الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مبتنی بر تحلیل مضمون

الموضوعات :

مهدی دلگیر ¹ ( دانشجوی مقطع دکتری، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمان، ایران )
سنجر سلاجقه ² ( دانشیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران )
شهین شرفی ³ ( استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران )
سمانه مهدی زاده ⁴ ( استادیار، رشته مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرمان، کرمان، ایران. )
نوید فاتحی راد ⁵ ( استادیار، گروه مدیریت، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران )

تاريخ الإرسال : 10 الأحد , جمادى الأولى, 1444 تاريخ التأكيد : 02 الإثنين , ذو القعدة, 1444 تاريخ الإصدار : 08 الأربعاء , جمادى الأولى, 1445

الکلمات المفتاحية: سرمایه اجتماعی, تحلیل مضمون, سیرت نیکوی مدیران, خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی, ستاد اجرایی فرمان امام (ره),

ملخص المقالة :

سرمایه اجتماعی منبع با ارزش ناشی ازشبکه روابط یک فردیا یک واحد اجتماعی است که در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار کرده و مزیتی پایدار برای سازمان ایجاد می‌نماید. خط‌مشی‌های عمومی نیز اختصاص مقتدرانه ارزش‌ها برای اجتماع است. در این میان، وجود افراد با سیرت نیکو نیز همواره در سازمان‌ها ضروری است، در راستای توجه به مفاهیم سیرت نیکو، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی عمومی، پژوهش کاربردی حاضر هدف خود را ارائه الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مبتنی بر تحلیل مضمون قرار داد و با ماهیتی اکتشافی شکل گرفت. نمونه بخش کیفی پژوهش شامل اساتید دانشگاه، صاحبنظران و مدیران ارشد ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به تعداد 22 نفر بود که با روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند. توسط مصاحبه‌هایی نیمه‌ساختارمند با آن‌ها، داده‌های پژوهش جمع‌آوری و بر اساس فرایند تحلیل مضمون، تجزیه و تحلیل گردید. الگوی تدوین‌شده در اختیار خبرگان قرار گرفت و بدین‌ترتیب روایی آن مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز نیز بر اساس پایایی باز‌آزمون تأیید گردید. بعلاوه،کیفیت الگوی پیشنهادی با استفاده از روش دلفی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل مضمون گویای آن بود که سیرت نیکوی مدیران شامل 27 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 3 مضمون سازمان دهنده است. همچنین، خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی با 41 کد اولیه، 10 مضمون پایه و 4 مضمون سازمان دهنده و درنهایت سرمایه اجتماعی با 25 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 2 مضمون سازمان دهنده شکل گرفتند.

المصادر:

ابوالحسنی نیارکی، محمدعلی (1397)، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان (مطالعه موردی، صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ) پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز
اختر محققي، مهدي. (1385). سرمايه اجتماعي، تهران: چاپ اول.
الوانی، سیدمهدی و شیروانی، علیرضا. (1383). سرمایه اجتماعی، اصل محوری توسعه. ماهنامه تدبیر، شماره 147.
بیگ زاده،یوسف ؛ ایمانی حسنلویی، مهدی، هدایت فسندوز، علی (1395)، الگوی علی روابط بین سیرت نیکوی مدیران (به عنوان یک اصل اخلاقی)، بر رفتار شهروندی سازمانی با میانجیگری کیفیت زندگی کاری، نشریه مهندسی مدیریت نوین، پاییز و زمستان 1395 سال پنجم، شماره 18 و 19
حسینی سرخوش،‌ سیدمهدی؛ اخوان،‌ پیمان (1395). نقش سرمایه اجتماعی در ارتقای تسهیم دانش و بهره‌وری کارکنان در سازمان های صنعتی دانش بنیان. فصلنامه مدیریت بهره‌وری، سال دهم،‌ شماره 38، صص 33-61.
دانائی فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی (1390). مباحث مدیریت دولتی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
رحیمی، غلامرضا، هدایت فسندوز، علی (1396)، بررسی الگوی علی روابط بین سیرت نیکوی مدیران،کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی (مطالعه موردی : کارکنان سازمان تامین اجتماعی آ. غ)،نشریه پژوهش ملل، آبان 1396، دوره دوم شماره 23
رزقی رستمی، علیرضا (1379)، اجرا حلقه مفقوده فرایند خط مشی عمومی، نشریه مدیریت دولتی شماره 50، صص 51-62
رضائی، روح اله؛ فمی، شعبانعلی، حسین، صلاحی مقدم، نفیسه. (1394). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان البرز. علوم ترویج و آموزش کشاورزي ایران، سال 11، شماره 2، صص 121-133.
علاقه بند، مهدی (1384). درآمدی بر سرمایه اجتماعی. مجله اینترنتی علوم اجتماعی فصل نو.
قنبری، سیروس؛ همتی، مدینه (1395). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی با عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه بوعلی سینا. نامه آموزش عالی، علمی- ترویجی 19، صص 117 - 135.
كريمي، فریبا؛ احمدي دستجردي، سمیه؛ رجايي‌پور، سعید (1392). الگوي ساختاري روابط بين سرمايه اجتماعي و قابليت يادگيري سازماني بانوآوري كاركنان. مديريت بهره‌وري (فراسوي مديريت)، سال 7، شماره 27، صص 153-169.
کریمی، سعید؛ شاه‌دوستی، مریم (1396). از سرمایه اجتماعی به عملکرد شغلی، نقش میانجی گرایش کارآفرینانه در سازمان جهاد کشاورزی استان همدان. فصلنامه پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، سال دهم، شماره 3، صص 53-62.
کلدی، علیرضا؛ آذرخش، اردشیر (1393). تحلیلی جامعه شناختی بر سرمایه اجتماعی جوانان ایران. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
کوشازاده، سیدعلی؛ رحیم نیا، فریبرز؛ افخمی روحانی، حسین (1391). اثر اعتماد به مدیران بر تفکر راهبردي سازمانی و نقص آنها در بهبود عملکرد سازمانی از راه تعهد سازمانی در بستر آموزش عالی. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سوم، شماره 4، صص 163-187.
گراوند، ایوب؛ موسیوند، مریم؛ ویسه، سیدمهدی (1395). رابطه میان سرمایه اجتماعی و عملکرد شغلی اساتید دانشگاه پیام نور استان لرستان. فصلنامه علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال چهارم، شماره اول، صص 38-63.
گیوریان، حسن، ربیعی مندجین، محمدرضا (1384)، تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی، تهران، نشر یکان
مختاران، ماهرخ ( 1395)، تاثیر سیرت نیکوی مدیران بر تعهد سازمانی کارکنان (مورد مطالعه، سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران)، نشریه مدیریت فردا، تابستان 1395، شماره 47
منوریان،عباس (1394). اجرا و ارزیابی خط مشی عمومی، چاپ اول،تهران انتشارات کتاب مهربان.
مهدي‌بیگی، نجمه؛ کمالیان، امین‌رضا؛ یعقوبی، نورمحمد؛ پورعزت، علی‌اصغر؛ رونقی، محمدحسین (1399). شناسایی ویژگیهاي سرمایه انسانی سازمان هوشمند: رویکرد آمیخته. پژوهشهاي مدیریت منابع سازمانی، دوره 10، شماره 2، صص 147-170.
نصراصفهاني، علی (1389). سنجش سيرت نيكوي مديران، نشریه چشم انداز مديريت دولتي، دوره 1، شماره 1، صص 115- 127.
نصراصفهانی، علی؛ انصاری، محمداسماعیل؛ شائمی برزکی، علی؛ آقاحسینی، حسین (1390). بررسی سرمایه اجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی استان اصفهان (با رویکرد آموزه های مدیریت در آثار سعدی)، جامعه شناسی کاربردی، سال 22، شماره اول، صص 107-134.
نصراصفهاني، علي؛ شعباني نفت چالي، جواد؛ خزايي‌پور، جواد (1392). بررسي تأثير عدالت سازماني ادارك شده بر ميزان سرمايه اجتماعي كاركنان مورد مطالعه شبكه بهداشت و درمان شهرستان نوشهر، جامعه‌شناسي كاربردي، دوره 24، شماره 2، صص 184-16.
نوروزی، حسین؛ کاملی، علیرضا؛ بیگی، رویا؛ مهذبی، مهدی (1394). بررسی تأثیر جو سازمانی بر عملکرد سازمانی کارکنان از طریق سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: کارکنان شهرداری مناطق پنج گانه شهر رشت). فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی، سال دوم، شماره 1، صص 137-154.
هرندي، عطاءاله (1393). تبیین نقش سرمایه اجتماعی و انتقال دانش در یادگیري سازمانی شرکت‌هاي دانش بنیان. فصلنامه مدیریت توسعه فناوري، سال اول، شماره 4، صص 161-182.
وظیفه‌دوست، حسین؛ فروغ نژاد، حیدر؛ خوشنود، مهدی (1392). تأثیر مدیریت دانش استراتژیک بر نوآوری و عملکرد شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال دوم، شماره هشتم. صص 157-170.
Abedi Sharbiani AA , Seyed Jalili M , Nasr Esfahani A , Investigating The Relationship between Good character and Organizational commitment and organization silence. Journal of state perspective Management 2015 ; 38 (20) : 107 – 130 [Persian]
Adler, D. (2002). The Relationships between supplier development, Commitment, social capital, accumulation and performance improvement. Journal of Operations Management, 14 (3): 75-94.
Balliett , T & Kelloway , E.K. Virtous Leaders : Assessing character strengtd in the work place. Canadian Journal of Administrative sciences.
Barker ,C , Coy R. The 7 Heavenly Vituse of Leadership , Management Today Series : Mc Graw – Hill ; 2003
Barron, A.; Pereda, A.; Stacey, S. (2016). Exploring the performance of government affairs subsidiaries: A study of organization design and the social capital of European government affairs managers at Toyota Motor Europe and Hyundai Motor Company in Brussels, Journal of World Business, 52 (2): 184-196.
Eeman Basu. (2016). Social Capital and Job Performance: The Moderating Role of HR Practices. Emerging Challenges in HR VUCA, Publisher: Emerald India, Editors: Umesh K. Bamel, Atri Sengupta, Pankaj Singh:177-198.
Ellinger, A. E.; Musgrove, C. C. F.; Ellinger, A. D.; Bachrach, D. G.; Baş, A. B. E.; Wang, Y. L. (2013). Inf luences of organizational investments in social capital on service employee commitment and performance. Journal of Business Research, 66 (8): 1124-1133.
Analysis. New Jersey : Person , 7 th Edition.
Hodson, R. (2005). Management behavior as social capital, British Journal of Industrial Relations, 4 (2): 41-65.
Marrella, Layne (2001). In Search of Ethics. Sanford, FL; DC Press
Magner N , Welker RB , Campbell TL , Testing a model of cognitive budgetary participation processes in a latent variable structural equation framework. Accounting and Business Research. 1996 : 27 (1) :41-50
Sarros et al , 2006 , sarros , james : Cooper Brian and Anne Hartican (2006) “ Leadership and character , leadship and organization Development Journal “ , 27 (8)
Peterson, Christopher, and Seligman (2004). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. First Edition, Oxford University Press.
Sabatier ,P.A (1987) ,Knowledge , Policy, Oriented Learning and Policy Change Knowledge : Creation Diffusion, Utilization , 8 , 4

نص كامل:



مجله توانمندسازی سرمایه انسانی دوره 6، شماره 3، پائیز 1402 صص. 279-293

 

 

 

الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مبتنی بر تحلیل مضمون

مهدی دلگیر¹، سنجر سلاجقه*²، شهین شرفی³، سمانه مهدی­زاده⁴، نوید فاتحی­راد⁵

 

تاریخ دریافت: 13/09/1401

تاریخ پذیرش: 01/03/1402

 

چكيده

 

سرمایه اجتماعی منبع با ارزش ناشی از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی است که در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار کرده و مزیتی پایدار برای سازمان ایجاد می‌نماید. خط‌مشی‌های عمومی نیز اختصاص مقتدرانه ارزش‌ها برای اجتماع است. در این میان، وجود افراد با سیرت نیکو نیز همواره در سازمان‌ها ضروری است، به‌خصوص در سِمت مدیران؛ زیرا این دسته افراد با پذیرفتن دامنه گسترده‌ای از فضیلت‌ها و علاقه به سایرین، فعالیت‌های خود را به درستی انجام می‌دهند. در راستای توجه به مفاهیم سیرت نیکو، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی عمومی، پژوهش کاربردی حاضر هدف خود را ارائه الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مبتنی بر تحلیل مضمون قرار داد و با ماهیتی اکتشافی شکل گرفت. نمونه بخش کیفی پژوهش شامل اساتید دانشگاه، صاحبنظران و مدیران ارشد ستاد اجرایی فرمان امام (ره) به تعداد 22 نفر بود که با روش نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند. توسط مصاحبه‌هایی نیمه‌ساختارمند با آن‌ها، داده‌های پژوهش جمع‌آوری و بر اساس فرایند تحلیل مضمون، تجزیه و تحلیل گردید. الگوي تدوین‌شده در اختیار خبرگان قرار گرفت و بدین‌ترتیب روایی آن مورد تأیید قرار گرفت. پایایی آن نیز نیز بر اساس پایایی باز‌آزمون تأیید گردید. بعلاوه،کیفیت الگوی پیشنهادی با استفاده از روش دلفی مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل مضمون گویای آن بود که سیرت نیکوی مدیران شامل 27 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 3 مضمون سازمان دهنده است. همچنین، خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی با 41 کد اولیه، 10 مضمون پایه و 4 مضمون سازمان دهنده و درنهایت سرمایه اجتماعی با 25 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 2 مضمون سازمان دهنده شکل گرفتند.

 

کلید واژه­ها: سیرت نیکوی مدیران، خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی، سرمایه اجتماعی، تحلیل مضمون، ستاد اجرایی فرمان امام (ره)

مقدمه

سرمايه اجتماعي مفهومي جديد است كه از سال‌هاي 1990 براي نخستين بار از سوي جامعه شناسان فرانسوي و آمريكايي مطرح شد (اختر محققي، 1385: 13). سرمايه اجتماعي، يك دارايي است و برخلاف ديگر منابع و دارايي‌ها در صورت عدم استفاده مناسب از آن، نه تنها از بين خواهد رفت؛ بلكه توليد نيز نخواهد شد. بنابراين هر جامعه‌اي كه به دنبال نظم و توسعه مطلوب است، همواره بايد نسبت به توليد، حفظ، ترميم و تقويت اين سرمايه بكوشد (بار‌ون⁶ و همكاران، 2016: 16). درواقع، سرمايه اجتماعي ماهيتي زاينده و مولد دارد، افراد را وادار مي‌كند تا ارزش ايجاد كنند، كارها را درست انجام دهند و به اهداف خويش دست يابند و مأموريت زندگي خود را به انجام رسانند (نصراصفهاني و همكاران، 1392: 66). يكي از دلايل اصلي كاهش سطح سرمايه اجتماعي در يك جامعه، آن است كه اقدامات كاهش دهنده سطح سرمايه اجتماعي مانند فساد، تقلب، اختلاس، دروغ و شايعات، بيشتر از عوامل افزايش دهنده سطح سرمايه اجتماعي همچون عمل به احكام قرآن، صداقت و درستكاري در جامعه روابط پيدا مي‌كند و به تدريج باعث مي‌شود سطح سرمايه اجتماعي در جامعه كاهش يابد. ازطرفی، وجود خط‌مشی‌ها در سازمان‌ها دارای اهمیت بسیاری است. درواقع، خط‌مشی‌های کلی توسط دولت‌ها تعیین می‌گردد. دولت‌ها با شناخت تضادها و تعارض‌های موجود در جامعه، آمادگی لازم را برای سازماندهی در مقابل آن‌ها ایجاد می‌کنند، سازمان‌ها به‌عنوان بازوی حاکمیت در اجرای خط‌مشی‌های عمومی یک کشور محسوب می‌شوند (دانائی‌فرد و الوانی، 1390: 33)، اما همین موضوع باعث شده که سازمان‌ها از سطح عملکرد چندان مطلوبی برخوردار نباشند. در چنین شرایطی ضروری است تا برای بهبود عملکرد سازمان‌ها، به بررسی وضعیت موجود و شناخت عوامل اصلی تأثیرگذار بر بهبود آن پرداخته شود (کوشازاده و همکاران،1391: 15). یکی از عواملی که بر عملکرد نهایی سازمان تأثیرگذار است، افراد آن و رفتارهایی است که در محیط سازمانی از خود نشان می‌دهند. سیرت نیکو را می‌توان به‌عنوان یکی از صفات افراد سازمانی نام برد. افراد دارای سیرت نیکو، دامنه وسیعی از فضیلت ها را پذیرفته اند و بر اساس آنها عمل می کنند، آنان علاقه بلندمدت به خود و دیگران دارند. البته، این مهم برای مدیران که اداره امور دیگران را در اختیار دارند، اهمیت بیشتری دارد (بالیت  و کلوی،2011: 281). مارلا⁷ (2001). اعتقاد دارد که فرد داراي سیرت نیکو به دنبال حقیقت است. در پژوهش حاضر ستاد اجرایی فرمان امام به‌عنوان یکی از سازمان‌های مجری خط‌مشی‌های عمومی در نظر گرفته شده است. ستاد اجرایی فرمان امام (ره) با صدور فرمان امام خمینی (ره)، در تاریخ 08/02/1368 و در قالب 8 ماده به‌منظور جلوگیری از حیف و میل اموال های مانده از رژیم گذشته و ایادی آن، همچنین اموال افرادی که از طرق نامشروع به کسب ثروت پرداخته بودند، شکل گرفت و بنیاد برکت و احسان برکت نیز زیرمجموع بخش اجتماعی هستند. با توجه به اینکه ستاد تحت نظارت ولی فقیه قرار دارد و تکالیفی در حوزه اجتماعی و عمومی دارا می‌باشد، لذا محققین را بر آن داشت تا پژوهش حاضر را با هدف ارائه الگویی برای تبیین روابط سه متغیر سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی و اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) انجام دهند. ازهمین‌رو، پژوهش حاضر به‌ دنبال شناسایی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی، سیرت نیکوی مدیران و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) بوده و در پی پاسخگویی به این سؤالات است که 1) " الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) کدام است"؟ 2) "آیا الگوی ارائه‌شده از اعتبار مناسبی برخوردار است"؟  

 

چهارچوب نظری پژوهش

سیرت نیکوی مدیران

به تازگی علاقه زیادی به موضوعات مربوط به فضایل و سیرت بین دانشمندان اجتماعی و روانشناسان به وجود آمده است. افرادی که به قله های کامیابی پا می‌گذارند اما سیرت لازم را برای حفظ آن ندارند، به سوی فاجعه سوق می یابند. پیروانی که در سیرت رهبران خود ضعف مشاهده می کنند، اعتماد خود را از دست می دهند و رویگردان می شوند (ساریس و همکاران⁸ )2006). تعاریف مختلفی از سیرت ارائه شده است، سیرت خود درونی فرد در عمل است. سیرت نشان می دهد که فرد واقعاً چه کسی است. به اعتقاد مودی سیرت آن چیزی است که شما در خلوت هستید، همه افراد هنگامی که دیگران تماشاگر آنان هستند بهتر کار می کنند. شجاعت، نظم، آینده‌بینی؛ تحمل، غم خواری و فداکاری از جمله بنیادهای سیرت فرد محسوب می شوند؛ هنگامی که فرد با مشکلات و وسوسه ها مواجه می‌شود، به کمک این ویژگی ها می‌تواند بر آن ها غلبه کند (نصر اصفهانی، 1389). البته هر انسانی تمایل دارد که ظاهر آراسته ای از خود نمایش دهد، اما ظاهر و صورت بدون پشتوانه سیرت زیبا نمی‌تواند در بلند مدت چندان زیبا جلوه کند؛ بنابراین لازم است افراد بکوشند به باطن سیرت خود توجه کنند. این مهم برای مدیران اهمیت بیشتری دارد که اداره امور دیگران را در اختیار دارند (بالیت و کلوی، 2011: 281). در حالی که افراد مسئول بهبود سیرت خود هستند، رهبران مسئول تشویق، حمایت و ارزیابی تلاش های افرادشان در این زمینه هستند. دو دلیل مهم برای آموزش سیرت نیکو به کارکنان وجود دارد، اول، سازمان و جامعه: دموکراتیک شدن نیازمند مشارکت مدنی افراد با اخلاق است. آموزش سیرت نیکو بایستی تلاش آگاهانه و بلندمدت خانواده ها، مدارس، مدیران و دست اندرکاران جامعه برای کمک به درک افراد جوان از ارزش های اخلاقی را به همراه داشته باشد. دوم، آموزش سیرت نیکو به یادگیری افراد نیز کمک می کند. همچنین، ویژگی‌هایی مثل به فکر دیگران بودن، مسئولیت‌پذیری، احترام به خود و دیگران، انصاف، مورد اعتماد بودن، شهروندی، خودکنترلی، سلامتی و امنیت محیط‌های حامی یادگیری را بهبود می بخشد (نصر اصفهانی، 1389). بارکر و کوی⁹ (2003) هفت عامل صداقت، شجاعت، تواضع، شوخ طبعی، حکمت، شور و اشتیاق و غم خواری را به‌عنوان شاخص های سیرت در نظر گرفته اند (عابدی شربیانی و همکاران، 1394). پیرسون نگرش مثبت، شهروندی، غمخواری، اعتماد، ملاحظات انسانی، همکاری، شجاعت، ادب، تکیه گاه دیگران بودن، پشتکار، انضباط (خود کنترلی)، تلاش، شور و شوق، انصاف، بخشش، درستکاری، تواضع، صداقت، مهربانی، خوش بینی، شکیبایی، کاردانی، مسئولیت‌پذیری، خلوص، کار گروهی، تحمل و مدارا و مورد اعتماد بودن را به‌عنوان عناصر سیرت نیکو معرفی می‌کند.

خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی

هر آنچه را که دولت ها انتخاب می کنند انجام بدهند یا ندهند، خط‌مشی عمومی است. دولت ها کارهای زیادی را انجام می دهند؛ آنان تضادهای موجود در جامعه را تنظیم می کنند، جامعه را برای مقابله با تعارض های سایر جوامع، سازماندهی می کنند، مقدار وسیعی پاداش های نمادین و خدمات مادی را به اعضای اجتماع عرضه می‌کنند و بیشتر اوقات به اشکال مختلف مالیات، عوارض و پول هایی را از اجتماع دریافت می کنند. بنابراین خط‌مشی عمومی می توانند رفتارها را تنظیم (خط‌مشی تنظیمی)، بوروکراسی ها را سازماندهی، مزایا را توزیع (خط‌مشی توزیعی) و مالیات ها را جمع آوری کند (خط‌مشی استخراجی) یا همه این موارد را به یکباره انجام دهد. دیوید ایستون خط‌مشی عمومی را به‌عنوان اختصاص مقتدرانه ارزش ها برای اجتماع تعریف می کند. لاسول و کاپلان خط‌مشی را به عنوان یک برنامه طرح ریزی شده از اهداف، ارزش و اقدامات تعریف می کنند. امروزه، بسیاری از دانشمندان علوم سیاسی توجه خود را به دلیل خاطر توصیف و تشریح علت ها و پیامدهای فعالیت دولت، به خط‌مشی عمومی معطوف نموده اند. این توجه شامل توصیف محتوای خط‌مشی عمومی، تجزیه و تحلیل تاثیر نیروهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بر محتوای خط‌مشی عمومی، جستاری پیرامون تاثیرات گوناگون نهادی و فرایندهای سیاسی بر خط‌مشی عمومی و ارزیابی پیامدهای منتظره و غیره منتظره خط‌مشی‌های عمومی بر اجتماع می باشد.

گودنو و گیولیک نیز که از پیشگامان بحث ارائه امور عمومی و مدیریت دولتی محسوب می شوند، اجرا را از سیاست جدا می دانستند. آن ها کارکنان سازمان های اداری را به کلی از عرصه اعتقادات و نظام ارزش های فردی و اجتماعی به دور دانسته و آن ها را از لحاظ سیاسی و معتقدات شخصی کاملاً بی طرف به حساب می آوردند (رزقی رستمی،1379 : 52). در حوزه اجرای خط‌مشی عمومی، مدلها و رویکردهای متعددی مطرح شد که در جدول 1 به پاره‌ای از رویکردهای سنتی آن به طور خلاصه اشاره می‌شود.

جدول 1. مدل ها و رویکردهای اجرای خط‌مشی عمومی

رویکردهای سنتی	ویژگی ها	خطرات اصلی
کاملاً سنتی	- مبتنی بر اقتدارگرای سنتی (پدرسالاری / رییس مابانه) - عدم پیش بینی شاخص یا ویژگی دقیق - کنترل فرآیند اجرا از طریق روابط مجری و سرپرست (مجری باید وفاداری خود را به بالادست ثابت کند) - انتقال دستور از بالا به پایین - استقلال کم سطوح پایین	ریسک زیاد استبدادگرایی
بوروکراتیک‌ها	- هدف: اجرای یکسان قوانین و مقررات در چارچوب قوانین - انتظار می‌رود مدیران بی طرف، وفادار به قوانین و برخورد یکسان با همه مردم - نسبت به سبک کاملاً سنتی، قابل پیش‌بینی تر، یکپارچه تر و قابل کنترل تر است.	- افزایش عدم انعطاف - کاغذبازی - تأخیر و تعلل‌های بوروکراتیک - افزایش عدم انعطاف - توانایی کم سازگاری اجرای خط‌مشی با شرایط شهروندان و سازمان ها
حرفه ای	- هدف: اجرای خط‌مشی در چارچوب قوانین و مقررات - قوانین و مقررات به مثابه راهنمای عمل - ارزش قوانین بر اساس میزان ارتباط با اهداف خط‌مشی یا پیامدهای مورد نظر سنجیده می شود - آموزش و تخصص حرفه ای مدیران بسیار مهم است -انتظار می رود مدیران قابلیت و توانایی بیشتری داشته باشند و در صورت ضرورت از قوانین عدول کرده و یا پیشنهاد اصلاح آنرا دهند.

سرمایه اجتماعی

امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی نیز مورد توجه قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی یا بعد معنوی یک اجتماع، میراثی تاریخی است که از طریق تشویق افراد به همکاری و مشارکت در تعاملات اجتماعی قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در آن اجتماع، فائق آید و حرکت به سوی رشد و توسعه شتابان اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و... را امکان پذیر سازد، پس به طور کلی می توان گفت هرچه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد، آن ملت خوشبخت تر و ثروتمندتر خواهد بود (کلدی و آذرخش، 1393: 20). سرمایه اجتماعی جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی است. یکی از قابلیت ها و دارایی های مهم سازمانی است که می تواند به سازمان ها در خلق و تسهیم دانش بسیار کمک کرده و برای آنها در مقایسه با سازمان های دیگر مزیت سازمانی پایدار ایجاد کند (حسینی سرخوش و اخوان، 1395 :41). در واقع، سرمايه اجتماعی موضوعی واحد نيست؛ بلكه انواع گوناگونی از مقوله هاست كه دو ويژگی مشترک دارد: يكی اينكه همه آنها شامل جنبه ای از ساخت اجتماعی است و ديگر اينكه كنشهای معين افرادی را كه در درون ساختار قرار دادند، تسهيل می كند. سرمايه اجتماعی، نه در افراد و نه در ابزار فيزيكی توليد، بلكه در روابط اجتماعی شكل می گيرد و توسعه پيدا می‌كند. سرمايه اجتماعی در حقيقت به آرمانهای مشترک، وفاق و انسجام اجتماعی، اعتماد، صداقت و احترام متقابل افراد نسبت به همديگر، رعايت ارزشها و هنجارها و اصول اخلاقی، پرهيز از هرگونه تظاهر در رفتار اطلاق می گردد. از آنجا كه در سازمانهای پيچيده تر، احتمال فرصت طلبی، شانه خالی كردن از زيركار و نيز تقلب بيشتر است، ميزانی از سرمايه اجتماعی برای پيشگيری از اين رفتارها لازم است (نصراصفهانی و همکاران، 1390: 180). از سوی ديگر، سرمايه اجتماعی به زندگی فرد، معنی و مفهوم می بخشد و زندگی را ساده تر و لذت بخش تر می سازد. امروزه سرمايه اجتماعی، نقشی بسيار مهمتر از سرمايه فيزيكی و انسانی در سازمانها و جوامع ايفا می كند و انسجام بخش ميان افراد و گروهها است. فقدان سرمايه اجتماعی باعث می شود، ساير سرمايه ها اثربخشی خود را از دست دهند و پيمودن راه توسعه و تكامل فرهنگی و اقتصادی، دشوار گردد (نصراصفهانی و همکاران، 1390: 175).

عوامل ساخت سرمایه اجتماعی را به چهار دسته عوامل نهادی، عوامل خودجوش، عوامل بیرونی و عوامل طبیعی تقسیم نموده‌اند؛ عوامل طبیعی نیز در بر دارنده دو دسته عوامل "روابط خویشاوندی" و "همبستگی های قومی و نژادی" است (علاقه بند، 1384). در یک تقسیم‌بندی دیگر، سرمایه اجتماعی به سه بُعد: ساختاری، شناختی و ارتباطی تقسیم می‌شود. بعد ساختاری شامل پیوندهای موجود در شبکه (وسعت و شدت ارتباطات موجود در شبکه)، شکل و ترکیب شبکه (سلسله مراتب شبکه، میزان ارتباط پذیری و تراکم شبکه) و تناسب سازمانی ( مثلاً تا چه انداره شبکه ایجاد شده برای یک هدف خاص، ممکن است برای اهداف دیگر نیز استفاده شود) است. مؤلّفه هایی چون اعتماد، هنجارها، تعهدات، روابط متقابل و تعیین هویت مشترک در بعد ارتباطی خود را جای می‌دهند. بعد شناختی که محور آن، شناخت (یعنی فعالیّت های ذهنی، عقلی و اندیشه‌ای) است، با استفاده از زبان مشترک، بینش مشترکی از اهداف و ارزش ها را برای اعضای شبکه فراهم می کند و شامل زبان، علائم مشترک و روایت های مشترک است (الوانی و شیروانی، 1383: 30). ؛ ولی از تلاشهای فردی افراد در جهت ايجاد اعتماد، روابط و همكاری ناشی می شود آدلر¹⁰) 2002)، هدسون¹¹ (2005)  در تحقيق خود از رفتار مديران به عنوان منبع بالقوه سرمايه اجتماعی در سازمان ياد می كند. وی اعتقاد دارد كه سؤال اصلی در مطالعات سازمانی آن است كه چگونه سرمايه اجتماعی از بين می رود و چگونه می توان آن را افزايش داد. از همین‌رو، اكثر مطالعات در خصوص سرمايه اجتماعی سازمانی بر رفتار كاركنان و مديران به عنوان عامل كمک كننده بر سرمايه اجتماعی تمركز كرده اند.

ستاد اجرایی فرمان امام (ره)

ستاد اجرایی فرمان امام (ره) در بخش حاکمیتی (اجرای اصل 49 قانون اساسی) و اقتصادی فعالیت دارد. رسیدگی به امور مربوط به اموال مجهول المالک و بدون صاحب، ارث بلاوارث، اموال صاحب متواری، کالاهای قاچاق بلاصاحب و اموال رها شده در حوزه وظایف بخش حاکمیتی است. بخش اقتصادی آن شامل سازمان اموال و املاک و گروه توسعه اقتصادی تدبیر می باشد. با توجه به ایفای وظایف و ماموریت های محوله و در راستای منویات مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بنای فعالیت ستاد در بخش‌های عمومی و اجتماعی تاسیس بنیاد های فعال در این زمینه در دستور کار ستاد قرار گرفت. دراین راستا، در 20 آذر 1386 بنیاد برکت تأسیس گردید. از سویی پیرو فرمان مقام معظم رهبری و توجه ویژه به موضوعات عمومی و اجتماعی، ستاد بر آن شد به منظور تقویت ضریب امنیت کشور، حفظ و حراست از انقلاب اسلامی و در راستای تحقق اهداف خودیاری و ایجاد موجبات و گسترش سرمایه اجتماعی برای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران، ایجاد مرجعیت اجتماعی برای ستاد، ارائه خدمات نوین با استفاده از ظرفیت رهبران اجتماعی، سمن ها (سازمان های مردم نهاد)، خیریه ها، کسب و کارها، بنگاه های اجتماعی در سطح کشور، تقویت فرایندهای مردم پایه، در سال 1397 بنیاد احسان برکت را به عنوان بنیادی اجتماعی تاسیس گردید.

پیشینه پژوهش

کریمی و شاه‌دوستی (1396) پژوهش خود را با هدف بررسی نقش میانجی گرایش کارآفرینانه در رابطه بین سرمایه اجتماعی و عملکرد شغلی انجام داده و به اینت نتیجه دست یافتند که سرمایه اجتماعی و گرایش کارآفرینانه با عملکرد شغلی رابطه مستقیم و معنادار و مستقیم دارند. امن¹² (2016) رابطه بین سرمایه اجتماعی و عملکرد شغلی را با تاکید بر نقش مدون فعالیتهای منابع انسانی مورد کنکاش قرار داد. نتایج پژوهش نشان داد كه رابطه‌ای مستقیم و معنادار بين سرمايه اجتماعي و عملكرد شغلي وجود دارد. یافته‌ها همچنین، ضمن بیان کردن نقش مهم HR در توسعه و نگهداری شبکه ها با ایجاد سرمایه اجتماعی، پیامدهای مهمی را برای سازمان ها در تأیید و استفاده از سرمایه اجتماعی نشان دادند. الینگر و همکاران¹³ (2013) در پژوهش خود به بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر نگرش‌ها و هنجارهای کاری کارکنان خدماتی و نیز عملکرد شغلی آنها پرداختند. نتایج نشان داد که سرمایه گذاری سازمان بر سرمایه اجتماعی می‌تواند منجر به تعهد بیشتر کارکنان فعال در بخش خدمات و نیز بهبود عملکرد آنها شود. همچنین تاثیر مثبت و معنادار تعهد بر عملکرد سازمان تایید شد و تاثیر غیرمستقیم سرمایه اجتماعی بر عملکرد شرکت، قوی تر از تاثیر مستقیم آن برآورد گردید. کارلینا و آنجل¹⁴ (2011) در پژوهش خود که با تأکید بر نوآوری و عملکرد سازمانی به مدیریت دانش استراتژیک پرداختند، به این نتیجه دست یافتند که دو استراتژی مدیریت دانش (مدون و شخصی) می‌توانند بطور مستقیم و غیرمستقیم (از طریق افزایش توانایی نوآوری) بر روی عملکرد سازمان اثر بگذارند (وظیفه دوست و همکاران،1392: 166)

روش شناسی پژوهش

هدف از پژوهش حاضر، ارایه الگوی تبیین روابط سیرت نیکوی مدیران، سرمایه اجتماعی و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام (ره) مبتنی بر تحلیل مضمون بود؛ از همین‌رو پژوهشی کاربردی با ماهیت اکتشافی است که به روش آمیخته (کیفی–کمی) انجام شده است. داده‌های مورد نیاز توسط مطالعات کتابخانه‌ای‌، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته‌ و پرسشنامه‌‌های محقق ساخته جمع‌آوری گردید. جامعه آماری بخش کیفی پژوهش شامل اساتید دانشگاه، صاحبنظران و مدیران ارشد ستاد اجرایی فرمان امام (ره) می باشد. اعضای نمونه‌آماری مشخصات آنها نیز در جدول 2 آورده شده است به روش ‌نمونه‌گیری نظری انتخاب شدند و مصاحبه‌هایی نیمه‌ساختارمند با آن‌ها صورت گرفت. کفایت نمونه‌گیری بر اساس معیار اشباع نظري¹⁵ تعیین گردید، بدین‌ترتیب که مصاحبه‌ها تا جایی ادامه پیدا می‌کند که تکراری در داده‌ها مشاهده نشود (مهدی‌بیگی و همکاران، 1399: 156). نمونه‌گیری پژوهش در مصاحبه هفدهم به اشباع رسید، اما برای اطمینان با پنج تن دیگر از خبرگان مصاحبه ادامه پیدا کرد و بر همین اساس، 22 مصاحبه صورت گرفت.

جدول 2. ویژگی‌های نمونه آماری

جامعه آماری بخش کیفی
جنسیت	مرد	19	تحصیلات	کارشناسی ارشد	8	سابقه خدمت	15 تا 20 سال	8
	زن	3		دکتری	14		بیش از 21 سال	14

به منظور تحلیل داده­های به دست آمده از مصاحبه‌ها، فرآیند تحلیل مضمون مورد استفاده قرار گرفت. در فرايند تحليل مضمون داده‌های مصاحبه‌ای و متنی در قالب مضامین اولیه قرار می‌گیرند. سپس مضامین اولیه به سه دسته مضامین پایه، مضامین سازمان دهنده و مضمون فراگیر تقسیم‌بندی می‌شوند. مضامین اولیه می‌تواند با کدگذاری سطر به سطر، عبارت به عبارت یا پاراگراف به پاراگراف داده‌ها به دست آید. به هرکدام از آن‌ها یک مفهوم یا کد الصاق می‌شود که تحت عنوان مضامین پایه شناخته می‌شود. سپس به دسته‌بندی مضامین پایه اقدام شده و آنها در قالب مضامین سازمان‌دهنده قرار می‌گیرند و تشکیل مضمون فراگیر پژوهش را می‌دهند. درنهایت، این مضامین در کنار یکدیگر قرارگرفته و به هم ارتباط می‌یابند. به‌منظور تأیید کدها و مضامین مستخرج از تحلیل مضمون، تکنیک دلفی مورد استفاده قرار گرفت که داده‌های مرتبط با آن توسط پرسشنامه‌ای که با طیف 5 گزینه‌ای لیکرت (از کاملاً مناسب تا کاملاً نامناسب) تدوین گردید، جمع‌آوری شد. ارزیابی روایی پژوهش با توجه به روایی درونی و بیرونی صورت گرفت؛ بدین ترتیب که الگوي تدوین‌شده حاصل از مطالعات نظری، در اختیار خبرگان منتخب قرار گرفت و روایی درونی تأیید گردید. در رابطه با روایی بیرونی (انتقال‌پذیري) نیز سعی بر آن بود که با توجه به تخصص و جایگاه سازمانی هریک از مصاحبه شوندگان و لحاظ کردن این موضوع در انتخاب آن‌ها، احتمال انتقال مفاهیم به سایر محیط‌ها افزایش داده شود. پایایی پژوهش نیز توسط روش پایایی باز‌آزمون¹⁶ ارزیابی گردید. به این ترتیب که از میان مصاحبه‌هاي انجام گرفته، چند مصاحبه به صورت تصادفی انتخاب شده و در یک فاصله زمانی کوتاه و مشخص، مجدداً کدگذاري شدند؛ سپس کدهاي مشخص شده در هر دو مرحله با هم مقایسه شده و با توجه به فرمول شماره 1، شاخص ثبات محاسبه گردید. در این فرمول، کدهای مشابه با عنوان "توافق" و کدهای غیر مشابه با عنوان "عدم توافق" مشخص می‌شوند و پایایی بیشتر از 60 درصد، نشان‌دهنده مطلوب بودن پایایی است.

فرمول 1 :

 

با توجه به اینکه، درصد پایایی برابر 87% است، بنابراین پایایی بخش کیفی پژوهش مطلوب است.

یافته‌های پژوهش

تحلیل مضمون مصاحبه‌ها

همان‌طور که در روش‌شناسی پژوهش ارائه گردید، تحلیل داده­های مصاحبه‌ها با روش تحلیل مضمون انجام گرفت. با اقتباس از روش آتراید- استرلینگ¹⁷، فرآیند انجام پژوهش حاضر در سه مرحله1) خرد کردن متن و کدگذاری پاره‌گفتارها،  2) اکتشاف شبکه مضامین از متن و 3) یکپارچه کردن اکتشاف‌ها و ارائه الگو انجام شد. به‌منظور خرد کردن متن و کدگذاری اولیه، ابتدا چارچوبی برای طبقه‌بندی انتخاب گردید. چارچوب غالب، در کدگذاری اولیه و استخراج مضامین پایه، توصیفی داده محور بود. لذا، ابتدا کدهای اولیه و سپس مضامین پایه بر اساس داده‌های تحقیق مورد شناسایی قرار گرفتند. چارچوب انتزاع مضامین سازمان دهنده نظریه‌ محور بود، لذا واژه‌ها بر اساس نظریه‌ها و تحقیقات گزینش گردید. بدین‌ترتیب، در گام نخست کدگذاری داده محور انجام شد که در جدول 3 به نمونه‌ای از آن اشاره شده است:

جدول 3. نمونه‌هایی از پاره‌گفتارها و کدهای اولیه استخراج‌شده از مصاحبه‌ها مربوط به متغیرهای خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی، سیرت نیکوی مدیران و سرمایه اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام

ردیف	جملات کلیدی متن مصاحبه	تعداد تکرار	منبع	کدهای اولیه
1	ما معتقدیم که نظام دینی‌مان اولاً به نیازهای بشر (اعم از فردی و اجتماعی) توجّه دارد؛ ثانیاً به نیازهای مزبور، پاسخ داده است؛ ثالثاً بهترین پاسخ و در واقع تنها پاسخ صحیح و دقیق را به نیازهای انسان داده است	4	E2, E16, E7, E10	پاسخگویی به نیازهای انسانی
2	به‌منظور آسان‌تر نمودن ورود فعالان اقتصادی به عرصه تولید که زمینه‌ساز افزایش اشتغال و رونق تولید در کشور تلقی می‌شود اما باید به این مسئله توجه داشت اصلاحات نظام اداری و بروکراسی، دشوار، زمان‌بر و نیازمند پیگیری و عزم و اراده در اجراست.	6	E4, E9, E12, E14, E19, E22	نظارت و صدور مجوز فعالیت‌های اقتصادی
3	باید نظارت کافی بر عدم انجام مبادلات ناسالم صورت گیرد و در فعالیت مؤسسات با فعالیت ناسالم باید ساماندهی و تعیین تکلیف شود.	3	E13, E3, E11	ممنوعیت مبادلات ناسالم اقتصادی
4	با توجه به اهمیت آموزش‌وپرورش، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) در بعد ساخت فضاهای آموزشی و کمک تجهیزاتی و بهداشتی به مدارس آموزش‌وپرورش را یاری می‌کند.	8	E7, E9, E8, E4, E12, E17, E19, E21	آموزش و توسعه
5	در یک حکومت اسلامی نشانه‌ای از استبداد و خودخواهی و خودرأیی و زیاده‌طلبی و برای خود طلبی و این‌ها نیست.	8	E3, E5, E13, E1	دوری از زیاده‌طلبی و استبداد
6	گاهی هدف مدیران كسب وجاهت عمومي و اسم و آوازه است از هر طريقي كه باشد که باید کنترل شود.	11	E2, E8, E14, E16, E18, E13, E19, E3, E11, E5, E7	کنترل قدرت‌طلبی و ریاست‌جویی
7	زمانی که مدیران تعهد شغلی بالایی داشته باشند و در امور سازمانی که در آن مشغول به کار هستند مشارکت کنند، بهره‌وری و عملکرد آن‌ها به شکل قابل‌توجهی بالا می‌رود.	6	E1, E12, E15, E22, E10	تعهد کاری
8	یکی از فعالیت‌های مهم ستاد اجرایی فرمان امام در مناسبت‌های مختلف انجام می‌شود توزیع بسته‌های حمایتی بهداشتی، لوازم‌التحریر و معیشتی است.	6	E9, E14, E18, E22, E11, E10	ارائه طرح‌های حمايتي معيشتي
9	صراحت و شفافیت اصول حاکم بر هرگونه ارتباط سازمانی است.	3	E17, E3, E15	صراحت و شفافیت ارتباطات

در مرحله دوم با مرتب کردن کدها بر اساس مشابهت‌های معنایی، پایین‌ترین سطح مضمون (مضامین پایه) استخراج گردید که نتایج آن در جدول 4 آورده شده است.

جدول 4. استخراج مضامین پایه از کدهای اولیه ادغام‌شده متغیرهای خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی، سیرت نیکوی مدیران و سرمایه اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام

ردیف	کدهای اولیه	مضامین پایه
1	منع اسراف و تبذیر در همه شئون، دوری از موازی‌کاری‌های متعدد و وجود مرجع متمرکز، کمک به رفع محرومیت منطقه‌ای، انجام فعالیت‌های جهادی	بهبود معیشت
2	بزرگواری و کرامت نفس در برخورد با دیگران، حامی مظلوم بودن و یاری به بینوا رساندن، بخشندگی و مردم‌نوازی	تقویت روحیه غمخواری
3	تأمین رفاه عمومی، گسترش سیاست‌های تمرکززدایی، پاسخگویی به نیازهای انسانی	پیشرفت اجتماعی
4	توسعه زیرساخت‌های آموزشی، شناسایی و حمایت از فعالان و دغدغه‌مندان حوزه کارآفرینی اجتماعی، ترویج فرهنگ نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی	آموزش و توانمندسازی
5	ساده‌سازی مسیر رشد کارآفرینی، نظارت و صدور مجوز فعالیت‌های اقتصادی، اشتغال در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته، حرکت در مسیر رونق و جهش تولید	تأکید بر افزایش تولید
6	هم‌افزایی توانمندی‌ها، شناسایی و غربالگری ایده‌های جدید در حوزه‌های اجتماعی، مأموریت دادن و قدرت بخشي، اصلاح خدمات کشوری برای ارتقای خدمت گرایی	توانمندسازی در مشارکت
7	ایجاد سازوکارهای جلب مشارکت بنیادین عموم مردم، استفاده مؤثر و بهینه از نیروهای بالقوه و انسانی، القا اعتمادبه‌نفس به مردم، ترویج سازو کارهای بازخورد، ایجاد فرصت برای مداخله انجمن‌های اجتماعی	استفاده از ظرفیت‌های مردمی
8	نابرابری در دسترسی به امکانات، تبعیض در دسترسی به فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی، مبارزه با انحصارگرايي‌ها و انحصارطلبي‌ها، سلامت كارگزاران نظام اداري و حكومتي، عدم تبعيض در برخورد با فساد، توجه به ارزش و كرامت انسان	دوری از تبعیض و فساد
9	ممنوعیت مبادلات ناسالم اقتصادی، استرداد اموال به بیت‌المال، مبارزه با رفاه‌طلبی مدیران، کاهش فاصله طبقاتی	توزیع عادلانه ثروت
10	نظارت بر قضاوت، دعوت به صلح و سازش، رعایت حقوق شهروندی، ایجاد فرصت‌های برابر، مدارا در سلایق و مدیریت مطلوب	اعتدال در قضاوت
11	آموزش و توسعه، میزان مشارکت در تصمیم‌گیری، چشم‌انداز به آینده، توجه به جمع‌گرایی و اجتماعی بودن	توسعه سرمايه انساني
12	تشکیل جلسات منظم، هم‌افزایی و جلب مشارکت، ارائه بازخورد فرآیندها	پیگیری در مشارکت
13	دوری از زیاده‌طلبی و استبداد، دوری از هوای نفس، تدبیر و دریافت مشورت از انسان‌های صالح، دوری از ریا و تزویر، کنترل قدرت‌طلبی و ریاست‌جویی	خودسازی معنوی
14	شایسته خواهی به‌عنوان یک ارزش اجتماعی، ایجاد باور، تمایل و احترام به شایستگان، ادراک از مسیر پیشرفت شغلی، بزرگواری و بزرگ‌منشی در برابر مخالفان، ایجاد انگیزش در کارکنان، داشتن ظرفیت روحی و کاری	شایسته‌سالاری
15	توجه به خانواده‌های کم برخوردار، ارتقا نوآوری اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تسهیل ازدواج و تشکیل خانواده، سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی	درگیر شدن در مسائل اجتماعی
16	تعالی و خودشکوفایی اجتماعی و فرهنگی، توانمندسازی مدیریت، ارزیابی مداوم و مستمر، ارائه خط‌مشی‌های اجتماعی خارج از بوروکراسی	وحدت ساختاری
17	تواضع و فروتنی، تعهد کاری، امانت‌داری، شجاعت و جسارت	ارتقای قابلیت‌های فردی
18	برقراری ارتباط نهادینه میان خط‌مشی‌پژوهان و خط‌مشی‌گذاران حوزه‌های اجتماعی، توجه به طرح‌هاي دانش‌بنيان، طرح سلامت الکترونیک، راه‌انداری بنیاد احسان	نهادهای صنفی و جنبش‌های اجتماعی
19	توسعه زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی، ارائه طرح‌های حمایتی معیشتی، تشکیل صندوق قرض‌الحسنه اشتغال کشور، اجراي سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي	بهبود در ارائه خدمات عمومی
20	وجود نگرش اصالت فرد و فردگرایی، صادق‌بودن، رعایت و احترام نسبت به ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، عینیت‌گرایی، بی‌طرفی و عدم جانب‌داری	اخلاق حرفه‌ای
21	تنظیم روابط کار، صراحت و شفافیت ارتباطات، ایجاد اعتماد مؤثر، سازگاری و نگرانی در مورد منافع طرفین	ارتقا ارتباطات
22	احترام به قضاوت و دانش تخصصي افراد، اجابت دستورات و احكام خارج سازمان، تبعیت از قانون، تکریم مردم و جلب رضایت ارباب‌رجوع، تسریع در انجام خواسته‌های مردم	تقویت سیستم پاسخگویی

بدین‌ترتیب 22 مضمون پایه نهایی برای خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی، سیرت نیکوی مدیران و سرمایه اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام استخراج گردید. در مرحله سوم، بر اساس مشابهت‌های کاربردی مضامین پایه، هرچند مضمون در یک دسته به نام مضمون سازمان دهنده قرار گرفت که نتایج آن در جدول 5 آورده شده است.

جدول 5. دسته‌بندی مضامین پایه به مضامین سازمان دهنده متغیرهای خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی، سیرت نیکوی مدیران و سرمایه اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام

ردیف	کدهای اولیه	مضامین پایه
1	بهبود معیشت، تقویت روحیه غمخواری، پیشرفت اجتماعی	فقرزدایی و رفع محرومیت
2	آموزش و توانمندسازی، تأکید بر افزایش تولید	توسعه اشتغال و کارآفرینی مولد و پایدار
3	توانمندسازی در مشارکت، استفاده از ظرفیت‌های مردمی	بهره‌برداری از فرصت‌ها
4	دوری از تبعیض و فساد، توزیع عادلانه ثروت، اعتدال در قضاوت	عدالت عمومی
5	توسعه سرمايه انساني، پیگیری در مشارکت	ایجاد روابط ضابطه‌مند
6	خودسازی معنوی، شایسته‌سالاری	قانون‌گرایی و انضباط مدیران
7	درگیر شدن در مسائل اجتماعی، وحدت ساختاری	هماهنگی و وحدت
8	ارتقای قابلیت‌های فردی، نهادهای صنفی و جنبش‌های اجتماعی، بهبود در ارائه خدمات عمومی	توسعه اجتماعی
9	اخلاق حرفه‌ای، ارتقا ارتباطات، تقویت سیستم پاسخگویی	مسئولیت‌پذیری اجتماعی

درنهایت، با انتزاع یک مضمون حاکم بر کل مضامین به‌عنوان مضمون فراگیر، تدوین نهایی مضامین سه‌گانه انجام گرفت که در جدول 6 آورده شده است.

جدول 6. تحلیل مضامین سه‌گانه مربوط به متغیرهای خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی،، سیرت نیکوی مدیران و سرمایه اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام

ردیف	کدهای اولیه	مضامین پایه	مضامین سازمان دهنده	مضمون فراگیر
1	منع اسراف و تبذیر در همه شئون، دوری از موازی‌کاری‌های متعدد و وجود مرجع متمرکز، کمک به رفع محرومیت منطقه‌ای، انجام فعالیت‌های جهادی	بهبود معیشت	فقرزدایی و رفع محرومیت	خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی
2	بزرگواری و کرامت نفس در برخورد با دیگران، حامی مظلوم بودن و یاری به بینوا رساندن، بخشندگی و مردم‌نوازی	تقویت روحیه غمخواری
3	تأمین رفاه عمومی، گسترش سیاست‌های تمرکززدایی، پاسخگویی به نیازهای انسانی	پیشرفت اجتماعی
4	توسعه زیرساخت‌های آموزشی، شناسایی و حمایت از فعالان و دغدغه‌مندان حوزه کارآفرینی اجتماعی، ترویج فرهنگ نوآوری، خلاقیت و کارآفرینی	آموزش و توانمندسازی	توسعه اشتغال و کارآفرینی مولد و پایدار
5	ساده‌سازی مسیر رشد کارآفرینی، نظارت و صدور مجوز فعالیت‌های اقتصادی، اشتغال در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته، حرکت در مسیر رونق و جهش تولید	تأکید بر افزایش تولید
6	هم‌افزایی توانمندی‌ها، شناسایی و غربالگری ایده‌های جدید در حوزه‌های اجتماعی، مأموریت دادن و قدرت بخشي، اصلاح خدمات کشوری برای ارتقای خدمت گرایی	توانمندسازی در مشارکت	بهره‌برداری از فرصت‌ها
7	ایجاد سازوکارهای جلب مشارکت بنیادین عموم مردم، استفاده مؤثر و بهینه از نیروهای بالقوه و انسانی، القا اعتمادبه‌نفس به مردم، ترویج سازو کارهای بازخورد، ایجاد فرصت برای مداخله انجمن‌های اجتماعی	استفاده از ظرفیت‌های مردمی
8	نابرابری در دسترسی به امکانات، تبعیض در دسترسی به فرصت‌های اجتماعی و اقتصادی، مبارزه با انحصارگرايي‌ها و انحصارطلبي‌ها، سلامت كارگزاران نظام اداري و حكومتي، عدم تبعيض در برخورد با فساد، توجه به ارزش و كرامت انسان	دوری از تبعیض و فساد	عدالت عمومی
9	ممنوعیت مبادلات ناسالم اقتصادی، استرداد اموال به بیت‌المال، مبارزه با رفاه‌طلبی مدیران، کاهش فاصله طبقاتی	توزیع عادلانه ثروت
10	نظارت بر قضاوت، دعوت به صلح و سازش، رعایت حقوق شهروندی، ایجاد فرصت‌های برابر، مدارا در سلایق و مدیریت مطلوب	اعتدال در قضاوت
11	آموزش و توسعه، میزان مشارکت در تصمیم‌گیری، چشم‌انداز به آینده، توجه به جمع‌گرایی و اجتماعی بودن	توسعه سرمايه انساني	ایجاد روابط ضابطه‌مند	سیرت نیکوی مدیران
12	تشکیل جلسات منظم، هم‌افزایی و جلب مشارکت، ارائه بازخورد فرآیندها	پیگیری در مشارکت
13	دوری از زیاده‌طلبی و استبداد، دوری از هوای نفس، تدبیر و دریافت مشورت از انسان‌های صالح، دوری از ریا و تزویر، کنترل قدرت‌طلبی و ریاست‌جویی	خودسازی معنوی	قانون‌گرایی و انضباط مدیران
14	شایسته خواهی به‌عنوان یک ارزش اجتماعی، ایجاد باور، تمایل و احترام به شایستگان، ادراک از مسیر پیشرفت شغلی، بزرگواری و بزرگ‌منشی در برابر مخالفان، ایجاد انگیزش در کارکنان، داشتن ظرفیت روحی و کاری	شایسته‌سالاری
15	توجه به خانواده‌های کم برخوردار، ارتقا نوآوری اجتماعی، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی، تسهیل ازدواج و تشکیل خانواده، سلامت روان و بهبود کیفیت زندگی	درگیر شدن در مسائل اجتماعی	هماهنگی و وحدت
16	تعالی و خودشکوفایی اجتماعی و فرهنگی، توانمندسازی مدیریت، ارزیابی مداوم و مستمر، ارائه خط‌مشی‌های اجتماعی خارج از بوروکراسی	وحدت ساختاری
17	تواضع و فروتنی، تعهد کاری، امانت‌داری، شجاعت و جسارت	ارتقای قابلیت‌های فردی	توسعه اجتماعی	سرمایه اجتماعی
18	برقراری ارتباط نهادینه میان خط‌مشی‌پژوهان و خط‌مشی‌گذاران حوزه‌های اجتماعی، توجه به طرح‌هاي دانش‌بنيان، طرح سلامت الکترونیک، راه‌انداری بنیاد احسان	نهادهای صنفی و جنبش‌های اجتماعی
19	توسعه زیرساخت‌های آموزشی و بهداشتی، ارائه طرح‌های حمایتی معیشتی، تشکیل صندوق قرض‌الحسنه اشتغال کشور، اجراي سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي	بهبود در ارائه خدمات عمومی
20	وجود نگرش اصالت فرد و فردگرایی، صادق‌بودن، رعایت و احترام نسبت به ارزش‌ها و هنجارهای اجتماعی، عینیت‌گرایی، بی‌طرفی و عدم جانب‌داری	اخلاق حرفه‌ای	مسئولیت‌پذیری اجتماعی
21	تنظیم روابط کار، صراحت و شفافیت ارتباطات، ایجاد اعتماد مؤثر، سازگاری و نگرانی در مورد منافع طرفین	ارتقا ارتباطات
22	احترام به قضاوت و دانش تخصصي افراد، اجابت دستورات و احكام خارج سازمان، تبعیت از قانون، تکریم مردم و جلب رضایت ارباب‌رجوع، تسریع در انجام خواسته‌های مردم	تقویت سیستم پاسخگویی

سنجش کیفیت مدل پژوهش

به‌منظور سنجش کیفیت مدل و نهایی سازی فهرست شاخص‌ها و مضامین از روش دلفی استفاده شد؛ بدین‌ترتیب که ميانگين نظرات خبرگان در رابطه با هر شاخص توسط پرسشنامه‌ای با طیف لیکرت 5 محاسبه گردید و شاخص‌هایی که میانگین آنها بیشتر از حد متوسط (مقدار 3) بود، مورد تأیید قرار گرفته و در مدل باقی ماندند. نتایج به دست آمده مربوط به هریک از متغیرهای پژوهش در ادامه آورده شده است.

جدول 7. مضامین متغیرخط‌مشی‌های عمومی اجتماعی از دیدگاه خبرگان (n=22)

مضمون	میانگین	انحراف معیار	آماره t	مقدار p	نتیجه
بهبود معیشت	50/3	74/0	17/3	002/0	تأیید
تقویت روحیه غمخواری	54/3	67/0	81/3	001/0	تأیید
پیشرفت اجتماعی	59/3	85/0	25/3	002/0	تأیید
فقرزدایی و رفع محرومیت	91/3	81/0	26/5	001/0	تأیید
آموزش و توانمندسازی	64/3	66/0	54/4	001/0	تأیید
تأکید بر افزایش تولید	54/3	67/0	81/3	001/0	تأیید
توسعه اشتغال و کارآفرینی مولد و پایدار	46/3	67/0	18/3	002/0	تأیید
توانمندسازی در مشارکت	36/3	73/0	35/2	014/0	تأیید
استفاده از ظرفیت‌های مردمی	59/3	73/0	78/3	001/0	تأیید
بهره‌برداری از فرصت‌ها	46/3	74/0	89/2	004/0	تأیید
دوری از تبعیض و فساد	64/3	73/0	11/4	001/0	تأیید
توزیع عادلانه ثروت	46/3	67/0	18/3	002/0	تأیید
اعتدال در قضاوت	36/3	73/0	35/2	014/0	تأیید
عدالت عمومی	46/3	74/0	89/2	004/0	تأیید

 

بر اساس جدول 7، مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی شامل 41 کد اولیه، 10 مضمون پایه و 4 مضمون سازمان دهنده است. شبکه مضامین آن نیز در شکل 1 آورده شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

شکل 1. شبکه مضامین خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی

 

جدول 8. مضامین سیرت نیکوی مدیران از دیدگاه خبرگان (n=22)

مضمون	میانگین	انحراف معیار	آماره t	p-مقدار	نتیجه
توسعه سرمايه انساني	68/3	84/0	81/3	001/0	تأیید
پیگیری در مشارکت	41/3	59/0	25/3	002/0	تأیید
ایجاد روابط ضابطه‌مند	36/3	73/0	35/2	014/0	تأیید
خودسازی معنوی	36/3	73/0	35/2	014/0	تأیید
شایسته‌سالاری	36/3	58/0	94/2	004/0	تأیید
قانون‌گرایی و انضباط مدیران	59/3	80/0	48/3	001/0	تأیید
درگیر شدن در مسائل اجتماعی	46/3	60/0	58/3	001/0	تأیید
وحدت ساختاری	68/3	84/0	81/3	001/0	تأیید
هماهنگی و وحدت	59/3	59/0	70/4	001/0	تأیید

 

بر اساس جدول 8، مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر سیرت نیکوی مدیران شامل 27 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 3 مضمون سازمان دهنده است. شبکه مضامین آن نیز در شکل 2 آورده شده است.

 

 

 

 

 

 

شکل 2. شبکه مضامین سیرت نیکوی مدیران

جدول 9. مضامین سرمایه اجتماعی از دیدگاه خبرگان (n=22)

مضمون	میانگین	انحراف معیار	آماره t	p-مقدار	نتیجه
ارتقای قابلیت‌های فردی	54/3	86/0	98/2	004/0	تأیید
نهادهای صنفی و جنبش‌های اجتماعی	46/3	60/0	58/3	001/0	تأیید
بهبود در ارائه خدمات عمومی	36/3	66/0	59/2	009/0	تأیید
توسعه اجتماعی	23/3	43/0	49/2	011/0	تأیید
اخلاق حرفه‌ای	68/3	78/0	10/4	001/0	تأیید
ارتقا ارتباطات	59/3	80/0	48/3	001/0	تأیید
تقویت سیستم پاسخگویی	50/3	60/0	92/3	001/0	تأیید
مسئولیت‌پذیری اجتماعی	59/3	67/0	16/4	001/0	تأیید

بر اساس جدول 9، مفاهیم استخراج‌شده مربوط به متغیر سرمایه اجتماعی شامل 25 کد اولیه، 6 مضمون پایه و 2 مضمون سازمان دهنده است. شبکه مضامین آن نیز در شکل 3 آورده شده است.

 

 

 

 

 

 

شکل 3. شبکه مضامین سرمایه اجتماعی

بحث و نتیجه گیری

در سال‌های اخیر با مطالعات صاحب‌نظران در حوزه خط‌مشی، عوامل متعددی به‌عنوان عوامل مؤثر در اجرای خط‌مشی‌های عمومی، با تعابیر و تفاسیر مختلف شناسایی و دسته‌بندی‌شده‌اند؛ بنابراین، بسیار حائز اهمیت است که مجریان خط‌مشی‌های عمومی، ضمن آگاهی و توجه به مجموعه این عوامل، تلاش نمایند تا از طریق تحقق این عوامل، فرصت و شانس اجرای موفق یک خط‌مشی را افزایش دهند. در همین راستا، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) علاوه بر وظایف حاکمیتی داراي اهداف اجتماعی بوده و خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی به‌ویژه در رفع فقر، توانمندسازی و محرومیت‌زدایی اهميت به‌سزايي در پيشبرد اهداف آن دارد. این سازمان زمانی مسیر خط‌مشی خود را با موفقیت طی می‌نماید که مدیران آن دارای ویژگی‌های منحصربه‌فرد باشند. در منابع اسلامی فضایل و کمالات اخلاقی، آثار ارزنده‌ای در سعادت دنیوی و اخروی انسان دارد. کسی که به سعادت ابدی می‌اندیشد لازم است که صفحه دلش را از رذایل اخلاقی پاک‌کرده و فضایل اخلاقی را جایگزین آن نماید، چرا که جمال واقعی و پایدار در زیبایی صورت و تناسب‌اندام نیست، بلکه به داشتن سیرت زیبا و اخلاق نیک است. حسن خلق، شرح صدر، پایبندی به عهد و پیمان، عدم احتجاب، بر پاداشتن حق و عدل و دلسوزی هر یک مظهری از مظاهر این جمال و زیبایی پایدار هستند. این نگرش ضمن آنکه رابطه تنگاتنگی با اعتقادات و باورها را نشان می‌دهد، به‌یقین در اخلاق‌سازی مدیران در سازمان حائز اهمیت است. از طرفی سازمان‌ها از شالوده‌های اصلی اجتماع امروزی هستند و مدیریت، مهم‌ترین عامل در حیات، رشد و بالندگی یا نابودی سازمان‌هاست. لذا، نیاز سازمان به رهبرانی که در آن‌ها سیرت نیکو پرورش یابد، همواره احساس می‌شود؛ به‌عبارت‌دیگر، صداقت در انجام امور محوله، فدا نمودن خواسته‌های فردی در مقابل سازمانی، محوریت قرار دادن سازمان برای انجام کارها، وجود نوع‌دوستی در این کارکنان، ارج نهادن به نیکوکاری در سازمان، پرهیز کارکنان از تملق و چاپلوسی، احترام گذاشتن به شخصیت افراد در سازمان، پرهیز از توهین به یکدیگر، وجود جو ترس و ارعاب در سازمان، انتقاد سازنده در جهت رشد توانایی افراد، پذیرش انتقاد سازنده از سوی کارکنان، توجه به تفاوت‌های فردی افراد در سازمان، احترام به افراد بر اساس تفاوت‌های فردی آنان، تلاش در جهت توانمندسازی افراد، توجه به توانایی افراد و رشد آن‌ها و اهمیت دادن به مشارکت افراد در امور سازمان، در اولویت این مدیران قرار دارد؛ زیرا سرمایه اجتماعی مجموعه از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکه‌هاست که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد؛ به‌عبارت‌دیگر سرمایه اجتماعی مجموعه‌ای از روابط فعال در بین افراد، اعتماد، فهم متقابل و ارزش‌ها و رفتارهای مشترک است که اعضای شبکه‌ها و اجتماعات انسانی را به هم پیوند می‌دهد و همکاری بین آن‌ها را امکان‌پذیر می‌سازد. اگر سازمان‌ها به‌عنوان واحدهای اجتماعی بتوانند سرمایه اجتماعی ایجاد نمایند، قادر به فعالیت بهتر و بیشتر خواهند شد. سرمایه اجتماعی یکی از قابلیت‌ها و دارایی‌های مهم سازمانی است که می‌تواند به سازمان در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و مزیت سازمانی خلق کند. بعلاوه، با افزایش این سرمایه از طریق سازمان‌ها، جامعه نیز از مواهب سرمایه اجتماعی که همانا جو اعتماد و اطمینان عمومی است، بهره‌مند خواهد شد. در این شرایط سرمایه اجتماعی بین سازمان‌ها و شهروندان شکل‌گرفته و در پرتو آن جامعه از روابطی مبتنی بر اعتماد برخوردار می‌شود. ازجمله پیشنهاداتی که با توجه به نتایج پژوهش می‌توان ارائه کرد آن است که سازمان‌ها خط‌مشی‌هایی در زمینه مسائل کاری، بازار، محیطی، اجتماعی تدوین نموده و مدیران نیکوسیرت ارزش‌های جدیدی را برای کارکنان خود معرفی نمایند؛ مدیران نیکوسیرت همواره اهداف سازمان را مدنظر قرار داشته باشند و تلاش نمایند که اهداف شخصی افراد را در راستای اهداف سازمان قرار دهند. همچنین این مدیران همواره ارزش‌های چندی را مورد تأکید قرار دهند و بر نهادینه شدن آن ارزش‌ها در سازمان تأکید ورزند. ارزش‌هایی چون راست‌گویی، صداقت، عدالت و... می‌تواند بر سرمایه اجتماعی تأثیر بسزایی داشته باشد؛ برای افزایش سرمایه اجتماعی لازم است، مدیران به‌جای ظاهرسازی به سیرت خود بپردازند؛ مدیران به تقویت هنجارهای غیررسمی در سازمان بپردازند، زیرا در سازمان‌های غیررسمی افراد راحت‌تر و سریع‌تر با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و به هم اعتماد می‌کنند؛ مدیران تلاش کنند تا کارکنان در فعالیت‌های گروهی شرکت کنند و بدین طریق خود را جزئی از گروه کاری احساس کنند تا زمینه اجرای خط‌مشی سازمان فراهم گردد. در راستای غنای نتایج پژوهش، ارائه الگوی رابطه بین دولت و سازمان‌های غیردولتی در سیاست‌گذاری اجتماعی و همچنین، شناسایی اولویت‌بندی چالش‌های مرتبط با تولید سرمایه اجتماعی در ستاد اجرایی فرمان امام ازجمله موضوعات پژوهشی است که به سایر محققین پیشنهاد می‌گردد. همچنین از آنجاکه، انجام هر پژوهشی با موانع و محدودیت‌هایی روبرو است، جلب همکاري و اعتماد و اطمينان خبرگان پژوهش مخصوصاً مدیران ستاد اجرایی فرمان امام ازجمله مشکلات انجام پژوهش جاری بود. بعلاوه، شرایط همه‌گیری جهانی بیماری کووید-19 که هنگام جمع‌آوری داده‌های پژوهش و نظرسنجی از خبرگان پیش آمد و الزام به رعایت قوانین فاصله‌گذاری اجتماعی، سبب شد که تعدادی از مصاحبه ها انجام‌شده به‌صورت غیرحضوری و تلفنی صورت گیرد. ضمناً در راستای تحقیق پیشنهاد می شود :

-       سازمان‌ها خط‌مشی‌هایی در زمینه مسائل کاری، بازار، محیطی، اجتماعی تدوین نموده و مدیران نیکوسیرت ارزش‌های جدیدی را برای کارکنان خود معرفی نمایند.

-       مدیران با ارتقای اخلاق و منش‌های حرفه‌ای خود، اصل احترام به کرامت انسانی را موردتوجه قرار داده و موجبات کارتیمی را فراهم آورند زیرا کارتیمی زمینه‌ساز اجرای بهتر خط‌مشی اجتماعی ستاد اجرایی فرمان امام است.

-       مدیران نیکوسیرت همواره اهداف سازمان را مدنظر قرار داشته باشند و تلاش نمایند که اهداف شخصی افراد را در راستای اهداف سازمان قرار دهند. همچنین این مدیران همواره ارزش‌های چندی را مورد تأکید قرار دهند و بر نهادینه شدن آن ارزش‌ها در سازمان تأکید ورزند. ارزش‌هایی چون راست‌گویی، صداقت، عدالت و... می‌تواند بر سرمایه اجتماعی تأثیر بسزایی داشته باشد.

-       مدیر باید محرم اسرار دیگران باشد. زیردستان نیاز دارند مطمئن شوند که به راز و صحبت محرمانه آنان خیانت نمی‌شود. رازداری از دیدگاه رابینز زمینه‌ساز اعتماد در سازمان است، اعتماد نیز خود به افزایش سرمایه اجتماعی کمک می‌کند.

-       برای بهبود روابط اجتماعی با دیگران هر مدیری با ویژگی‌های نیکو باید از خود شروع نماید و ابتدا به اصلاح خود بپردازد؛ بنابراین با تکیه بر اصلاح خود می‌توان روابط اجتماعی و سرمایه اجتماعی را بهبود بخشید.

-       برای افزایش سرمایه اجتماعی لازم است، مدیران به‌جای ظاهرسازی به سیرت خود بپردازند.

با توجه به اینکه نتایج نشان می‌دهد که میان خط‌مشی‌های عمومی اجتماعی و سرمایه اجتماعی در ستاد اجرایی فرمان امام رابطه وجود دارد؛در این راستا پیشنهادات آتی به شرح ذیل توصیه می گردد:

-       عامل کیفیت زندگی کاری به‌عنوان متغیری مؤثر در سیرت نیکوی مدیران سازمان مدنظر قرار گیرد.

-       شناسایی و اولویت‌بندی چالش‌های مرتبط با تولید سرمایه اجتماعی در ستاد اجرایی فرمان امام

-       بررسی خط‌مشی‌های فرهنگی ستاد اجرایی فرمان امام و تأثیر آن بر سرمایه اجتماعی سازمان

 

منابع

ابوالحسنی نیارکی، محمدعلی (1397)، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد شغلی کارکنان (مطالعه موردی، صندوق رفاه    دانشجویان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری ) پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز 

اختر محققي، مهدي. (1385). سرمايه اجتماعي، تهران: چاپ اول.

الوانی، سیدمهدی و شیروانی، علیرضا. (1383). سرمایه اجتماعی، اصل محوری توسعه. ماهنامه تدبیر، شماره 147.

بیگ زاده،یوسف ؛ ایمانی حسنلویی، مهدی، هدایت فسندوز، علی (1395)، الگوی علی روابط بین سیرت نیکوی مدیران (به عنوان یک اصل اخلاقی)، بر رفتار شهروندی سازمانی با میانجیگری کیفیت زندگی کاری، نشریه مهندسی مدیریت نوین، پاییز و زمستان 1395 سال پنجم، شماره 18 و 19

حسینی سرخوش،‌ سیدمهدی؛ اخوان،‌ پیمان (1395). نقش سرمایه اجتماعی در ارتقای تسهیم دانش و بهره‌وری کارکنان در سازمان های صنعتی دانش بنیان. فصلنامه مدیریت بهره‌وری، سال دهم،‌ شماره 38، صص 33-61.

دانائی فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی (1390). مباحث مدیریت دولتی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

رحیمی، غلامرضا، هدایت فسندوز، علی (1396)، بررسی الگوی علی روابط بین سیرت نیکوی مدیران،کیفیت زندگی کاری با تعهد سازمانی (مطالعه موردی : کارکنان سازمان تامین اجتماعی آ. غ)،نشریه پژوهش ملل، آبان 1396، دوره دوم شماره 23

رزقی رستمی، علیرضا (1379)، اجرا حلقه مفقوده فرایند خط مشی عمومی، نشریه مدیریت دولتی شماره 50، صص 51-62

رضائی، روح اله؛ فمی، شعبانعلی، حسین، صلاحی مقدم، نفیسه. (1394). بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی در سازمان جهاد کشاورزی استان البرز. علوم ترویج و آموزش کشاورزي ایران، سال 11، شماره 2، صص 121-133.

علاقه بند، مهدی (1384). درآمدی بر سرمایه اجتماعی. مجله اینترنتی علوم اجتماعی فصل نو.

قنبری، سیروس؛ همتی، مدینه (1395). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی با عملکرد شغلی کارکنان دانشگاه بوعلی سینا. نامه آموزش عالی، علمی- ترویجی 19، صص 117 - 135.

كريمي، فریبا؛ احمدي دستجردي، سمیه؛ رجايي‌پور، سعید (1392). الگوي ساختاري روابط بين سرمايه اجتماعي و قابليت يادگيري سازماني بانوآوري كاركنان. مديريت بهره‌وري (فراسوي مديريت)، سال 7، شماره 27، صص 153-169.

کریمی، سعید؛ شاه‌دوستی، مریم (1396). از سرمایه اجتماعی به عملکرد شغلی، نقش میانجی گرایش کارآفرینانه در سازمان جهاد کشاورزی استان همدان. فصلنامه پژوهش های ترویج و آموزش کشاورزی، سال دهم، شماره 3، صص 53-62.

کلدی، علیرضا؛ آذرخش، اردشیر (1393). تحلیلی جامعه شناختی بر سرمایه اجتماعی جوانان ایران. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی.

کوشازاده، سیدعلی؛ رحیم نیا، فریبرز؛ افخمی روحانی، حسین (1391). اثر اعتماد به مدیران بر تفکر راهبردي سازمانی و نقص آنها در بهبود عملکرد سازمانی از راه تعهد سازمانی در بستر آموزش عالی. فصلنامه رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، سوم، شماره 4، صص 163-187.

گراوند، ایوب؛ موسیوند، مریم؛ ویسه، سیدمهدی (1395). رابطه میان سرمایه اجتماعی و عملکرد شغلی اساتید دانشگاه پیام نور استان لرستان. فصلنامه علمی پژوهشی اسلام و مطالعات اجتماعی، سال چهارم، شماره اول، صص 38-63.

گیوریان، حسن، ربیعی مندجین، محمدرضا (1384)، تصمیم گیری و تعیین خط مشی دولتی، تهران، نشر یکان 

مختاران، ماهرخ ( 1395)، تاثیر سیرت نیکوی مدیران بر تعهد سازمانی کارکنان (مورد مطالعه، سازمان گمرک جمهوری اسلامی ایران)، نشریه مدیریت فردا، تابستان 1395، شماره 47

منوریان،عباس (1394). اجرا و ارزیابی خط مشی عمومی، چاپ اول،تهران انتشارات کتاب مهربان.

مهدي‌بیگی، نجمه؛ کمالیان، امین‌رضا؛ یعقوبی، نورمحمد؛ پورعزت، علی‌اصغر؛ رونقی، محمدحسین (1399). شناسایی ویژگیهاي سرمایه انسانی سازمان هوشمند: رویکرد آمیخته. پژوهشهاي مدیریت منابع سازمانی، دوره 10، شماره 2، صص 147-170.

نصراصفهاني، علی (1389). سنجش سيرت نيكوي مديران، نشریه چشم انداز مديريت دولتي، دوره 1، شماره 1، صص 115- 127.

نصراصفهانی، علی؛ انصاری، محمداسماعیل؛ شائمی برزکی، علی؛ آقاحسینی، حسین (1390). بررسی سرمایه اجتماعی سازمانی در سازمان های خدماتی استان اصفهان (با رویکرد آموزه های مدیریت در آثار سعدی)، جامعه شناسی کاربردی، سال 22، شماره اول، صص 107-134.

نصراصفهاني، علي؛ شعباني نفت چالي، جواد؛ خزايي‌پور، جواد (1392). بررسي تأثير عدالت سازماني ادارك شده بر ميزان سرمايه اجتماعي كاركنان مورد مطالعه شبكه بهداشت و درمان شهرستان نوشهر، جامعه‌شناسي كاربردي، دوره 24، شماره 2، صص 184-16.

نوروزی، حسین؛ کاملی، علیرضا؛ بیگی، رویا؛ مهذبی، مهدی (1394). بررسی تأثیر جو سازمانی بر عملکرد سازمانی کارکنان از طریق سرمایه اجتماعی (مورد مطالعه: کارکنان شهرداری مناطق پنج گانه شهر رشت). فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی، سال دوم، شماره 1، صص 137-154.

هرندي، عطاءاله (1393). تبیین نقش سرمایه اجتماعی و انتقال دانش در یادگیري سازمانی شرکت‌هاي دانش بنیان. فصلنامه مدیریت توسعه فناوري، سال اول، شماره 4، صص 161-182.

وظیفه‌دوست، حسین؛ فروغ نژاد، حیدر؛ خوشنود، مهدی (1392). تأثیر مدیریت دانش استراتژیک بر نوآوری و عملکرد شرکت های کارگزاری بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال دوم، شماره هشتم. صص 157-170.

Abedi Sharbiani AA , Seyed Jalili M , Nasr Esfahani A , Investigating The Relationship between Good character and Organizational commitment and organization silence. Journal of state perspective Management 2015 ; 38 (20) : 107 – 130 [Persian]

Adler, D. (2002). The Relationships between supplier development, Commitment, social capital, accumulation and performance improvement. Journal of Operations Management, 14 (3): 75-94.

Balliett , T & Kelloway , E.K. Virtous Leaders : Assessing character strengtd in the work place. Canadian Journal of Administrative sciences.

Barker ,C , Coy R. The 7 Heavenly Vituse of Leadership , Management Today Series : Mc Graw – Hill ; 2003

Barron, A.; Pereda, A.; Stacey, S. (2016). Exploring the performance of government affairs subsidiaries: A study of organization design and the social capital of European government affairs managers at Toyota Motor Europe and Hyundai Motor Company in Brussels, Journal of World Business, 52 (2): 184-196.

Eeman Basu. (2016). Social Capital and Job Performance: The Moderating Role of HR Practices. Emerging Challenges in HR VUCA, Publisher: Emerald India, Editors: Umesh K. Bamel, Atri Sengupta, Pankaj Singh:177-198.

Ellinger, A. E.; Musgrove, C. C. F.; Ellinger, A. D.; Bachrach, D. G.; Baş, A. B. E.; Wang, Y. L. (2013). Inf luences of organizational investments in social capital on service employee commitment and performance. Journal of Business Research, 66 (8): 1124-1133.

Analysis. New Jersey : Person , 7 th Edition.

Hodson, R. (2005). Management behavior as social capital, British Journal of Industrial Relations, 4 (2): 41-65.

Marrella, Layne (2001). In Search of Ethics. Sanford, FL; DC Press

Magner N , Welker RB , Campbell TL , Testing a model of cognitive budgetary participation processes in a latent variable structural equation framework. Accounting and Business Research. 1996 : 27 (1) :41-50

Sarros et al , 2006 , sarros , james : Cooper Brian and Anne Hartican (2006) “ Leadership and character , leadship and organization Development Journal “ , 27 (8)

Peterson, Christopher, and Seligman (2004). Character Strengths and Virtues: A Handbook and Classification. First Edition, Oxford University Press.

Sabatier ,P.A (1987) ,Knowledge , Policy, Oriented Learning and Policy Change Knowledge : Creation Diffusion, Utilization , 8 , 4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

[1]  دانشجوی دکتری،گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

[2]  دانشیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

[3]  استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

[4]  استادیار، گروه مدیریت دولتی گرایش رفتار سازمانی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

5 استادیار، گروه مدیریت دولتی، واحد کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمان، ایران

ایمیل نویسنده مسئول: [e-mail]

 

[5]  

[6]  Barron

[7]  Marrella

[8]   Sarros et al

[9]   Barker & Coy

[10]   Adler

[11]   Hodson

[12]  Eeman

[13]  Ellinger et al.

[14]  Carolina & Angel 

[15]  Theoretical Saturation

[16]  Re-Test Reliability

[17]  Attride-Stirling

---