فهرس المقالات دولت رانتیر

• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  1 - دولتهای رانتیر و روند دموکراسی مطالعه موردی : کشورهای منطقه ژئوپلیتیکی خلیج فارس
  حجت مهکویی مریم شعبانی حسن باویر
  یکی از موضوعاتی که برای کشورها به عنوان یک دغدغه اصلی در امر حکومت¬داری مطرح است در قرن حاضر که هزاره سوم نیز نامیده می شود بحث دموکراسی می باشد. امروزه دموکراسی به عنوان یکی از شیوه های حکومت، که قابلیت زیادی در بر آوردن خواسته های اقشار و گروه های ساکن در یک قلمرو سرز أکثر

  یکی از موضوعاتی که برای کشورها به عنوان یک دغدغه اصلی در امر حکومت¬داری مطرح است در قرن حاضر که هزاره سوم نیز نامیده می شود بحث دموکراسی می باشد. امروزه دموکراسی به عنوان یکی از شیوه های حکومت، که قابلیت زیادی در بر آوردن خواسته های اقشار و گروه های ساکن در یک قلمرو سرزمینی دارد، شناخته شده است. در کشورهای حاشیه خلیج فارس که دارای ذخایر عظیم انرژی نفت و گاز می باشند؛ روند برقراری دموکراسی تحت تأثیر رانت نفت و اقتصاد حاصل از فروش نفت قرار گرفته است. این کشورها عمدتاً به عنوان دولتهای رانتیر از آنها نام برده می شود. این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای و منابع اینترنتی به بررسی تأثیرات رانت نفت بر روند دموکراسی و برقراری آن در کشورهای حاشیه خلیج فارس پرداخته است. نتایج نشان می دهد که در کشورهای حاشیه خلیج فارس که از فروش نفت و گاز و از ذخایر عظیم این نوع انرژیها سرشار می باشند، پول های حاصل از فروش این منابع، روند و برقراری دموکراسی را با چالش مواجه کرده است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  2 - تأثیر درآمد نفت بر جهت‌گیری سیاست خارجی دولت نهم
  احمد ساعی فرشته پیام
  موفقیت سیاست خارجی ایران به طور گریز ناپذیری در پیوند با موضوع نفت است. این موفقیت در بهترین حالت، زمانی به دست آمده که سیاست خارجی کشور با موازین نظام بین الملل و منطقه سازگاری داشته است. در پرتو این سازگاری است که امنیت ملی و رشد اقتصادی کشور ارتقا می یابد. حفظ سطح من أکثر

  موفقیت سیاست خارجی ایران به طور گریز ناپذیری در پیوند با موضوع نفت است. این موفقیت در بهترین حالت، زمانی به دست آمده که سیاست خارجی کشور با موازین نظام بین الملل و منطقه سازگاری داشته است. در پرتو این سازگاری است که امنیت ملی و رشد اقتصادی کشور ارتقا می یابد. حفظ سطح مناسبی از قیمت و تولید که می تواند موتور رشد اقتصادی و برتری منطقه ای باشد، در گرو جلب همکاری بازیگران بین المللی و منطقه ای و برآورده نمودن انتظارات صلح و امنیت آنان می باشد. در این مقاله تلاش شده است تا با تبیین ماهیت و مدل های دولت در ایران و با توجه به چارچوب نظری نوشتار که نظریه دولت رانتیر می باشد، ارتباط دولت با نحوه بهره گیری از درآمدهای نفتی و به تبع آن جهت گیری سیاست خارجی دولت مورد نظر یعنی دولت نهم، در یک فرآیند تاریخی مورد کنکاش قرار گیرد. به عبارت دیگر، به بررسی این نکته می پردازیم که درآمد بالای نفت چه تأثیری بر جهت گیری سیاست خارجی دولت نهم داشته است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  3 - بررسی موانع شکل‏ گیری نظام حزبی در بستر توسعه اجتماعی و ساختار فرهنگ سیاسی ایران بین دو انقلاب (مشروطه تا انقلاب اسلامی)
  منوچهر ثابتی منصور وثوقی علیرضا محسنی تبریزی
  حزب درمفهوم خاص به معنای گروه منسجم و سازمان یافته، پدیده ای اجتماعی و سیاسی از نشانه های جامعه مدنی و نظام دموکراتیک غرب و برخاسته از شرایط بعد از انقلاب صنعتی است که به مرور توسط سایر جوامع از جمله ایران اقتباس و تقلید شد. اگرچه با وقوع انقلاب مشروطه احزاب سیاسی در ای أکثر

  حزب درمفهوم خاص به معنای گروه منسجم و سازمان یافته، پدیده ای اجتماعی و سیاسی از نشانه های جامعه مدنی و نظام دموکراتیک غرب و برخاسته از شرایط بعد از انقلاب صنعتی است که به مرور توسط سایر جوامع از جمله ایران اقتباس و تقلید شد. اگرچه با وقوع انقلاب مشروطه احزاب سیاسی در ایران تشکیل شدند، اما با ظهور حکومت پهلوی، تثبیت دموکراسی و تشکیل نظام حزبی با مشکل مواجه گردید. فرهنگ سیاسی غالب در ساختار اجتماعی- سیاسی ایران فرهنگ سیاسی سنتی و تبعی بود. گفتمان شاهی پهلوی ها بیشتر در برنامه های نوسازی و توسعه به توسعه اقتصادی، صنعتی و شهری پرداخت و به توسعه سیاسی و احزاب توجهی نکرد. فرهنگ سیاسی سنتی- تبعی عامل اصلی بوجود آمدن دولت های رانتیر، خشونت سیاسی، توسعه ناقص، تداوم نظام پادشاهی و چرخه استبداد و...گردید. مجموع این عوامل درکنار هم تشکیل شبکه علی درهم تنیده ای برای تداوم فرهنگ سیاسی سنتی و تبعی و ایجاد مانع برای تثبیت دموکراسی و نهادینه شدن فعالیت های حزبی و تشکیل نظام حزبی در ایران شد. این تحقیق با استفاده از نظریه آلموند و وربا و هانتینگتن و به صورت روش تاریخی- اسنادی انجام گرفته است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  4 - چرایی و ویژگی‌های فرهنگ سیاسی دولت‌گرا
  محمدرضا صیاد محمد علی خسروی علی شیرخانی ملک تاج خسروی باب اناری
  فرهنگ سیاسی دولت‌گرا نوعی از فرهنگ سیاسی است که بر اساس آن مردم با دوری از عرصه‌ی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وظایف و اختیارات خود را در عرصه‌ی عمومی به دولت واگذار می‌کنند و نخبگان سیاسی نیز با پذیرش این وظایف و اختیارات انتظارت و توقعات فزاینده‌ای را از دولت‌ها به وجود أکثر

  فرهنگ سیاسی دولت‌گرا نوعی از فرهنگ سیاسی است که بر اساس آن مردم با دوری از عرصه‌ی فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی وظایف و اختیارات خود را در عرصه‌ی عمومی به دولت واگذار می‌کنند و نخبگان سیاسی نیز با پذیرش این وظایف و اختیارات انتظارت و توقعات فزاینده‌ای را از دولت‌ها به وجود می‌آورند.. با توجه به این که فرهنگ سیاسی نحوه نگرش و بینش هر فرد نسبت به نظام و شخصیت‌های سیاسی و کارکردها و وظایف آن‌ها و همچنینی نگرش شخصیت‌های سیاسی نسبت به نقش و جایگاه مردم در نظام سیاسی تعریف می‌شود می‌توان بیان داشت این نوع از فرهنگ سیاسی فرهنگ غالب بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه از جمله کشور ایران می‌باشد. به همین منظور هدف از انجام این پژوهش آن است که با استفاده از روشی توصیفی و تحلیلی به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال باشد: چه عواملی موجب شکل‌گیری فرهنگ دولت‌گرا می شود و این نوع از فرهنگ سیاسی، چه تاثیری بر الگوهای رفتار سیاسی و اجتماعی جوامع می گذارد؟ در پاسخ به این سوال فرضیه زیر مورد آزمون قرار می‌گیرد: ماهیت رانتیر دولت - تاریخ طولانی استبداد پادشاهی و استمرار فرهنگ پاتریمونیال، مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری فرهنگ‌ سیاسی دولت‌گرا می‌باشد و این نوع از فرهنگ‌سیاسی موجب وابستگی مردم به دولت می‌گردد. نتایج پژوهش ضمن تائید فرضیه فوق گویای آن است که فرهنگ سیاسی دولت‌گرا به دلیل وابسته نمودن مردم به دولت ویژگی‌های عزلت‌گزینی و فرهنگ تابعیت- بی‌اعتمادی به دولت-مسئولیت‌گریزی و اسطوره‌ سازی و اسطوره‌کشی را در الگوی رفتار سیاسی و اجتماعی این جوامع موجب گردیده است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  5 - بررسی و ارزیابی پیامدهای سیاسی اقتصاد نفتی پهلوی دوم
  حسین حسین زاده فریدون اکبرزاده لنا عبدالخانی حامد محقق نیا
  10.22034/sej.2020.1915052.1274
  هدف پژوهش حاضر بررسی پیامدهای رانتیر شدن دولت پهلوی دوم است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که مهم‌ترین پیامدهای سیاسی- اقتصاد نفتی در ایران را می‌توان در وهلۀ نخست خود رانتیر شدن دولت در عصر پهلوی دوم دانست. افزایش بهای نفت به افزایش بسیار قابل توجه بود أکثر

  هدف پژوهش حاضر بررسی پیامدهای رانتیر شدن دولت پهلوی دوم است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که مهم‌ترین پیامدهای سیاسی- اقتصاد نفتی در ایران را می‌توان در وهلۀ نخست خود رانتیر شدن دولت در عصر پهلوی دوم دانست. افزایش بهای نفت به افزایش بسیار قابل توجه بودجه ساواک منجر گردید و این اهرم، بسیار بیشتر از گذشته توسط شاه برای از بین بردن مخالفت‌های مردمی استفاده گردید. ساواک که دریافته بود نقش گسترده‎تری نسبت به دورۀ پیش از شوک اول بدان محول شده است، دست خود را بازتر از گذشته برای سرکوب ناراضیان و م خالفان رژیم پنداشت و بدون کوچک‌ترین دغدغه‎ای به اقدامات خود پرداخت. البته باید گفت که جو خفقان و اینکه امر تنها امر شاه است، رعب و وحشتی ایجاد کرد که از دید مردم ایران دور نماند و مردم، همه این اقدامات را به شاه منتسب کرده و هرچه بیشتر از وی فاصله می‎گرفتند. وجود استبداد و جو خفقان قبل از انقلاب، تا بدان حد توسط ساواک تشدید شد که گروهی از نویسندگان و پژوهشگران انقلاب اسلامی، علت اصلی به‎وجود آمدن انقلاب را ناشی از استبداد و جو خفقان بیش از حد نظام شاهنشاهی معرفی کرده‎اند. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  6 - اقتصاد رانتیری، دولت و طبقه متوسط فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران
  مسعود مطلبی حمید ملک پور
  10.22034/sej.2019.670172
  هدف پژوهش حاضر تبیین جایگاه و وضعیت اقتصاد رانتیری، دولت و طبقه متوسط فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران بود. در این راستا، بعد از مفهوم‎‌شناسی رانت و اقتصاد رانتیری، ویژگی‌های دولت رانتیر، ماهیت طبقات اجتماعی در ایران و تأثیر دولت رانتیر بر طبقه متوسط جدید و فرهنگی مورد أکثر

  هدف پژوهش حاضر تبیین جایگاه و وضعیت اقتصاد رانتیری، دولت و طبقه متوسط فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران بود. در این راستا، بعد از مفهوم‎‌شناسی رانت و اقتصاد رانتیری، ویژگی‌های دولت رانتیر، ماهیت طبقات اجتماعی در ایران و تأثیر دولت رانتیر بر طبقه متوسط جدید و فرهنگی مورد بررسی قرار گرفت. همچنین تاثیر اقتصاد و دولت رانتیری در مهاجرت و شهرنشینی، توسعه مراکز آموزشی و دانشگاهی، توسعه رسانه‌ای و تیپ‌شناسی طبقه متوسط فرهنگی از دیگر مباحث مورد بررسی در این پژوهش بودند. نتایج این پژوهش که با بهره‌گیری از جامعه‌شناسی تاریخی و رویکرد توصیفی- تحلیلی انجام شد، نشان داد طبقه متوسط فرهنگی همانی را می‌خواهد که طبقه متوسط جامعه صنعتی می‌خواهد، ولی از نظر اقتصادی دارای آن جایگاه نیست. این طبقه فشار می‌آورد تا ارزش‌های خود همچون حقوق شهروندی، حس مشارکت‌جویی در تصمیم‌گیری‌ها، تقویت ارزش های فرهنگی نوین و سبک زندگی مدرن را به دولت‌های پس از انقلاب اسلامی که از ساختی رانتیری برخوردار هستند، تحمیل کند. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  7 - دولت رانتیر پهلوی و شکل گیری گفتمان انقلاب اسلامی
  مجید استوار حسین محبوب
  بررسی موضوع دولت رانتیر از چشم اندازهای گوناگون برای درک عملکرد دولت رانتیر پهلوی ضروری است. نوآوری پژوهش حاضر بررسی تاثیر دولت رانتیر بر تغییر میدان سیاسی و اجتماعی دهه ۵۰ شمسی و برساخت گفتمان انقلاب اسلامی با محوریت امام خمینی (ره) می باشد. بنابراین هدف این پژوهش، تلا أکثر

  بررسی موضوع دولت رانتیر از چشم اندازهای گوناگون برای درک عملکرد دولت رانتیر پهلوی ضروری است. نوآوری پژوهش حاضر بررسی تاثیر دولت رانتیر بر تغییر میدان سیاسی و اجتماعی دهه ۵۰ شمسی و برساخت گفتمان انقلاب اسلامی با محوریت امام خمینی (ره) می باشد. بنابراین هدف این پژوهش، تلاش در جهت تبیین تاثیر دولت رانتیر پهلوی در شکل گیری گفتمان انقلاب اسلامی ایران است. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که چرا دولت رانتیر پهلوی دوم در ایران در اجرای سیاست توسعه ای خود ناکام ماند و انقلاب اسلامی ایران پدیدار شد؟ در پاسخ به پرسش اصلی پژوهش حاضر، پس از مباحث نظری، عملکرد توسعه ای آن دولت در ایران مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان می دهد که عملکرد دولت رانتیر پهلوی، موجب تغییر میدان سیاسی و اجتماعی دهه ۵۰ شمسی و پیدایش تقاضاهای جدید سیاسی، اجتماعی و اقتصادی در جامعه شد. گفتمان انقلاب آفرین امام خمینی (ره) از مهم ترین پیامدهای عملکرد دولت رانتیر در این دهه بود. روش پژوهش کیفی و به شیوه بررسی تاریخی انجام شده است. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  8 - ساختار دولت رانتیر در ایران و فروپاشی حکومت پهلوی
  مهدی مجد علیرضا سلطانی
  در کشور ایران از ابتدای اکتشاف نفت تاکنون، دولت‌ها نتوانسته‌اند، بهره‌برداری صحیحی از نفت داشته باشند. چنانچه از درآمدهای نفتی استفاده درستی صورت نگیرد، یک دولت رانتیر تشکیل شده و بیماری هلندی گریبان‌گیر اقتصاد ملی می‌شود. اوج دولت رانتیر بین سال‌های 1353 الی 1356 دیده أکثر

  در کشور ایران از ابتدای اکتشاف نفت تاکنون، دولت‌ها نتوانسته‌اند، بهره‌برداری صحیحی از نفت داشته باشند. چنانچه از درآمدهای نفتی استفاده درستی صورت نگیرد، یک دولت رانتیر تشکیل شده و بیماری هلندی گریبان‌گیر اقتصاد ملی می‌شود. اوج دولت رانتیر بین سال‌های 1353 الی 1356 دیده می‌شود. دولت پهلوی دولتی رانتیر بود زیرا به طور منظم مقادیر عظیمی از رانت خارجی را دریافت می‌نمود. بنابراین درآمدهای نفتی ایران پیوند کمی با اقتصاد داخلی و نیروی کار داخلی داشته است. در واقع با افزایش درآمدهای نفتی، استقلال رژیم پهلوی از جامعه داخلی به درجه‌ای رسید که دولت به تغییر در ساخت اجتماعی دست زد و گروه‌های حامی برای خود ایجاد نمود و گروه‌های اجتماعی معارض مانند بازاریان و روحانیون را تضعیف نماید که این خود یکی از دلایل شکل‌گیری انقلاب اسلامی در ایران بود. از این رو، سؤال این مقاله آن است که ساختار دولت رانتیر چه تأثیری بر فروپاشی حکومت پهلوی داشت؟ و نیز فرضیه آن است که به دنبال افزایش درآمدهای نفتی حکومت پهلوی با ایجاد یک ساختار سیاسی مطلقه و از بین بردن ظرفیت‌ها و بسترهای اقتصاد تولید محور و مبتنی بر درآمدهای مالیاتی زمینه نارضایتی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و در نهایت فروپاشی نظام سیاسی را فراهم نمود. مقاله حاضر به روش تحلیلی و توصیفی نگاشته شده و اطلاعات آن به شیوه کتابخانه‌ای گرد آمده است. در انتها این نتیجه به دست آمده که کشورهای صاحب نفت و به ویژه ایران، برای ترمیم اقتصاد خود، راهی به جز برون‌رفت از اقتصاد تک‌محصولی و افزایش درآمدهای مالیاتی ندارند. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  9 - تأثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت سیاسی (مورد پژوهی: ایران در دوره جمهوری اسلامی)
  شهرام طهماسبی مهرداد جواهری پور رضاعلی محسنی
  هدف این مقاله بررسی تاثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت‌سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. نظریه دولت رانتیر رویکرد اصلی مقاله است. روش تحقیق، تطبیقی و تکنیک جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در این مقاله ویژگی‌های اقتصادی ایران بررسی گردید و یافته‌ها نشان داد جمهوری اسلامی ا أکثر

  هدف این مقاله بررسی تاثیر دولت رانتیر بر الگوهای مشارکت‌سیاسی در جمهوری اسلامی ایران است. نظریه دولت رانتیر رویکرد اصلی مقاله است. روش تحقیق، تطبیقی و تکنیک جمع‌آوری اطلاعات اسنادی است. در این مقاله ویژگی‌های اقتصادی ایران بررسی گردید و یافته‌ها نشان داد جمهوری اسلامی ایران دارای اقتصاد رانتیر است که وابستگی زیادی به فروش نفت دارد. درآمدهای رانتی باعث شده دولت‌های ایران وابستگی چندانی به درآمدهای مالیاتی نداشته و مستقل از مطالبات طبقات و گروهای اجتماعی شوند. مهمترین راه ابراز مطالبات سیاسی، مشارکت‌سیاسی است که در جمهوری اسلامی تحت تاثیر اقتصاد رانتی قرار گرفته است و سه الگو مشارکت سیاسی در ایران پدید آمده است که عبارتند از: الف) الگوی رابطه تخاصم که پیروان آن از فرآیند مشارکت‌سیاسی طرد شده اند؛ ب) الگوی مشارکت‌سیاسی غیرحمایتی که به طور مداوم در حال جذب و طرد از جریان اصلی قدرت سیاسی در ایران هستند؛ ج) الگوی حمایتی که وظیفه تولید و بازتولید نیروهای سیاسی هوادار نظام‌ سیاسی را بر عهده دارند و به دلیل حمایت نظام سیاسی از پیروان این جریان سیاسی، دارای الگوی مشارکتی فراگیر و چرخه کامل مشارکت‌سیاسی‌اند. تفاصيل المقالة
• حرية الوصول المقاله
  • صفحة الملخص
  • نص كامل
  
  10 - رانتیریسم و توسعه سیاسی جمهوری اسلامی ایران
  سعید باغخانی مجید کفاشی سروش فتحی
  امروزه اهمیت نفت بر کسی پوشیده نیست و پیامدهای ناشی از درآمدهای حاصل از آن در همه حوزه های مختلف زندگی اجتماعی کشورهای صادر کننده تأثیر می گذارد، بررسی این پیامدها بدون در نظر گرفتن شرایط سیاسی- اجتماعی مرتبط با دولت بیهوده می باشد. ایران کشوری است که اقتصاد آن همواره م أکثر

  امروزه اهمیت نفت بر کسی پوشیده نیست و پیامدهای ناشی از درآمدهای حاصل از آن در همه حوزه های مختلف زندگی اجتماعی کشورهای صادر کننده تأثیر می گذارد، بررسی این پیامدها بدون در نظر گرفتن شرایط سیاسی- اجتماعی مرتبط با دولت بیهوده می باشد. ایران کشوری است که اقتصاد آن همواره متکی به نفت بوده و از همین رو در این پژوهش سعی شده است با یک روش دلفی به بررسی رانتیریسم و توسعه سیاسی جمهوری اسلامی ایران با چهار هدف شناسایی تهدیدها، فرصت ها، نقاط ضعف و نقاط قوت پرداخته شود که با استفاده از روش دلفی به میدان تحقیق رفته و از صاحبنظران طی مراحل دلفی سوالاتی پرسیده شد تا توافق نظر صورت پذیرد، که اهم نتایج این تحقیق بدین شرح می باشد: فرصت های رانتیریسم: تقویت بنیه نظامی، فراهم شدن راه های خروج از وابستگی سیاسی و اقتصادی و امکان برقراری روابط بین المللی مناسب از طریق درآمدهای ناشی از فروش نفت، تهدیدهای رانتیریسم: مداخله گسترده کشورهای خارجی،کاهش امنیت ملی و عدم تعامل با اقتصاد جهانی نقاط قوت رانتیریسم: شکل گیری طبقه متوسط، نهاد سازی اجتماعی، نظم و دولت مدرن، نقاط ضعف رانتیریسم: عدم جدیت در دریافت مالیات، تمرکز منابع در دست دولت، عدم تشکیل گروه های مستقل. تفاصيل المقالة