بررسی موانع شکل‏ گیری نظام حزبی در بستر توسعه اجتماعی و ساختار فرهنگ سیاسی ایران بین دو انقلاب (مشروطه تا انقلاب اسلامی)

الموضوعات : مطالعات توسعه اجتماعی ایران

منوچهر ثابتی ¹ , منصور وثوقی ² , علیرضا محسنی تبریزی ³

1 - دانشجوی دکتری جامعهشناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - استاد دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جامعهشناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استاد دانشکده علوم اجتماعی، گروه جامعه شناسی، دانشگاه تهران، ایران

تاريخ الإرسال : 01 الأحد , شوال, 1438 تاريخ التأكيد : 12 الأحد , ذو الحجة, 1438 تاريخ الإصدار : 14 الثلاثاء , صفر, 1440

الکلمات المفتاحية: فرهنگ سیاسی سنتی- تبعی, توسعه اجتماعی, نوسازی, توسعه سیاسی, دولت رانتیر,

ملخص المقالة :

حزب درمفهوم خاص به معنای گروه منسجم و سازمان یافته، پدیده ای اجتماعی و سیاسی از نشانه های جامعه مدنی و نظام دموکراتیک غرب و برخاسته از شرایط بعد از انقلاب صنعتی است که به مرور توسط سایر جوامع از جمله ایران اقتباس و تقلید شد. اگرچه با وقوع انقلاب مشروطه احزاب سیاسی در ایران تشکیل شدند، اما با ظهور حکومت پهلوی، تثبیت دموکراسی و تشکیل نظام حزبی با مشکل مواجه گردید. فرهنگ سیاسی غالب در ساختار اجتماعی- سیاسی ایران فرهنگ سیاسی سنتی و تبعی بود. گفتمان شاهی پهلوی ها بیشتر در برنامه های نوسازی و توسعه به توسعه اقتصادی، صنعتی و شهری پرداخت و به توسعه سیاسی و احزاب توجهی نکرد. فرهنگ سیاسی سنتی- تبعی عامل اصلی بوجود آمدن دولت های رانتیر، خشونت سیاسی، توسعه ناقص، تداوم نظام پادشاهی و چرخه استبداد و...گردید. مجموع این عوامل درکنار هم تشکیل شبکه علی درهم تنیده ای برای تداوم فرهنگ سیاسی سنتی و تبعی و ایجاد مانع برای تثبیت دموکراسی و نهادینه شدن فعالیت های حزبی و تشکیل نظام حزبی در ایران شد. این تحقیق با استفاده از نظریه آلموند و وربا و هانتینگتن و به صورت روش تاریخی- اسنادی انجام گرفته است.

المصادر:

1. آبراهامیان، یرواند(1387) " ایران بین دو انقلاب" گل محمدی، احمد و فتاحی، محمد ابراهیم، تهران،نی


2. ابوالحمد(عبدالحمید): مبانی سیاست، تهران ، توس، 1368، چاپ اول


3. ازکیا، مصطفی، غفاری، غلامرضا (1386) :‌ " جامعه شناسی توسعه " تهران، کیهان، چاپ ششم


4. اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1361) :‌ "‌ پیدایش وتحول احزاب سیاسی مشروطیت "تهران، تاریخ ایران


5. اتابکی، تورج (1373) :‌ "‌ملیت، قومیت و خود مختاری درایران معاصر "‌ فصلنامه گفتگو، فروردین ماه .


6. بشیریه، حسین (1380) : " موانع توسعه سیاسی درایران" تهران، گام نو،چاپ دوّم.


7. بهار،ملک الشعرا(1371):"تاریخ مختصراحزاب سیاسی ایران"تهران،امیرکبیر،چاپ چهارم


8. جامی(1371): گذشته چراغ راه آینده" تهران ، نیلوفر


9. رزاقی، سهراب (1375) : "مؤلفه های فرهنگ سیاسی ما " نقد و نظر، سال دوّم ، شماره 3 و4.


10.  زونیس، ماروین (1387) : " روانشناختی نخبگان سیاسی ایران، " صالحی، پرویز، امین زاده، سلیمان و لبادی، زهرا، تهران، چاپخش


11.  ساتن، الول( 1328):" احزاب سیاسی ایران در هفت سال اخیر" مجله خواندینها، شماره 61


12.  سید امامی، کاووس(1387): گفتارهایی در باره انقلاب اسلامی ایران، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق


13.  سریع القلم، محمود (1386) : " فرهنگ سیاسی ایران "‌ تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی، اجتماعی


14.  شهرام نیا، امیرمسعود، اسکندری، مجید (1389) : " ناکارآمدی نخبگان سیاسی درکارآمد سازی روند توسعه ایران عصر پهلوی " نشریه گنجینه اسناد، شماره 77.


15.  صدیق،عیسی(1338):"یادگارعمر"،تهران،شرکت سهامی طبع


16.  خلیلی خو، محمدرضا (1363) :‌ " توسعه و نوسازی ایران دردورة‌ رضاشاه "‌ تهران، جهاد دانشگاهی


17.  عالم، عبدالرحمن. (1388). بنیاد های علم سیاست، تهران، نی چاپ نوزدهم


18.  عظیمی،حسین (1371). مدارهای توسعه و توسعه نیافتگی در اقتصاد ایران ، نشر نی


19.  قوام ، عبدالعلی(1372): نقد نظریه های نوسازی و توسعه سیاسی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی


20.  قوام، عبدالعلی (1373) : " سیاست های مقایسه ای، تهران، سمت.


21.  قاضی زاده، علیرضا(1378) : ؛ زندگی سیاسی – احزاب سیاسی مجموعه مقالات تحزب و توسعه سیاسی ، تهران ، انتشارات همشهری  جلد دوم


22.  میلسپو، آرتور (1370) : " آمریکایی ها درایران "‌مهدوی، عبدالرضا هوشنگ، تهران، البرز.


23.  هانتینگتون ، ساموئل(1370)؛ سامان سیاسی در جوامع در حال دگرگونی، ثلاثی ، محسنی،تهران ، علم


24.  Almond, Gabrieland.Verba،sideney (1975): Civic culture…”Boston, little Brown and company.


25. 25. Verba, Sidney (1965):”comparative political cultyre: New Jersey, Princeton university press.