بررسی تطبیقی کیفیت زندگی شهری در روستاهای ادغام شده با هسته‌های طراحی شده (مورد مطالعه: شهر تبریز)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

ابوالفضل قنبری ¹ , اکبر سلطان زاده ² , مهدی صدیق ³

1 - استادیار جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تبریز
2 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه شهید بهشتی
3 - کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه خوارزمی

تاریخ دریافت : 1398/06/28 تاریخ پذیرش : 1398/06/28 تاریخ انتشار : 1392/06/01

کلید واژه: کیفیت زندگی, تبریز, روستاهای ادغام شده, هسته‌های طراحی شده,

چکیده مقاله :

شهر به عنوان بستر زیست انسان شهرنشین، نیازمند استانداردهایی است که در یک نگاه می‌توان آن را استانداردهای کیفیت زندگی نامید. کیفیت زندگی مفهومی ‌چند بعدی و پیچیده است که از سوی متفکران علوم شهری و دیگر اندیشمندان علوم مختلف مطرح و مورد پژوهش قرار گرفته است. در این مقاله هدف بررسی تطبیقی نواحی مختلف شهری تبریز بر اساس شاخص‌های تعریف شده در رابطه با کیفیت زندگی است. محدودة مورد مطالعه در این پژوهش، شامل 4 محله از دو بافت متفاوت (روستایی و طراحی شده) شهری است. روش پژوهش مقاله حاضر، توصیفی- تحلیلی می‌باشد. ابتدا مطالعات اکتشافی به صورت کتابخانه ای و بازدید مقدماتی صورت گرفته و مطالعة میدانی با استفاده از پرسشنامه انجام شده است. برای تعیین حجم نمونه در محدوده‌های مورد مطالعه، از فرمول کوکران و برای توزیع پرسشنامه، از روش تصادفی ساده استفاده شده است و در هرکدام از بافت‌ها 130 پرسشنامه توزیع شده است و در پایان برای تحلیل از آمار‌های توصیفی، تحلیل واریانس یکطرفه (آزمون Anova) و تحلیل عاملی استفاده شده است. نتایج به دست آمده از پژوهش نشان می‌دهد که میزان رضایت مندی بافت روستایی در بعد اجتماعی (61/13 درصد)، نسبت به بافت طراحی شده (99/12 درصد) در سطح مطلوبتری قرار دارد اما میزان رضایت مندی در بعد کالبدی و میزان نارضایتی در بعد زیست محیطی بافت طراحی شده، به ترتیب با 18/38 درصد و 58/11 درصد نسبت به بافت روستایی (کالبدی 48/33 درصد و زیست محیطی 37/18 درصد) از سطح کیفی مطلوبی برخوردار است. نتایج به دست آمده از تحلیل عاملی، نشانگر این است که در بافت روستایی عامل‌های رضایت مندی از امکانات و زیست محیطی و در بافت طراحی شده رضایت مندی از امکانات و محیط کالبدی بیشترین و مهم‌ترین نقش را در شکل‌گیری میزان رضایت‌مندی ساکنان نسبت به محلات خود را ایفا می‌کنند.

منابع و مأخذ:

-          بحرینی، حسین. (1390). فرآیند طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران.

-          بحرینی، سید حسین، طبیبیان، منوچهر. (1377). نشریة محیط­شناسی، فروردین و اردیبهشت، شمارة 21،22.

-          حاتمی‌نژاد، حسین و همکاران. (1390). تحلیل کیفیت زندگی روستاهای ادغام شده در شهر، مطالعة موردی: شهر میاندوآب، مجلة جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، شمارة شانزدهم، صص 219-240.

-          حسین زاده دلیر، کریم و همکاران. (1388). تحلیل و ارزیابی کیفی سنجه‌های پایداری شهری در شهر تبریز، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، سال اول، شمارة دوم، صص 1- 18 .

-          حکمت نیا، حسن و میرنجف موسوی. (1390). کاربرد مدل در جغرافیا با تأکیـد بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای، تهران: انتشارات علم نوین.

-          خوارزمی، شهیندخت. (1387). کیفیت زندگی و الزامات عصر دیجیتال در ایران، پایگاه اطلاع­رسانی علوم ارتباطات در ایران.

-          رضوانی، محمدرضا و همکاران. (1388). توسعه و سنجش شاخص‌های کیفیت زندگی شهری، مطالعة موردی شهر نورآباد استان لرستان، مجلة مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه­ای، سال اول، شمارة دوم.

-          رضوانی، محمدرضا، و منصوریان، حسین. (1387). سنجش کیفیت زندگی: بررسی مفاهیم، شاخص‌ها و مدل‌ها و ارائة مدل پیشنهادی برای نواحی روستایی، فصلنامة روستا و توسعه، سال 11، شمارة 3.

-          عظیمی، نورالدین. (1385). تغییرات ساختار در شهر تبریز، فضای جغرافیایی، سال اول، شمارة 4، صص 1- 23.

-          غیاثوند، الهام. (1385). تأثیر سرمایه‌های اجتماعی بر کیفیت زندگی ساکنان محلات شهری، فصلنامة مهندسان مشاور، شمارة 25.

-          ۱۱- لطفی، صدیقه. (1388). کیفیت زندگی شهری، تعاریف و ابعاد و سنجش آن در برنامه­ریزی شهری، فصلنامة جغرافیای انسانی، سال اول، شمارة چهارم (پاییز).

-          محمدزاده، رحمت. (1384). مدرنیته و شهرسازی: مورد مطالعه بافت قدیم شهر تبریز، رسالة دکتری تخصصی گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.

-          مهدیزاده، جواد و همکاران. (1385). برنامه­ریزی راهبردی توسعة شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.

-       Baba, Y. and Austin, D. M (1989). Neighborhood Environmental Satisfaction, Victimization, and Social Participation as Determinants of Perceived Neighborhood Safety, Environment and Behaviour, No 21 (6), pp763-780.

-       Bullock ,B. S. and Susie, J (2004). An Analysis of Technology Use and. Quality of Life in a Rural West Texas Community:Austin University of Texas.

-       Das. D. (2008). Urban Quality of Life: A case study of Guwahati, Social Indicators Research, Vol. 88.                                                    

-       Fardro, M (2001). The Economic and social bases of cultural goods, cultural thesis master's degree, Allameh Tabatabai University.

-       Foo .T. S. (2000). Subjective assessment of urban quality of in Singapore (1997-1998). Habitat International, Vol. 24, No. 1.

-       Harvey, A. S (1997). Time Use Analysis in Quality-of-Life Studies. Journal of Development in Quality-of-Life Studies.Vol. 1, No.3.

-       Kamp .I. .k. Van. Leidemeijer. K. Marsman. G. and. De Hollander .A. (2003). Toward a conceptual framework and demarcation of concepts: a Literature study. Landscape and Urban Planning, Vol. 65 (1-2).

-       Zebardast. E. (2009). The housing domain of quality of Life satisfacian in the spontaneous settlements on the on the Tehran metropolitan fringe. Social Indicators Reserch, 90.

-       Pacione, M. (2003): Urban environmental quality and Human Wellbeing  a  social Geographical Perspective , Journal of landscape  and Urban Planning . Vol. 65. No. 2.

-       Santos. L. and Martins, I., 2007, Monitoring urban quality of Life: The porto experience, social Indicatorrs Research, 80.

-       Rawls, John (1985). Justice as Fairness ;Polotical not  metaphysical, philosophy and public Affaris, Vol. 14, Issue. 3 (Summer), PP: 223-2.

.