بررسی عوامل موثر بر بی هویتی کالبدی نماهای شهری منطقه تاریخی-فرهنگی شهر تبریز

الموضوعات : مطالعات میان فرهنگی

کریم بیرامی ¹ (دانشجوی دکترای پژوهش محور معماری، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران.)
میر سعید موسوی ² ( استادیار گروه شهرسازی معماری و شهرسازی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران)

تاريخ الإرسال : 14 السبت , جمادى الثانية, 1444 تاريخ التأكيد : 06 السبت , رجب, 1444 تاريخ الإصدار : 13 الأربعاء , ذو الحجة, 1445

الکلمات المفتاحية: نما, هویت کالبدی, بی هویتی, تاریخی- فرهنگی, تبریز,

ملخص المقالة :

در واقع، هماهنگی مناسب و سازگاری اجزای کالبدی شهر، مانند نماهای شهری، قطعا می‌تواند به تسهیل سازماندهی مجدد محیط شهری برای هویت مند بودن بیشتر کمک کند؛ این مساله در شهرهای تاریخی ایران مانند شهر تبریز که هویت مناسبی در ساختار کالبدی خود دارند، بسیار مشهود است. امروزه، غلبه رویکردهای متناقض و نبود جهت گیری مناسب، متاسفانه باعث ایجاد نماهای شهری نامناسب و از بین رفتن هویت کالبدی در شهرهای ایران شده‌است. همچنین، فرآیند جهانی شدن و حذف تفاوت‌های فرهنگی تا حد زیادی امکان ایجاد خاطرات سنتی و فرهنگی را تضعیف کرده‌است. براین اساس تحقیق حاضر به دنبال شناسایی عوامل موثر بر بی هویتی کالبدی نماها در بافت تاریخی-فرهنگی تبریز است. روش تحقیق بصورت توصیفی-تحلیلی و پیمایشی بوده و از نظر هدف کاربردی است. حجم نمونه 20 نفر از خبرگان متخصص (اساتید و مدیران شهری) بوده و برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از معادلات ساختاری استفاده شد. یافته ها نشان داد که از بین عوامل موثر بر بی¬هویتی کالبدی نمای بافت تاریخی-فرهنگی تبریز کمبود قوانین و ضوابط بیشترین تاثیر را داشته و سیاست-های اشتباه کمترین تاثیر را داشته است. در واقع، تحولات شهری تبریز با نبود برنامه‌ها و اقدامات جامع، بومی و زمینه‌ای، به طور فزاینده‌ای هویت کالبدی نماهای شهری را بخصوص در بافت تاریخی-فرهنگی کاهش داده است. این نوع نقص‌ها به طور خاص مشکلات جدی از قبیل عدم زیبایی، ناخوانایی، یکپارچگی کالبدی نامناسب و غیره را در نماها به همراه داشته‌است که در نهایت منجر به بی هویتی کالبدی شهر شده است.

المصادر:

اصانلو، حسن، (1391)، بازشناسی مفهوم هویت کالبدی و تعامل معماری کهنه و نو درسامان دهی محله تاریخی جلفا اصفهان، مطالعات شهر ايراني اسلامي، 3(10)، 85-96.
بذرگر, محمدرضا. (1396). بررسی نقش المان‌های شهری در تقویت هویت کالبدی؛ مطالعه موردی شهر شیراز. پژوهش و برنامه ریزی شهری, 8(30), 83-100.
بلالی¬اسکویی، آزیتا، قره¬بگلو، مینو، حیدری ترکمانی، مینا. (1399). بررسی عناصر شکل‌دهنده هویت کالبدی بر اساس نقشه‌های‌شناختی شهروندان، مورد مطالعاتی: محله دوچی تبریز. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 13(33)، 27-40
پرویزی الهام، بمانیان محمدرضا، مهدوی نژاد محمدجواد. (1395)، شناسایی معیارهای ذهنیت اصیل در معماری جدید بافت‌های باارزش تاریخی در جهت ارتقای هویت کالبدی بافت تاریخی (نمونه‌موردی بافت تاریخی عودلاجان محله امامزاده یحیی). نشريه علمي مرمت و معماري ايران، ۶ (۱۱) :۷۶-۶۵
حبیبی، الهه، خاتمی، سید مهدی، (1400)، تحلیل میزان هویتمندی نماهای شهری تهران (مورد پژوهی: خیابان شریعتی)، مدیریت شهری و روستایی، 65، 25-46.
حقگو فاطمه، ملاصالحی، ودیهه، (1399)، بازشناسی معیارهای هویت و زیبایی شناسی به عنوان مؤلفه های مؤثر بر طراحی نماها و جداره های شهر تهران (محدوده مورد مطالعه منطقه چهارده تهران)، معماری¬شناسی، 3(16)، 1-11.
خاتمی مهدی، بوجاری پوریا، (1399)، تحلیل چالش‌های نماهای شهری تهران در سده اخیر، مدیریت شهری، 58، 91-111.
خاتمی، سیدمهدی (1401). واکاوی چالش های هویت نماهای ساختمانی و نقش گروه‌های موثر در شکل‌گیری آن در شهر تهران، نقش جهان - مطالعات نظری و فناوری های نوین معماری و شهرسازی، ۱۲ (۳) :۷۸-۶۳
خدامی پور, اکرم, ذبیحی, حسین, مفیدی شمیرانی, سید مجید. (1399). ارزیابی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر ارتقاء هویت منظر معماری در نماهای معاصر. پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 11(41), 197-214.
زینالی عظیم علی، (1401). تحلیل رضایت شهروندان تبریز از خدمات عمومی شهر به لحاظ ابعاد ذهنی. گفتمان طراحی شهری مروری بر ادبیات و نظریه های معاصر ۳ (۱) :۷۶-۵۹
سیف الهی ده میری، محمد طه، بقایی آژنگ، افهمی رضا، (1401) واکاوی اثربخشی قوانین سامان‌دهی سیما و منظر شهری بر انسجام‌ نماهای شهری (از سال ۱۳۴۷ تا سال ۱۴۰۰)، گفتمان طراحی شهری مروری بر ادبیات و نظریه های معاصر، ۳ (۳) :۱۸-۱
فردپور, سارا, مهدوی نژاد, محمدجواد, دولت آبادی, فریبرز. (1401). معاصرسازی مفهوم اصالت معنایی در معماری نمای شهری تهران (مطالعه موردی: نماهای دوره پهلوی اول و دوم). هویت شهر, 16(2), 5-16
قربانیان, مهشید، بهزادفر، مصطفی، شریعت‌پور، فرشاد. (1399). تکنیک‌های تحلیل نمای شهری با رویکرد توسعه تحلیل موضوع‌محور سیمای شهر بر اساس عوامل مؤثر بر جداره شهری از نگاه طراحی شهری. نامه معماری و شهرسازی، 12(27)، 99-125.
محمدیان، بهرام، اکبری نامدار، شبنم، ابراهیمی، حسن، نجف قلی پور کلانتری، نسیم. (1400). بررسی عوامل موثر در گسست پایداری هویت مسکن معاصر شهر تبریز از منظر تحولات چهره و لحن معماری (مطالعه موردی محله ولیعصر). پایداری، توسعه و محیط زیست، 2(3)، 103-120.
هنرجو میترا، اکبری نامدار شبنم، سینگری مریم، درسخوان رسول. (1401)، سنجش اثرگذاری ساختمان بلند بر ادراک ساکنان در بافت مرکزی شهر تبریز از منظر کالبدی-معنایی. گفتمان طراحی شهری مروری بر ادبیات و نظریه های معاصر، ۳ (۱) :۱۱۶-۹۷

Aşur, F, Kulekci, E, A & Perihan M, (2022) The role of urban landscapes in the formation of urban identity and urban memory relations: the case of Van/Turkey, Planning Perspectives, 37:4, 841-857, doi: 10.1080/02665433.2022.2090418.

Atalan, O, (2016), Continuity of regional identity: A case study of facade elements in traditional Çeşme houses, ITU A|Z, 13(2), 121-131.

Camprag, N., (2014). Urban identity building through innovative design-Rotterdam example. 40th International Conference of Contemporary Achievements in Civil Engineering, 24-25 April, Subotica, Serbia: 823-828.

Carmona, M.; Heath, T.; Oc, T.; Tiesdell, S., (2010). Public places urban spaces: the dimension of urban design. Architectural Press, Oxford.

Cullen, G., (1971). The concise townscape. Van Nostrand Reinhold Co., New York.

Dai, M., Ward, W.O., Meyers, G., Densley Tingley, D., & Mayfield, M. (2021). Residential building facade segmentation in the urban environment. Building and Environment. 199, 1-18.

De Oliveira Capela, F., & Ramirez-Marquez, J. E. (2019). Detecting urban identity perception via newspaper topic modelling. Cities, 93, 72-83. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.04.009.

Kay, R., (2005). Identity and marginality (introduction paper). eSharp, 6(1): 1-6

Kim, J., (2000). Understanding elements of local identity of place: physical vs. personal-social attributes. 88th ACSA.

Lynch, K., (1960). The image of the city. MIT Press, Cambridge.

Manahasa, E; Manahasa, O, (2020). Defining urban identity in a post-socialist turbulent context: The role of housing typologies and urban layers in Tirana. Habitat International, 102(), 102202–. doi:10.1016/j.habitatint.2020.102202.

Mason, H. M., (2013). Environment identity development: exploring the formative experiences and mental models of teachers engaged in environmental education. Master thesis in Environmental Sciences, University of Colorado.

Proshansky, H. M., Fabian, A. K., & Kaminoff, R. (1983). Place-identity: Physical World Socialization of the Self. Journal of Environmental Psychology, 3, 57-83.

Sadeghifar, M, Pazhouhanfar M, & Farrokhzad, M (2019) An exploration of the relationships between urban building façade visual elements and people’s preferences in the city of Gorgan, Iran, Architectural Engineering and Design Management, 15:6, 445-458, doi: 10.1080/17452007.2018.1548340.

Taylor, Ken. (2016), The Historic Urban Landscape Paradigm and Cities as Cultural Landscapes. Challenging Orthodoxy in Urban Conservation.” Landscape Research 4(14), 471-480.

Zhang, G., Pan, Y., & Zhang, L. (2022). Deep learning for detecting building façade elements from images considering prior knowledge. Automation in Construction. 131, 1-16