات توسعه فیزیکی شهر با استفاده از مدل منطق­فازی مطالعه موردی: شهر دیواندره، شماره 23، صص 83-63.


12. حکمت­نیا، ح؛ موسوی، م ن (1385)، کاربرد مدل در جغرافیا با تأکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، انتشارات علم نوین.


13. زنگی­آبادی، ع؛ اکبری، م (1390)، ارزیابی و تحلیل میزان توسعه­یافتگی شهرستان‌های استان فارس، محیط­شناسی، سال سی و هفتم، شمارة 59، صص 122 – 113.


14.  زنگی­آبادی، ع؛ امیرعضدی، ط؛ پریزادی، ط (1391)، تحلیل فضایی شاخص­های توسعه خدمات بهداشت و درمان در استان کردستان، جغرافیا، دوره جدید، سال دهم، شماره 32، صص 215 – 199.


15. زنگی­آبادی، ع؛ علی­زاده، ج؛ احمدیان، م (1390)، تحلیلی بر درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی (بااستفاده از تکنیک TOPSISو AHP)، نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره اول.


16. سپهردوست، ح(1390)، عوامل مؤثر بر توسعه­یافتگی از دیدگاه شاخص­های سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت، دورة هشتم، شمارة دوم، صص 8- 1.


17. موسوی، س م، انجم­شعاع، م؛ رجبی­واسوکلایی، ق؛ عزتی­اثر، م؛ وره­زردی، ر (1394)، ارزیابی شهرستان‌های استان آذربایجان غربی در زمینه بهره­مندی از شاخص­های توسعه خدمات بهداشتی و درمانی، مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، دوره سیزدهم، شماره سوم، پی در پی 68، خرداد، صص 245-234.


18. شمس، م؛ رحمانی، ا؛ مسلسل، ع (1394)، ارزیابی توسعه­یافتگی بخش مسکن در سطوح ناحیه­ای با بهره‌گیری از مدل تحلیل عاملی (مطالعة موردی: ناحیة میانی استان همدان)، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دورة 47، شمارة 3­، پاییز، صص 505-493.


19. صادقی­فر، ج؛ سیدین، س ح، انجم­شعاع، م؛ رجبی واسوکلایی، ق؛ موسوی، س م؛ آرمون، ب (1393)، تعیین درجه توسعه­یافتگی شهرستان­های استان بوشهر از نظر شاخص­های بهداشتی درمانی با استفاده از روش تاکسونومی عددی، مجله علوم­پزشکی رازی دوره 21، شماره 118.


20.  صیدایی، س ا؛ جمینی، د؛ جمشیدی، ع (1393)، تحلیلی بر وضعیت شاخص­های بهداشتی و درمانی در شهرستان­های استان­کرمانشاه با بهره­گیری از مدل­های TOPSIS، AHP و تحلیل خوشه­ای، مجله برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهارم، شماره 1، صص 64-43.


21. ضرابی، اصغر و شیخ­بیگلو، رعنا (1390)، سطح­بندی شاخص­های توسعة سلامت استان­های ایران، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال یازدهم، شماره 42،ص 107- 128.


22. ضرابی، ا؛ محمدی، ج؛ رخشانی­نسب، ح ر (1386)، تحلیل فضایی شاخص­های توسعه خدمات بهداشت و درمان، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27، ص 213- 234.


23. عبدلی، ا؛ صارمی، ح ر؛ بیرانوند، م (1393)، بررسی سطح توسعه­یافتگی شهرستان­های استان لرستان به تفکیک بخش­های آموزشی و بهداشتی-درمانی طی برنامه چهارم توسعه، فصلنامه مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، صص 162-145.


24. عطائی، م (1389)، تصمیم گیری چند معیاره فازی، دانشگاه صنعتی شاهرود، چاپ اول.


25. غضنفرپور، ح، کاکادزفولی، ا؛ کاکادزفولی، ا (1398)، تحلیل و سطح‌بندی شهرستان‌های استان کرمان براساس شاخص‌های آموزشی با استفاده از مدل Topsis، مجله آمایش محیط، دوره 12، شماره 44، بهار 1398، صص 84-65.


26. غنضنفر­پور، ح (1392)، سطح­بندی و میزان توسعه­یافتگی خدمات بهداشتی و درمانی شهرستان­های استان کرمان با استفاده از شاخص­های تمرکز، مجله علمی-پژوهشی برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال سوم، شماره چهارم (پیاپی 11)، زمستان، صص 18-1.


27. محمدی، ج؛ احمدیان، م؛ علی­زاده، ج؛ جمینی، د (1391)، تحلیل فضایی توسعة شاخص­های بهداشتی درمانی در استان آذربایجان­غربی، فصلنامة علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال دوازدهم، شماره 47.


28. نظم‌فر، ح، علی‌بخشی، ا (1397)، میزان برخورداری شهرستان‌های استان خوزستان از شاخص‌های شهر سالم، مجله آمایش محیط، دوره 11، شماره 42، پاییز 1397، صفحات 42-23.


29. یداللهی، ح؛ امینی، ن؛ اینانلو، ص (1385)، رتبه­بندی سلامت استان­های کشور، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 20، صص 27-48.
    
    
    
    1. Adshead, F., Thorpea, A and Rutter, J., 2006, Sustainable development and public health: A national perspective, Public Health (120):1102–1105.
    
    
    2. Anisseh, Mohammad and Rosnah bt Mohd Yusuff, 2011, Developing a fuzzy TOPSIS model in multiple attribute group decision making, Scientific Research and Essays Vol. 6(5), pp. 1046–1052
    
    
    3. Distaso, A., 2007, Well-being and/or quality of life in EU countries through a multidimensional index of sustainability, Ecological Economics (64): 163-180.
    
    
    4. Fang P, Dong S, Xiao J, Liu C, Feng X, Wang Y, 2010, Regional Inequality in Health and its Determinants: Evidence from China. Health Policy 2010; 94(1):14-25.
    
    
    5. Hepu Deng, 1999, Multicriteria analysis with fuzzy pairwise comparison,International Journal of Approximate Reasoning 21(1999)215-231
    
    
    6. Horev T, Pesis-Katz I., 2004, Mukamel DB. Trends in Geographic Disparities in Allocation of Health Care Resources in the US. Health Policy 2004; 68(2):223-32.
    
    
    7. Kontodimopoulos N, Nanos P, Niakas D, 2006, balancing efficiency of health services and equity of access in remote areas in Greece. Health Policy 2006; 76(1): 49-57.
    
    
    8. Kreng VB, Yang C-T., 2011, the Equality of Resource Allocation in Health Care under the National Health Insurance System in Taiwan. Health Policy 2011; 100(2–3):203-10.
    
    
    9. Stuckler, D., Basu, S., & McKee, M., 2010, Drivers of inequality in Millennium Development Goal progress: a statistical analysis. PLoS medicine, 7(3), e1000241.
    
    
    10. Yazdani Chamini, A, Haji Yakhchali, S, 2012, Tunnel Boring Machine (TBM) selection using fuzzy multicriteria decision making methods, Tunnelling and Underground Space Technology 30 (2012) 194-204).