بررسی هویّت زنان شاهنامه فردوسی با دیدگاه فمینیستی سیمون دوبووار

الموضوعات : فصلنامه بهارستان سخن

مریم سعید ¹ (دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
علی عشقی سردهی ² (گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
سیّدعلی‌اکبر شریعتی‌فر ³ (استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، ایران.)
سعید روزبهانی ⁴ (گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار ، ایران.)

تاريخ الإرسال : 26 الثلاثاء , ذو القعدة, 1442 تاريخ التأكيد : 26 السبت , جمادى الثانية, 1443 تاريخ الإصدار : 28 الثلاثاء , ربيع الثاني, 1444

الکلمات المفتاحية: فردوسی, فمنیسم, کلید واژه‌ها: شاهنامه, سیمون دوبووار, جنس دوّم,

ملخص المقالة :

شاهنامه شاهکار ارزشمند فردوسی، بازتاب ارزش های فرهنگی و هویّت ملّی ایران است. زنان در شاهنامه فردوسی براساس هویّت زنانه خویش در مقاطع مختلف زندگی نقش های متفاوتی را ایفا می‌کنند. سیمون دوبووار، نویسندۀ فمنیست فرانسوی دهۀ هفتاد، در کتاب جنس دوّم زنان را دارای قابلیّت های فکری و یادگیری برابر با مردان می داند که نباید آن‌ها را صرفاً براساس برداشتی ثابت از زنانگی قضاوت کرد. هدف از این جستار بررسی نگاه فردوسی به زنان شاهنامه و تحلیل آن با دیدگاه فمنیستی سیمون دوبووار است. این پژوهش که به روش (توصیفی- تحلیلی- تطبیقی) انجام می‌گیرد نشان می دهد که سیمون دووبوار جوامع زنان را جنس دوّم می‌داند و زنان باید نقش همسری و مادری را کنار بگذارند تا بتوانند با مردان رقابت کنند. نمونه های بارز از کوچک و فرودست شمردن زنان در برابر مردان، طبیعتی که دووبوار وجود و ماهیّت آن را مورد انتقاد قرار داده است. طبیعتی منحصر به زنان که آنان را غیر قابل اعتماد می‌سازد، در اشعار فردوسی مشهود است. برخی سروده‌های فردوسی زن را کم‌عقل و جنس دوّم برمی‌شمرد که نباید در امور کارها با او به مشورت پرداخت. اشعار فردوسی نشان‌دهندۀ فرهنگ و نظام مردسالار است.

المصادر:

فهرست منابع و مآخذ

الف: کتابنامه

• تلخابی، مهری، (1384)، شاهنامه و فمنیسم، تهران: ترفند.


• حریری، ناصر، (1365)، فردوسی، زن و تراژدی، تهران : کتاب سرا.


• دوبووار، سیمون، (1379)، جنس دوم، دوجلد، ترجمة قاسم صنعوی، تهران: توس، چاپ دوم.


• رنجبر، احمد، (1369 )، جاذبه‌های فکری فردوسی، تهران: امیرکبیر.


• سارسه، میشل ریو، (1385)، تاریخ فمنیسم، ترجمة عبدالوهاب احمدی، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.


• فردوسی، ابوالقاسم، (1366)، شاهنامه، 8 جلدی، به کوشش جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامی.


• کیا، خجسته، (1371)، سخنان سزاوار زنان در شاهنامه فردوسی، تهران: فاخته.


• نولدکه، تئودور، (1379)، حماسه ملّی ایران، بزرگ علوی، تهران: نگاه.

 

ب: منابع مقالات

• بخنوه، مریم؛ زرّین جوی الوار، سهیلا، (1391)، « نگاهی به زنان حماسی و اسطوره­ای ایرانی و یونانی»، فصلنامة علمی پژوهشی زن و فرهنگ، سال سوم، شمارة 10، صص: 97-110.


• پاک نیت، محبوبه، (1385)، «خوانشی از زن در شاهنامه»، نشریة مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، دورة 4، شمارة 2، صص:141-111.


• چاوشی، سیّده سارا؛ بستان، حسین، (1398)، «نقد و بررسی ماهیّت و چیستی زن در فمنیسم اگزیستانسیالیستی سیمون دوبووار»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دهم، شمارة چهارم، صص:40-27.


• سعیدی، نسرین؛ محمّدی بدر، نرگس، (1394)، « افسانه و بازتاب آن در روانشناسی زنان و دلیل رویکرد منفی الهه‌های حماسی و زنان»، فصلنامة ادبیّات عرفانی و اسطوره شناسی، شمارة 11 (39)، صص: 123-159.


• صفوت صفایی، شیدا ؛ قدسی، سید فضل اله، (1398)، «بررسی تطبیقی مادر و مادری در اندیشه‌های سیمون دوبووار و عرفان اسلامی»، مجلّة عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)، دورة 16، شمارة 62، صص:261-239.


• صنیعی، سحر؛ نادری، فاطمه، (1398)، «نگرش شاهنامه به نقش اجتماعی و هویّت فاخر زن ایرانی»، مجلّة بین المللی پژوهش ملل، شمارة 44، صص: 112-103.


• مردیها، مرتضی، (1386)، « فمنیسم و فلسفۀ اگزیستانسیالیسم»، مجلّة مطالعات زنان، سال5، شمارة 2، صص: 87-73.