مقامات حضرت ابراهیم در متون عرفانی منثور فارسی (تا قرن ششم) با تکیه بر کشف الاسرار
الموضوعات : عرفان اسلامی
سیدعلی‌محمد سجادی
1
(عضو هیأت علمی و استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی.)
مجتبی دماوندی
2
(عضو هیأت علمی و دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی.)
معصومه جمعه
3
(دانشجوی مقطع دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شهید بهشتی)
الکلمات المفتاحية: مقام, حضرت ابراهیم(ع), تسلیم, ابتلاء, خلت,
ملخص المقالة :
حضرت ابراهیم در قرآن مجید به عنوان مسلمانی موحد و یکتاپرست معرفی شده است. او پیامبری است که چندین بار مورد ابتلاء قرار گرفت و هربار سربلند از آزمایش الهی به خداوند تقرب جست تا جایی که به مقام خلیل اللهی نائل آمد. داستان زندگی او در چندین سوره قرآن، به طور پراکنده اما مفصل ذکر شده است. داستان پیامبران در قرآن، این امکان را برای عرفا فراهم میکند تا به شرح احوال و مقامات طریق عرفان بپردازند. از این منظر، عرفا در تفاسیر و کتب عرفانی خود، حضرت ابراهیم را نه در مقام یک پیامبر بلکه به منزله‌ی الگویی کلی از سالکی روحانی مورد توجّه قرار میدهند و با تأمل در حوادث زندگانی وی از قبیل «مناظره ابراهیم با بت پرستان و هذا ربی گفتن، درخواست دیدن زنده شدن مردگان، رد کردن مدد جبرئیل و سرد شدن آتش بر وی» مقاماتی چون طلب، جمع و تفرقه، انس، تفرید و تجرید، یقین، توکل، تسلیم و خلت را برای او در نظر میگیرند. از آن جا که میبدی در تفسیر کشفالاسرار بیشترین توجه را به مقامات انبیا داشته است در این مقاله ـ با تکیه بر این تفسیرـ با بررسی جایگاه حضرت ابراهیم(ع) در متون عرفانی منثور فارسی تا قرن ششم، به جمع بندی نظر عرفا درباره پنج مقام طلب، جمع و تفرقه، توکل، تسلیم و خلت می‌پردازیم.
