واکاوی تجارب زیسته حاشیه نشینان از خشونت ساختاری

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

کریم رضادوست ^{1 *} , عبدالرضا نواح ² , علی بوداقی ³ , کریم حمیدی ⁴

1 - استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران (نویسنده مسئول).
2 - دانشیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
3 - استادیار گروه علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
4 - دکتری جامعه شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

تاریخ دریافت : 1403/09/30 تاریخ پذیرش : 1403/12/25 تاریخ انتشار : 1404/03/27

کلید واژه: خشونت ساختاری, حاشیه نشینی, نابرابری, محرومیت و تجربه زیسته,

چکیده مقاله :

در سال‌های اخیر، با رشد شتابان شهرنشینی و افزایش جمعیت حاشیه نشین و آسیب­های اجتماعی- فرهنگی ناشی از آن، خشونت ساختاری توجه اندیشمندان و صاحب نظران جامعه شناسی را به خود جلب کرده است.  مفهوم یاد شده به ساختارهایی اشاره دارد که نابرابری‌ها و آسیب‌ها را در میان حاشیه نشینان تداوم می‌بخشند. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر واکاوی تجارب زیسته حاشیه نشینان شهرستان کوت عبدالله از خشونت ساختاری است. در تحقیق حاضر از روش کیفی و رویکرد پدیدارشناختی تفسیری (ون مانن) استفاده شده است. مشارکت کنندگان پژوهش حاضر 21 نفر از حاشیه نشینان شهرستان کوت عبدالله هستند که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدهاند. در این پژوهش فرایند گردآوری داده‌ها تا زمان رسیدن به اشباع نظری ادامه یافته است. برای گردآوری داده‌ها با 21 نفر از حاشیه نشینان شهرستان کوت عبدالله مصاحبه نیمه ساختار یافته انجام شد. در پژوهش حاضر جهت اعتباریابی یافته‌های مصاحبه از تکنیک‌های کنترل اعضا و خود بازبینی محقق استفاده گردید. موضوع تحقیق با پرسیدن سؤالاتی نظیر موانع شکوفایی استعدادها و ظرفیت‌های فردی و قومی، چگونگی تأثیر این گونه موانع و محدودیت‌ها بر موقعیت‌ها و وضعیت افراد و استراتژی افراد در مواجه با این شرایط مورد واکاوی قرار گرفت. بر این اساس، تجربه زیسته حاشیه نشینان از خشونت ساختاری در هفت مقوله دسته‌بندی شد. مقولات به دست آمده شامل 1. محرومیت چند وجهی ساختاری، 2. شکاف‌های اجتماعی و احساس تبعیض، 3. غفلت نهادی و بی اعتنایی ساختاری، 4. عادی شدن وضعیت و تثبیت نابرابری، 5. کنترل اجتماعی و فرهنگی، 6. عارضه‌های اجتماعی و بحرانی شدن وضعیت و 7. انفعال اجتماعی و احساس ناکامی می‌شوند. یافته‌های پژوهش نشان داد که خشونت ساختاری بیشتر در قالب محدودیت‌های نامرئی و مستمر اقتصادی، اجتماعی و .. بر زندگی این افراد تأثیر می‌گذارد.

چکیده انگلیسی:

In recent years, with the rapid growth of urbanization and the increase in the Slum dwellers and the resulting socio-cultural harms, structural violence has attracted the attention of sociologists and scholars. The concept refers to structures that perpetuate inequalities and harms among Slum dwellers. Accordingly, the main goal of the present study is to explore the lived experiences of Slum dwellers in Kot Abdullah County from structural violence. The present study used a qualitative method and an interpretive phenomenological approach (Van Manen). The participants of the present study are 21 Slum dwellers in Kot Abdullah County who were selected based on purposive sampling. In this study, the data collection process continued until theoretical saturation was reached. To collect data, semi-structured interviews were conducted with 21 Slum dwellers in Kot Abdullah County. In the present study, member control and researcher self-review techniques were used to validate the interview findings. The research topic was analyzed by asking questions such as obstacles to the development of individual and ethnic talents and capacities, how such obstacles and limitations affect the situations and status of individuals, and the strategies of individuals in facing these conditions. Accordingly, the lived experience of Slum dwellers from structural violence was categorized into seven categories. The categories obtained included 1. Multifaceted structural deprivation, 2. Social gaps and feelings of discrimination, 3. Institutional neglect and structural indifference, 4. Normalization of the situation and stabilization of inequality, 5. Social and cultural control, 6. Social complications and the crisis of the situation, and 7. Social passivity and feelings of failure. The research findings showed that structural violence affects the lives of these people more in the form of invisible and continuous economic, social, and other limitations.

منابع و مأخذ:

امیری رز، راضیه، عیوضی، محمدرحیم، برزگر، ابراهیم، و ابطحی، مصطفی. (1401). مطالعه ی نسبت حاشیه نشینی و شکاف های اجتماعی در کلان شهر تهران (مطالعه ی موردی: خاتون آباد و حصار امیر). مطالعات جامعه شناختی شهری (مطالعات شهری)، 12(42 ).
بهمنی، سجاد؛ همتی، رضا؛ ملتفت، حسین؛ ایزدی جیران، اصغر. (1398). فهم فرایند شکل‌گیری تجربه حاشیه‌نشینی بر اساس نظریه داده‌بنیاد (مورد مطالعه: محله‌های ملاشیه و تل برمی خوزستان. توسعه اجتماعی. 14(2). 127-158.
تعاونی، مژگان؛ گنجی، محمد؛ قماشی، سعید.(1397). مطالعه جرم شناختی خشونت علیه زنان در شهر زاهدان، پژوهش‌نامه‌ی زنان، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال نهم، شماره سوم،1-28.
جوان، جعفر، و عبدالهی، عبداله. (1387). عدالت فضایی در فضاهای دوگانه شهری (تبیین ژئوپلیتیکی الگوهای نابرابری در حاشیه کلانشهر مشهد). ژئوپلیتیک، 4، 2 (پیاپی 12)، 157-175.
روستایی, شهریور، و بابائی, فاطمه. (1401). تحلیل فضایی نابرابری اجتماعی - اقتصادی در مناطق شهری (مطالعه موردی: کلانشهر تبریز). توسعه پایدار محیط جغرافیایی، 4(6)، 64-78.
صدیق محمدی، محمد؛ گنجی، محمد و احمدی، یعقوب(1398) تبیین وضعیت خشونت ساختاری در شهر سنندج، مطالعات اجتماعی ایران، سال سیزدهم، شماره1: 108-132.
گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان خوزستان،(1395). سازمان برنامه و بودجه استان خوزستان.
گنجی, محمد, احمدی, یعقوب, محمدی, محمد صدیق. (1398). حرمان نظام‌مند: تحلیلی کیفی از خشونت ساختاری و پیامدهای آن در شهر سنندج. مجله جامعه شناسی ایران, 20(1), 49-84.
موحد، علی، کرملاچعب، حسین، و محمدی، عباس. (1393). تاثیر جنگ تحمیلی بر شکل گیری و گسترش مناطق حاشیه نشین مطالعه موردی: منطقه ملاشیه اهواز. آمایش محیط، 7(24)، 1-26.
یوسفی‌خواه، سارا.، قاسمی، روح‌الله.، (1400). مسائل اجتماعی مرزنشینان: دیگری‌سازی، بازنمایی رسانه‌ای و امنیتی سازی فضا، فصلنامه علوم اجتماعی، 28(95)، 141-182..
Bhadra, S. (2023). Marginalized Youths and Inequalities: The Global Scenario and Way Forward. In Handbook of Youth Development: Policies and Perspectives from India and Beyond. Singapore: Springer Nature Singapore. 387-411.
Bourgois, P. (2010). The power of violence in war and peace: Post-Cold War lessons from El Salvador. Ethnography, 2(1), 5-34.
Chopra, A. (2014). Structural violence. International Journal of Multidisciplinary Approach and Studies, 1(4), 19-23.
Dove, S. A., Khan, S., & Kline, K. N. (2024). Structural violence, social suffering, and the COVID-19 syndemic: discourses and narratives on the margins of the state in Texas. Frontiers in Communication, 9, 1369796.‏ ‏
Earle, B. (2016). Poverty, structural violence, and harm in Ontario (Doctoral dissertation).
Farmer, P.(2004). An Anthropology of Structural Violence. Current Anthropology, 45(3): 305-325.
Galtung, J. (1969). Violence, peace, and peace research. Journal of peace research, 6(3), 167-191.
Ho, K. (2007). Structural violence as a human rights violation (p. 3). Essex: University of Essex.
https://www.saferspaces.org.
Kammerbauer, M., & Wamsler, C. (2017). Social inequality and marginalization in post-disaster recovery: Challenging the consensus? International journal of disaster risk reduction, 24, 411-418.
Lee, B. X. (2016). Causes and cures VII: Structural violence. Aggression and Violent Behavior, 28, 109-114.
Moore, S., Christianson, T., & Souleymanov, R. (2024). Structural violence and necropolitics among Indigenous Peoples living with HIV who use substances in the Prairie provinces during COVID-19. International Journal of Drug Policy, 129, 104503.
Patton, M. Q. (1990). Qualitative evaluation and research methods. SAGE Publications, Inc.
Pursch, B., Tate, A., Legido-Quigley, H., & Howard, N. (2020). Health for all? A qualitative study of NGO support to migrants affected by structural violence in northern France. Social Science & Medicine, 248, 112838.
Pursch, B., Tate, A., Legido-Quigley, H., & Howard, N. (2020). Health for all? A qualitative study of NGO support to migrants affected by structural violence in northern France. Social Science & Medicine, 248, 112838.
Wise, S. (2020). The Structural Violence of Neoliberalism. London: Pluto Press.
Rylko-Bauer, B. Whiteford, L & Farmer, P .(2009). Coming to Terms with Global Violence and Health, Global Health in Times of Violence, School for Advanced Research Press, School for Advanced Research advanced seminar. 3-16.
Saleem, R., Morrill, Z., Brodt, M., & Pagan‐Ortiz, M. E. (2022). Oppression and resistance: An analysis of Muslims' experiences of structural violence. Journal of community psychology, 50(1), 426-444.
Salvage J, Rowson M, Melf K and Sandøy I (2012) Course e-book 4: Structural violence and the underlying causes of violent conflict, published 2012 in UK by Medact, London. ISBN 978-0-9571478-7-4.
Scheper-Hughes, N (2004), Dangerous and endangered youth: social structures and determinants of violence. Annals of the New York Academy of Sciences 1036:13–46.
Smith, J. (2019). Experiences of Marginalized Communities. New York: Routledge.
Steenberg, R., & Rippa, A. (2019). Development for all? State schemes, security, and marginalization in Kashgar, Xinjiang. Critical Asian Studies, 51(2), 274-295.
Sullivan, C. B .(2013) Ethnic Inequality in China: Structural Violence, Educational Stratification, and the Rural Household Income Gap, UC Berkeley Electronic Theses and Dissertations.
Van Manen, M. (2023). Phenomenology of practice: Meaning-giving methods in phenomenological research and writing. Routledge.