ارزیابی شرایط استخراج عصاره زعفران در سیستمهای حلال دوتایی و سه تایی و تعیین شرایط بهینه
الموضوعات :بهروز قرآنی 1 , رسول کدخدایی 2 , بهاره عمادزاده 3 , علیرضا صادقیان 4
1 - استادیار گروه نانوفناوری موادغذایی، پژوهشکده علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
2 - دانشیار گروه نانوفناوری موادغذایی، پژوهشکده علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
3 - استادیار گروه نانوفناوری موادغذایی، پژوهشکده علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
4 - استادیار گروه فرآ وری موادغذایی، پژوهشکده علوم و صنایع غذایی، مشهد، ایران
الکلمات المفتاحية: استخراج, پیکروکروسین, زعفران, سافرانال, کروسین,
ملخص المقالة :
مقدمه: زعفران گرانبهاترین ادویه دنیا است و عصاره حاصل از این ادویه ارزشمند نه تنها دارای خواص ارزشمند تغذیه ای بلکه دارای کاربردهای گوناگون در فرمولاسیون محصولات غذایی می باشد. ارایه روش مناسب در استخراج ترکیبات موثره آن، با توجه به کاربرد آن در محصولات غذایی و به گونه ای که بالاترین بازده اقتصادی را ایجاد کند امری مهم تلقی می شود. هدف از مطالعه حاضر، دستیابی به اقتصادی ترین روش استخراج ترکیبات مؤثره زعفران می باشد. مواد و روشها: در این بررسی، شرایط استخراج کروسین، سافرانال و پیکروکروسین در سیستم های حلال دوتایی (آب- استن و آب- اتانل) و سه تایی (آب- استن- اتانل) و در نسبتهای مختلف حلالها به هم و نسبتهای متفاوت از حلال به زعفران بررسی گردید. حجمی/وزنی زعفران و بکارگیری سیستم حلال سه 1 به 12 و با نسبت 2:3 یافته ها: استفاده از سیستم حلال دوتایی اتانل- آب به نسبت تایی آب - استن- اتانل به نسبت ساعت به عنوان بهترین شرایط در 16 و زمان 25° C به ازای هر گرم زعفران در دمای 15 و 45 ،40 های و 35/17 ،229/05 استخراج ترکیبات موثره زعفران بدست آمدند. مقادیر کروسین، سافرانال و پیکروکروسین برای حلال دوتایی به ترتیب در عصاره آبی زعفران اندازه گیری شد. 13/6 و 40/03 ،272/96 و برای حلال سه تایی به ترتیب برابر 75/53 نتیجهگیری: در فرمول های غذایی، بر مبنای نیاز به رنگ، عطر و طعم مطلوب و با توجه به مسائل اقتصادی از هریک از روشهای استخراج پیشنهادی میتوان استفاده کرد.
آخوند زاده، ش.، محمدی، م.، خانی، م.، جمشیدی، الف.، دلیری همپا، ع. و باستانی، ش. (1382). عصارهگیری، فرمولاسیون و اثر بخشی گیاه زعفران به عنوان یک داروی ضد افسردگی در مقایسه با ایمی پرامین، گیاهان دارویی، دوره2، شماره 8، صفحات 55-62.
بی نام. (1389). زﻋﻔﺮان ـ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎ، اﺳﺘﺎﻧﺪارد ﻣﻠﻲ اﻳﺮان، ﺷﻤﺎره 1-259 ، ﺗﺠﺪﻳﺪ ﻧﻈﺮ سوم.
جانیان زاده، م. و زارعی جلیانی، ح. (1388). اثرات رنگیزه کاروتنوئیدی زعفران بر پلیمریزاسیون میکروتوبولها و رشد سلولهایHela ؛ دانش زیستی ایران، دوره 4، شماره 1، صفحات 39-31.
جاهد، ع.، حداد خدا پرست، م. ح.، بهزاد، خ.، الهی، م. و کوچکی. آ. (1391). بهینه یابی شرایط تصفیه شربت خام چغندر قند با استفاده از بنتونیت با روش سطح پاسخ (RSM)، نشریه پژوهشهای علوم و صنایع غذایی ایران ، جلد 8 ، شماره 1، صفحات 72-60 .
حیدری، س. (1391). بررسی روشهای مختلف استخراج ترکیبات فعال از نمونههای زعفران؛ اولین همایش ملی آخرین دستاوردهای پژوهشی زعفران ایران، تربت حیدریه .
رزاﻗﻲ، ر. و ﻧـﻮرﺑﺨﺶ، ر. (1382). ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮات ﺿﺪ ﻣﻴﻜﺮوﺑﻲ ﺗﺮﻛﻴﺒﺎت ﻛﻼﻟﻪ زﻋﻔﺮان. ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﻣﻘﺎﻻت ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻫﻤـﺎﻳﺶ ﻣﻠﻲ زﻋﻔﺮان اﻳﺮان، ﻣـﺸﻬﺪ. اﻧﺘـﺸﺎرات داﻧـﺸﮕﺎه ﻓﺮدوﺳﻲ ﻣﺸﻬﺪ. ﺻﻔﺤﺎت 240-239 .
رجب زاده، ق.، ملک زاده ، غ. و شریف، ع. (1387). بررسی تأثیر نوع حلال و روش استخراج بر میزان اولئورزین به دست آمده از زعفران. مجله پژوهشهای علوم و صنایع غذایی ایران، سال سوم، شماره اول، صفحات 64-57.
سالاری، ر.، حبیبی نجفی، م. ب.، کاراژیان، ح. و وزیرزاده، ب. (1389). ارزیابی تغییرات فیزیکوشیمیایی و میکروبی زعفران طی دوره ی نگه داری یکساله، نوآوری در علوم و فناوری غذایی، سال دوم، شماره اول، صفحات 43-35.
کریمی، غ.، طیبی، ن.، حسین زاده، ح. و شیرزاد، ف. (1383). بررسی سمیت تحت حاد عصاره آبی کلاله و گلبرگ زعفران در موش صحرایی ، گیاهان دارویی، سال سوم، شماره 12، صفحات 36-29.
کوچکی، الف. (1387). بررسی برخی خواص رئولوژیکی و کارکردی صمغ قدومه شیرازی ) Alyssum homalocarpum) و تاثیرآن بر کیفیت نان، پایان نامه دکتری، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد .
مهدوی خزاعی، ک.، همتی کاخکی، ع.، قربانی، م. و جعفری، س. م. (1391). بهینه سازی فرایند استخراج به کمک امواج مایکروویو آنتوسیانین های گلبرگ گل زعفران. اولین همایش ملی آخرین دستاوردهای پژوهشی زعفران ایران، تربت حیدریه ، 15 آذر 1391.
همتی کاخکی، ع. (1380). بهینه سازی عوامل موثر بر تولید رنگ خوراکی از گلبرگ زعفران، علوم و صنایع کشاورزی، دوره 15، شماره 2، صفحات 20-13.
یگانه، م.، خنافری، آ.، فلاحیان، م. و شریفان، الف. (1389). بررسی نقش بیولوژیک عصاره ی زعفران در تحریک فعالیت ضد میکروبی انتروکوکوس هایرائی، فصلنامه علوم و فناوری غذایی واحد سبزوار، سال دوم، شماره 2، صفحات 35-25.
Agarwal, S. G., Agnihotri, V. K., Qazi, G. N., Suri, O. P. & Thappa, R. K. (2004). Method for the extraction of Saffron pigments and flavor concentrate.U.S. Patent.7, 070,823.
Alonso, G. L., Varoa n, R., Goamez, R., Navarro, F. & Salinas, M. R. (1990). Auto-oxidation in saffron at 40º C and 75% relative humidity. Journal of Food Science, 55(2), 595-596.
Fernandez, E. G. (2002). Process for obtaining an extract of Saffron. U.S. Patent.6, 458,399.
Hadizadeh, F., Mohajeri, S. A. & Seifi, M. (2010). Extraction and purification of crocin from saffron stigmas employing a simple and efficient crystallization method. Pakistan Journal of Biological Sciences., 13 (14), 691-698.
Kadkhodaee, R. & Hemmati Kakhki, A. (2006). Ultrasonic extraction of active compounds of saffron. Acta Horticulture, 739, 417-425.
Koocheki, A., Taherian, A. R., Razavi, S. M. A. & Bostan, A. (2009). Response surface methodology for optimization of extraction yield, viscosity, hue and emulsion stability of mucilage extracted from Lepidium perfoliatum seeds. Food Hydrocolloids, 23(8), 2369–2379.
Morimoto, S., Umezaki, Y., Shoyama, Y., Saito, H., Nishi, K., & Irino, N. (1994). Post-harvest degradation of carotenoid glucose ester in saffron. Planta Medica, 60(5), 438-440.
Raina, B. L., Agarwal, S. G., Bhatia, A. K. & Gaur, G. S. (1996). Changes in pigments and volatiles of saffron (Crocus sativus L.) during processing and storage. Science of Food and Agriculture, 71(1), 27-32.
Selim, K., Tsimidou, M. & Biliaderis, C. G. (2000). Kinetic studies of degradation of saffron carotenoids encapsulated in amorphous polymer matrices. Food Chemistry, 71(2), 199-206.
