نقش معماری نمای حیاط میانی در تنظیم کیفیت فضای باز و بستۀ خانه¬های قاجاری (مورد پژوهی: محلۀ آخوند قزوین)
الموضوعات :
وحید کشتکار خالص
1
(کارشناسی ارشد، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
محسن افشاری
2
(استادیار، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران)
الکلمات المفتاحية: معماری نما, تنظیم کیفیت فضایی, فضای باز و بسته, خانه¬های قاجاری, قزوین,
ملخص المقالة :
معماری نمای حیاط میانی خانه¬های تاریخی قاجاری، به عنوان یک لایةه منحصر به فرد، حول حیاطِ میانی خانه¬های تاریخی قاجاری شکل گرفته است. نماها در دور حیاط، دارای ویژگی¬هایی هستند که موجب تنظیم کیفیت فضایی در دو فضای باز و بسته می¬شوند. این ویژگی¬ها قابل شناسایی و بررسی هستند. اهداف این پژوهش شناسایی و بررسی ویژگی-های موثر در تنظیم کیفیت فضایی و سنجش هر یک از ویژگی¬های به‌دست آمده از خانه¬های تاریخی قاجاری محلةه آخوند شهر قزوین است. در این پژوهش ماهیت داده¬ها به صورت کیفی انتخاب شده و همچنین روش پژوهش به صورت توصیفی-تاریخی است. در این پژوهش سعی شده به واسطۀ بررسی اسناد کتابخانه¬ای و بازدید میدانی از مورد پژوهی، ویژگی¬های معماری نمای حیاط میانی در تنظیم کیفیت فضایی استخراج شود؛، سپس در دسته¬بندی مشخصی قرار بگیرند و هر یک مورد بررسی و سنجش قرار بگیرند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می¬دهد که معماریِ نما، لایهة¬ای نیم شفافی هستند که فضای بسته را پوشش می¬دهند. ویژگی¬هایی که شناسایی شده¬اند، مانند سامانه¬ای یکپارچه با یکدیگر، پیوند خورده¬اند و بر روی هم تاثیر می-گذارند. معماری نماها دارای ویژگی¬¬هایی هستند که در سه سطح پیشنهادی، مورد بررسی قرار گرفتند. سطح اول «موضوعات مفهومی» شامل انعطاف¬پذیری، محرمیت و ارتباط با طبیعت؛ سطح دوم «تنظیم شرایط محیطی» که شامل فاصله از سطح زمین، تعدیل نور و تهویه مطلوب می¬شود؛ سطح سوم «جزئیات» است که شامل تزئینات، جزئیات شکلی می¬شود.
آصف¬زاده، محمدباقر(1374). قزوین در گذرگاه هنر. چاپ اول. قزوین: انتشارات بحرالعوم.
الکساندر، کریستوفر(1398). معماری و راز جاوانگی. (ترجمه مهرداد‌قیومی بیدهندی). چاپ پنجم، ویراست دوم. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
اینووه، ماساجی(1390). سفرنامۀ ایران. (ترجمه هاشم‌رجب¬زاده). تهران: انتشارات طهوری.
بهرامی‌برومند، مرضیه(1397). دیگری در اندرونی؛ واکاوی فضای جنسیتی. چاپ دوم. تهران: انتشارات تیسا.
پاکزاد، جهانشاه(1382). پدیدار شناسی نمای ساختمان‌های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن.نشریه هنرهای زیبا معماری و شهرسازی. شماره 14.
پیرنیا، محمد کریم(1371). سبک‌شناسی معماری ایرانی، تدوین غلامحسین‌معماریان. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
پیرنیا، محمد کریم(1392). آشنایی با معماری اسلامی ایران. تدوین غلامحسین‌معماریان. چاپ بیستم. تهران: موسسه فرهنگی سروش دانش.
پرهیزکاری، مهرزاد(1390). مجموعه مقالات قزوین با نگاهی به بلدیه. دفتر دوم. قزوین: انتشارات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قزوین.
جلالی میلانی، سمیه. نژاد ابراهیمی، احد. بیتی، حامد و وندشعاری، علی(1399). فهم افکار و ذهنیات دخیل در شکل گیری جزئیات و آرایه های نمای خانه‌های قاجاری (بررسی موردی نمای خانه سرخه‌ای). فرهنگ، معماری و شهرسازی اسلامی(دانشگاه هنر اسلامی تبریز). بهار و تابستان-99. سال پنجم، شماره 1. صص 185-162
حائری مازندرانی. محمدرضا(1395). خانه، فرهنگ، طبیعت در معماری ایران. تهران: نشر مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری
حضرتی، محمدعلی(1389). دریچه¬ای به دروازه بهشت. قزوین: انتشارات سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان قزوین.
دبیرسیاقی، سید محمد(1381). سیر تاریخی بنای شهر قزوین و بناهای آن از آغاز تا سال 1320 هجری شمسی. چاپ اول. قزوین: انتشارات سازمان میراث فرهنگی قزوین و حدیث امروز
رایس، کلارا کولیور(1383). زنان ایرانی و راه‌ورسم زندگی آنان. (ترجمه اسدالله آزاد). تهران: کتابدار
رحمانی،سارا و ندیمی، حمید(1398). تاملی در کیفیت و معنی محیط. مجله باغ نظر، اردیبهشت 1398، شماره 51-60
شاهچراغی، آزاده (1382). جهان بدون مرز، فضا بدون مرز. نشریه معماری و شهرسازی. شماره 59-62
شولتز، کریستیان نوربرگ (1393). وجود، فضا و معماری. (ترجمة ویدا نوروز برازجانی). چاپ اول. تهران: انتشارات پرهام نقش
سامه، رضا(1396). تاملی بر مفهوم کیفیت بر معماری. دو فصلنامه اندیشۀ معماری، نشریۀ علمی، سال دوم، شماره سوم، بهار و تابستان 1397، صص44-64
صالحی‌پور، علی. اعتصام، ایرج و مفیدی‌شمیرانی، سید مجید(1399). بازشناسی ساختار فضای باز حیاط و تعامل آن با جداره‌های شفاف در خانه های تاریخی شهر اردبیل. دوفصلنامۀ اندیشۀ معماری، نشریۀ علمی، سال چهارم، شمارة هشتم، پاییز و زمستان 1399 ،صص 202-22.
طاهر طلوع‌دل، محمد صادق و اشرف‌سادات، سیده(1397). آرامش در خانه ایرانی. چاپ اول. تهران: نشر دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
گلریز سید محمدعلی(1337). مینودر یا باب الجنه قزوین تاریخ و جغرافیای تاریخی قزوین. جلد اول. تهران: انتشارات طه.
گروت، لیندا و وانگ، دیوید(1398). روش¬های تحقیق در معماری. (ترجمه علیرضا عینی¬فر). چاپ دهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران
گروتر، یورت کورت(1397). زیبایی‌شناسی در معماری. (ترجمه جهانشاه پاکزاد و همایون عبدالرضا). چاپ دوم، ویراست دوم. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی
لیتروبارو، دیوید و مصطفوی، محسن(1389). معماری سطوح. (ترجمه مصطفی کیانی). چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه هنر
لینج، کوین(1395). سیمای شهر. (ترجمه منوچهر مزینی). چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مجابی، سید مهدی(1388). در جستجوی هویت شهری قزوین. چاپ اول. تهران: انتشارات مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
معماریان، غلامحسین(1375). آشنایی با معماری مسکونی ایران گونه شناسی درونگرا. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
معماریان، غلامحسین(1393). مبنای طراحی معماری. چاپ اول. تهران: انتشارات نغمه نو اندیش.
منصوری، سید امیر و دیزانی، احسان(1395). سیر تحول سازمان فضایی شهر قزوین از ابتدا تا دوران معاصر.. چاپ اول. تهران: نشر پژوهشکده نظر.
نعمت‌گرگانی، ام‌البنین(1375). پیشینة نور در معماری و وسایل روشنایی در هنر دوران اسلامی ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد باستان‌شناسی. دانشگاه تهران.
نوایی، کامبیز و حاجی‌قاسمی، کامبیز(1390). خشت‌وخیال. تهران: انتشارات سروش.
-Edwards, Brain. Sibley, Magda. Hakmi, Mohamad and Land, peter(2013). Courtyard hosusing past, present and future. Taylor and Francis group.
Nooraddin, H. (1998). Al -fina', in -between spaces as an urban design concept: Making public and private places along streets in Islamic cities of the Middle East. Urban Design International, 3( 1 -2), 65 -77.
URL1: https://www.iranboom.ir/didehban/yademan-ha/11143-khane-zarnegar.html(1400/05/15)
URL2:https://www.isna.ir/news/qazvin-21966/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%88%D8%A7%D8%AC%D8%AF-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4-%D8%AC%D9%87%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C(1400/05/1(
