تحلیل اجتماعی نقش شهروندی محیط زیستی در مقابله با پیامدهای تغییر آب و هوا
محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری
کلید واژه: مازندران, شهروندی محیط زیستی, تغییرات آب و هوا, پیوند مکانی,
چکیده مقاله :
بسیاری از صاحبنظران معتقدند که راه حل مسائل و مشکلات زیستمحیطی به رفتار و عملکرد شهروندان بستگی دارد. در این راستا، پدیده‌ی شهروندی محیط زیستی به دلیل اینکه افراد را در برابر مشکلات محیط‌زیستی (از جمله پیامدهای منفی تغییر آب و هوا ) متعهد بار می‌آورد، از اهمیت خاصی برخوردار است. استان مازندران یکی از مناطق مهم کشاورزی و گردشگری کشور است و فعالیت مناطق شهری آن نیز طی سال‌های اخیر، به شدت تحت تأثیر تغییرات آب و هوا قرار گرفته است. با توجه به اینکه برای کاهش اثرات منفی تغییر آب و هوا، داشتن شهروندان متعهد امری لازم و ضروری می باشد، تحقیق حاضر درصدد بررسی سطح تعهد شهروندی محیط‌زیستی و نقش آن در مقابله با مشکلات ناشی از تغییرات آب و هواست. جامعهی آماری این تحقیق، ۳۲۰۷۴۱ نفر از ساکنان شهرستان قائمشهر(مازندران) هستند که با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی ساده، تعداد ۳۵۰ نفر به عنوان نمونه‌ی آماری انتخاب شدند. اطلاعات لازم با استفاده از ابزار پرسشنامه وری شد و اعتبار ظاهری و محتوایی پرسشنامه بر اساس نظر استادان مرتبط و پایایی آن بر اساس آلفای کرونباخ بیش از ۶۰ درصد مورد تأیید قرار گرفـت. یافته‌های تحقیق نشان داد که تعهد شهروندان به محیط زیست و مقابله با یکی از بحران‌های محیط زیستی یعنی تغییر آب و هوا متوسط رو به بالا است (میانگین= ۶۲/۳). میزان تعهد شهروندان نسبت به مقابله با پیامدهای منفی و زیان‌بار تغییر آب و هوا برحسب سن و تحصیلات متفاوت بود؛ به عبارت دیگر، با افزایش سن، وضعیت شهروندی محیط زیستی بهبود یافته اما با افزایش تحصیلات، تعهد به شهروندی محیط زیستی کاهش داشت. پیوند مکانی شهروندان نیز در سطح خیلی بالا (۲۵/۴ از ۵) گزارش شده بود و هم چنین، میانگین تأثیرگذاری چهارچوب پیام‌های محلی تغییر آب و هوا ، ۲۱/۴ بوده که نشان می‌دهد سطح این تأثیر بالا بود. در نهایت، نتایج تحلیل رگرسیون نیز تحقیق نشان داد که پیوند مکانی نسبت به چهارچوب محلی پیام‌های تغییر آب و هوا، بیشترین تأثیر را بر توسعهی شهروندی محیط زیستی داشته است. در پایان مقاله و بر اساس نتایج تحقیق پیشنهاد شده است که با توجه به مشهود بودن پیامدهای تغییر آب و هوا و مشهود بودن، تأثیرات آن در استان مازندران، سیاست‌گذاران درصدد ایجاد تعهد در مردم در برابر سیاست‌های کاهش تغییر آب و هوا و تقویت شهروندی محیط زیستی باشند.
Many experts believe that solutions to environmental problems depend on the behavior of citizens. In this regard, the issue of environmental citizenship has special importance, since engaging citizens in environmental problems (including hazard effects of climate change) is important. Mazandaran province is one of the important tourism and agricultural areas of Iran and in recent years its urban areas' activities have been influenced by climate change. For this reason, to reduce the negative impact of climate change, increasing citizens’ commitment to the environment is necessary. The purpose in this study is the analysis of the importance of environmental citizenship and social-psychological factors related to it. The research population consisted of 320741 residents of Ghaemshahr of whom 350 individuals were select as sample by cluster sampling and survey data were collected by questioner. The questionnaire had face and content validity and Cronbach's alpha for reliability was above 60 percent. The findings showed that citizenship commitment towards environment and tackling with one of environmental crises hence climate change is moderate to high (M= 3.62). Level of citizens’ commitment toward tackling with negative and harmful consequences of climate change varies according to age and education. In other word, with an increase in age, environmental citizenship also increases but with an increase in education, commitment to environmental citizenship decreases. Citizens’ “place attachment” also was very high (4.25 of 5) and also mean of effect of local messages framework of climate change was 4.21, suggesting that the level of this factor’s effect was high. Finally, the results of regression analysis also showed that place attachment to local messages frameworks of climate change has the greatest effect on the development of environmental citizenship.
- اوری، جان. (1393). جامعه و تغییر آب و هوا، ترجمهی صادق صالحی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی(در فرایند چاپ).
- پازوکی نژاد، زهرا. (1391). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر شناخت دانشجویان نسبت به تغییرات جهانی آب و هوا، پایان نامهی کارشناسی ارشد، دانشکدهی علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران.
- پازوکی نژاد،زهرا. (1390). تحلیل کیفی نگرش محیط زیستی دو نسل(دهه 1330 و دهه 1370)، اولین همایش ملی مدیریت و برنامهریزی محیط زیست، دانشکدهی محیط زیست، دانشگاه تهران.
- زارع، حمید. (1389). رفتارهای شهروندی در جامعهی دینی، فلسفهی دین، سال هفتم، شمارهی 7، 142-119.
- زنگنه، یعقوب و حسین آبادی، سعید. (1392). تحلیلی بر تعلق مکانی و عوامل مؤثر بر آن در سکونتگاههای غیررسمی (مورد مطالعه: محدودهی شرق کال عیدگاه سبزوار)، فصلنامهی مطالعات جامعهشناختی شهری، سال 3، شمارهی 8، 162-131.
- ساتن، فیلیپ. (1392). درآمدی بر جامعهشناسی محیط زیست، ترجمهی صادق صالحی، تهران: انتشارات سمت.
- صالحی، صادق و امام قلی، لقمان. (1391). بررسی تأثیر سرمایهی اجتماعی بر رفتارهای محیط زیستی، مجلهی جامعهشناسی ایران، سال 13، شمارهی 4، 115-90.
- صالحی، صادق و پازوکی نژاد، زهرا. (1392). دانش تغییر آب و هوا و مصرف پایدار، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعهی پایدار، تهران.
- صرافی، مظفر و عبدالهی، مجید. (1387). تحلیل مفهوم شهروندی و ارزیابی جایگاه آن در قوانین، مقررات و مدیریت شهری کشور، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شمارهی 63، 134-115.
- عیوضی، محمد رحیم و باب گوره، سید حسام الدین. (1391). تحول مفهوم شهروندی و ظهور شهروند جهانی، فصلنامهی سیاست، سال 42، شمارهی 3، 205-187.
- فرهمند، مهناز؛ شکوهی فر، کاوه و سیارخلج، حامد. (1392). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتارهای زیستمحیطی (مورد مطالعه: شهروندان شهر یزد)، فصلنامهی مطالعات جامعهشناختی شهری، شمارهی 10: 23-1.
- معاونت حقوقی ریاست جمهوری. (1392). منشور حقوق شهروندی، گرفته شده از سایت www.president.ir/att/shahrvandi.pdf (17/12/92).
- ملکی، امیر و عبداللهی، عظیمه السادات. (1392). تبیین جامعهشناختی محیط گرایی ایرانیان در دو سطح خرد و کلان، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال دوم، شمارهی 2، 202-177.
- نش، کیت. (1384). جامعهشناسی سیاسی معاصر، ترجمهی محمدتقی دلفروز، تهران: نشر کویر.
- Agho,K., Stevens,G and Taylor,M ., ( 2010 ) , Population Risk Perception s of Global Warming in Australia , Environmental Research , 110 , PP: 756-763.
- Berkowitz, A., Ford, M and Brewer, C. (2004). A framework for integrating ecological literacy, civics literacy and environmental citizenship in environmental education, from www.bioed.org/pubs/EE_chapter_berkowitz_et_al.pdf (3/11/2013)/
- Doherty , T., Clayton, S., ( 2011 ) , The Psychological Impacts Of Global Climate Change , American Psychological Association , Vol.66 , No.4 , PP: 265-276 .
- Dubson, A. (2007). Environmental citizenship: Towards sustainable development, Sustainable Development, No. 15, 276-285.
- Lorenzoni,I. Nicholson – Clie,S and Whithmarsh,L.,(2007 ) Barriers Perceived to Engaging with Climate Change among the UK Public and their Policy Implications, Global Environmental Change , Vol.17,PP:445-459.
- O’Neill, Hulme,M.,(2009 ) , An Iconic Approach for Representing Climate Change, Global Environmental Change, Vol.19 , PP:402-410
- Salehi, S.(2010). People and the environment, Lambert Publication.
- Scannel,L and Gifford,R.(2011), Personally Relevant Climate Change: The Role of Place Attachment and local Versus Global Message Framing in Engagement, Journal of Environment and Behavior, xx(x),PP: 1-26.
- Shwom, R., Bidwell , D., Dan , A., and Dietz,T., ( 2010 ) , Understanding US. Public Support for Domestic Climate Change Policies, Global Environmental Change, 20, PP: 472-782.
- Spellman, G., Field, K., and Sinclair, J.(2003), Assessing UK higher education students’ awareness of global climatic change, Weather , vol.58 , No.10 ,PP : 212-219.
- Sutton,S G., Tobin , RC., ( 2011 ) , Constraints on Community Engagement With Great Barrier Reef Climate Change Reduction and Mitigation , Global Environmental Change , 21 , PP: 894-905.
- Szereny,I., Zsoka,A and Szechy,A.,(2009), Environmental Education and Pro environmental Consumer Behavior – Results of University Survey, See URL: https://gin.confex.com/gin/2009/.../Zsoka_Szechy_Szerenyi.pdf.
- Whitmarsh,L., Seyfang,G and ONeill,S., ( 2011 ) , Public Engagement with carbon and climate change : To what extent is the public carbon capable? Global Environmental Change, 21, PP: 56-65.
- Willox,A.C, Harper,S.L,Ford,J.D, Landman,K and Edgo,V,(2012 ), From This Place and of This Place: Climate change, Sence of Place and Health in Nunatasiavut, Canada, Social Sciences & medicine, doi: 10.1016/j.2012.03.043.
- Zelezny, L., Chua, P., and Aldrich, C. (2000), Elaborating on Gender Differences in Environmentalism, Journal of Social Issues, VOl.56, No.3, and PP: 443-457.