تبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن با اقدام به خودکشی (موردمطالعه: شهرستان ایلام)

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

طاها عشایری ¹ , مریم امین ² , سیف اله مدبر چهار برج ³ , رستم منتی ⁴

1 - استادیار و عضو هئیت علمی گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی(نویسنده مسؤول)
2 - دانشجوی دکتری گروه جامعه‌شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - استادیار گروه حقوق دانشگاه محقق اردبیلی
4 - دکتری جامعه شناسی، گروه آسیب شناسی دانشگاه علوم پزشکی ایلام

تاریخ دریافت : 1401/01/28 تاریخ پذیرش : 1401/05/11 تاریخ انتشار : 1401/09/01

کلید واژه: سرمایه اجتماعی, مشارکت اجتماعی, تعلق اجتماعی,  اقدام به خودکشی,

چکیده مقاله :

سرمایه اجتماعی؛ نقش پیشگیرانه در اقدام به خودکشی دارد. هدف اصلی پژوهش تبیین رابطه بین سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن با اقدام به خودکشی در شهرستان ایلام است. روش تحقیق از نوع کمی (پیمایش)، ابزار آن پرسشنامه محقق ساخته و استاندارد (ترکیبی) بوده و با فرمول کوکران 515 نفر تعیین و در شهرهای ایلام، ایوان، دره شهر، ملکشاهی و دهلران بعد اختصاص حجم نمونه؛ به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی توزیع‌شده و سطح روایی و پایایی پژوهش نیز برآورد شده است. نتایج نشان می‌دهد که سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن (انسجام اجتماعی، مشارکت اجتماعی، اعتماد اجتماعی، تعلق اجتماعی) با اقدام به خودکشی رابطه معنی‌داری داشته و ضریب همبستگی شاخص سرمایه اجتماعی برابر با 0.387- است. بر این اساس ضریب تعیین پژوهش برابر با 0.139-؛ ضریب تعیین تعدیل‌شده برابر با 0.121- و ضریب همبستگی کلی برابر با 0.201- است. مطابق نتایج؛ سرمایه اجتماعی (اعتماد، انسجام، مشارکت، تعلق اجتماعی) نقش نظارتی، کنترلی و پیشگیرانه در افکار خودکشی داشته و درصورتی‌که استان ایلام از میزان سرمایه اجتماعی بالایی برخوردار باشد، تاب‌آوری اجتماعی-روانی (آستانه تحمل روانی-اجتماعی) بیشتری در هنگام مواجهه با ناکامی اجتماعی، محرومیت؛ فشارهای اجتماعی و فرهنگی داشته و کمتر مرتکب رفتار پرخطری مثل اقدام به خودکشی می‌شوند.

چکیده انگلیسی:

Social capital has a preventive role in suicide attempts. The main purpose of the research was to explain the relationship between social capital and its components to suicide attempt in Ilam city. The research method was quantitative (survey), the tool was a researcher-made questionnaire which was used in conjunction with a standard one. On the basis of Cochran formula, 515 people were selected from the cities of Ilam, Ivan, Dereshahr, Malekshahi, and Dehlran via a random cluster sampling technique. The research tool had acceptable validity and reliability. The results showed that social capital and its components (social cohesion, social participation, social trust, social belonging) had a significant relationship with suicide attempts and the correlation coefficient of the social capital index is equal to -0.387. Therefore, the determination coefficient of the research is equal to -0.139; The adjusted coefficient of determination is equal to -0.121 and the overall correlation coefficient is equal to -0.201.        

منابع و مأخذ:

احمدی، حبیب و ابوترابی نارنجی، فاطمه. (1391). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و میزان خودکشی در استان‌های کشور، فصلنامه راهبرد اجتماعی-فرهنگی، سال دوم، شماره 1، صص 79-63.

اسماعیلی، رضا. (1385). سطح‌بندی سرمایه اجتماعی در شهرستان‌های استان اصفهان، فصلنامه رفاه اجتماعی، شماره 23.

 آستارکی، پیمان؛ کیخاونی، ستار؛ منصوریان، مرتضی؛ بشیری، سودابه؛ قربانی، مصطفی؛ رضاپور، عزیز؛ شفیعیان، زهرا؛ چرکزی، عبدالرحمن. (1393). بررسی مقایسه­ای علل و شیوه‌های خودکشی منجر به مرگ ارجاعی به پزشکی قانونی در سال­های 88-83  ، پزشکی قانونی ایران، سال چهارم، شماره نوزدهم، صص 385-392.

آل سعدی ثانی، علیرضا. (1400). علل و ابعاد روان‌شناختی خودکشی نوجوانان، فصلنامه علمی حقوقی قانون یار، سال چهارم، شماره شانزدهم، صص 495- 516.

باستانی، علیرضا و رزمی، سیدمحمدجواد. (۱۳۹3). رتبه‌بندی غیرمستقیم استان‌های ایران برحسب سرمایه اجتماعی، فصلنامه علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، سال چهاردهم، شماره پنجاه‌وپنج، ص 2-45.

باقری، مهدیه؛ صدیق اورعی، غلامرضا؛ فرزانه، احمد و یوسفی، علی. (1401). تعامل اجتماعی همسایگی، مسأله‌ای شهری، فصلنامه علوم اجتماعی، سال دوازدهم، شماره چهل و دوم، صص 143- 109.

باقری‌بنجار، عبدالرضا و رحیمی، ماریا. (1391). بررسی رابطه میزان احساس تعلق اجتماعی شهروندان با میزان مشارکت اجتماعی. فرهنگی و سیاسی آنان. مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال دوم، شماره پنجم، صص 143-107

بخارایی، احمد و میرزایی، ابراهیم. (1394). فراتحلیل مطالعات خودکشی در استان ایلام. فرهنگ ایلام، فصلنامه فرهنگ ایلام، سال نهم، شماره چهل و ششم، ص 115-134.

بهادر، فرشید. (1400). تحلیل جامعه‌شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و خودکشی، رساله کارشناسی ارشد، رشته علوم اجتماعی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.

بیدل، پری‌ناز و محمودزاده، علی‌اکبر. (1391). بررسی میزان تعلق اجتماعی مردم به جامعه ایران و رابطه آن با اعتماد اجتماعی و فردگرایی، فصلنامه تحقیقات فرهنگی، سال پنجم، شماره دوم، صص 31-63.

 توسلی، غلام‌عباس و موسوی؛ مرضیه. (۱۳۸۴). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید، نامه علوم اجتماعی، شماره 26.

جمشیدزاده، فرخ­لقا؛ رفیعی، حسن؛ یاسمی، محمدتقی؛ رحیمی، سید علی سینا و اعظم، کمال. (1383). روند خودکشی و اقدام به خودکشی در استان ایلام 1373 تا 1380، مجله رفاه اجتماعی، سال سوم، شماره دوازدهم، ص 198-225

حمزوی، نجمه. (1396). بررسی جامعه‌شناختی خودکشی در شهرستان قشم بر اساس نظریه مبنایی جهت ارائه مدل پارادایمی، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس.

حمیدی‌زاده، علی. (۱۳۹۷). واکاوی افول سرمایه اجتماعی در ایران، فصلنامه مدیریت سرمایه اجتماعی، سال یکم، شماره پنجم، صص 109-90.

حیدری ساربان، وکیل. (1397). سرمایه اجتماعی به‌مثابه توسعه روستایی، تهران: نشر دانشگاه محقق اردبیلی

دورکیم، امیل. (1392). درباره تقسیم‌کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز

دینی ترکمان، علی. (۱۳۸۵). تبیین افول سرمایه اجتماعی، فصلنامه رفاه اجتماعی، سال ششم، شماره بیست و سوم، صص ۱۴۷-۱۷۲

رضاییان، محسن و شریفی، غلامرضا. (1385). خودسوزی مهم‌ترین روش خودکشی در استان ایلام، مجله روان‌پزشکی و روانشناسی بالینی، سال سوم، شماره دوازدهم، صص 289-290.

رضاییان، محسن؛ شریفی، غلامرضا؛ فروتنی، محمدرضا و معظم، ناهید. (1389). شناخت برخی از عوامل خطر خودکشی و اقدام به خودکشی در استان ایلام و جهت عملکرد آن‌ها، نشریه تحقیقات نظام سلامت، سال یکم، شماره ششم، صص 86-94.

رضایی­نسب، زهرا؛ شیخی، محمدتقی و جمیلی کهنه شهری، فاطمه. (1396). بررسی تجارب زیسته اقدام به خودکشی زنان شهر ایلام با رویکرد روشی نظریه مبنایی، جامعه‌شناسی ایران، سال هجدهم، شماره بیست و ششم، صص 82-107

روجک، کریس. (1395). نظریه فراغت، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر تیسا.

 ریتزر، جورج. (1394). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.

زاهدی مازندرانی، محمد. (1390). توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.

زرانی، فریبا و احمدی، زینب. (1400). خودکشی در فرهنگ ایرانی: یک مطالعه مروری نظام‌مند، رویش روانشناسی، سال دهم، شماره نهم، صص 205 - 216

سهرابی­صمیره، شهلا؛ نوابخش، مهرداد و حضرتی صومعه، زهرا. (1401). بررسی عوامل مؤثر بر انسجام اجتماعی شهر اندیمشک، مطالعه موردی: شهروندان اندیمشک در سال 1398-1399، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال دوازدهم، شماره چهل و دوم، صص 1-24.

شارع‌پور، محمود. (1380). فرسایش سرمایه اجتماعی و پیامدهای آن، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، سال یکم، شماره سوم، صص 112-101

شریف­زادی، حجت­اله  و مرادی، علی. (1399). فراتحلیل عوامل اقتصادی - اجتماعی مرتبط با خودکشی ، فرهنگ ایلام، سال دوم، شماره بیست و هفتم، صص 23-72.

شیردل، الهام و محمدی، مریم. (1400). مطالعه کیفی شکل‌گیری احساس تعلق اجتماعی و تکرار جرم در مددجویان سابقه‌دار، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، سال دوم، شماره دهم، صص 499-528.

صادقی‌جعفری، جواد؛ یزدخواستی، بهجت و اجتهادی، مصطفی. (1398). تحلیلی بر احساس تعلق مردم به جامعه در حال تغییر ایران و عوامل مؤثر بر آن، موردمطالعه: شهر تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال یکم، شماره نوزدهم، صص 3-26

صالح‌آبادی، ابراهیم. (1400). سرمایه اجتماعی و خودکشی در استان های ایران، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربردی، سال سی و دوم، شماره سوم، صص 101-134.

صالحی، محمدنبی؛  بشلیده، کیوپرث؛ کاظم­زاده، محمد؛ ناصری، مهوش. (1399). اثربخشی درمان پردازش مجدد هولوگرافیک بر راهبردهای تنظیم شناختی هیجان و تکانش­گری زنان اقدام کننده به خودکشی شهر ایلام، مجله زن و جامعه، سال سوم، شماره یازدهم، صص 171-192.

طالبان، محمدرضا و عسگری، احسان. (1400). تحلیل بولی از نرخ خودکشی در ایران، دو فصلنامه پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال دهم، شماره هجدهم، صص 119-145.

عزیزپور، یسری؛ اسداللهی، خیرالله؛ سایه میری، کوروش و کیخاونی، ستار. (1396). بررسی نتایج و تنوع خودکشی‌های تهاجمی در یک دوره 20 ساله در استان ایلام، مجله دانشکده پزشکی، سال هفتم، شماره هفتادوپنج، صص 530-537

عشایری، طاها و نامیان، فاطمه. (1398). هشت پرسش جامعه‌شناختی جامعه ایران، تهران: نشر جامعه‌شناسان.

علیوردی‌نیا، اکبر؛ رضایی، احمد و پیرو، فریبرز. (1390). تحلیل جامعه‌شناختی گرایش دانشجویان به خودکشی، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست و دوم، شماره چهل و چهارم، صص 1-18 .

غفاری، غلامرضا و نیازی، محسن. (1386). جامعه‌شناسی مشارکت، تهران: نشر نزدیک

غفاری، غلامرضا. (1390). سرمایه اجتماعی و امنیت انتظامی، تهران: نشر جامعه‌شناسان

 فاین، بن. (1385). سرمایه اجتماعی و نظریه اجتماعی، ترجمه سید محمد کمال سروریان، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.

فیروزجاییان، علی‌اصغر و علی بابایی، یحیی. (1392). فرسایش سرمایه اجتماعی و قانون‌گریزی در شهر تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال یکم، شماره چهاردهم، صص 128-157

 فیلد، جان. (۱۳92). سرمایه اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، تهران: انتشارات کویر.

 قادرزاده، امید و پیری، کامیار. (1393). مطالعه پدیدارشناختی اقدام به خودکشی در شهر آبدانان ایلام،جامعه‌شناسی ایران، سال یکم، شماره پانزدهم، صص 3-29

قادری، صلاح‌الدین و نظری، حامد. (1398). تحلیل جامعه‌شناختی خودکشی در ایران، مسائل اجتماعی ایران، سال یکم، شماره دهم، صص 215-195.

 قانعی‌راد، محمدامین و حسینی، فریده. (1384). ارزش‌ها؛ شبکه روابط و مشارکت در سازمان‌های غیردولتی، مجله جامعه‌شناسی ایران، سال سوم، شماره ششم، صص 93-123

کارشناس، مجید. (1379). عدالت اجتماعی خودکشی در استان ایلام، فرهنگ ایلام، سال سوم، شماره هفتاد و چهارم، صص 69-81

کیخاونی، ستار؛ چتری‌پور، فاطمه و صیدخانی نهال، علی. (1392). مقایسه افکار خودکشی و افسردگی در افراد اقدام کننده به خودکشی و سالم در استان ایلام، مجله علوم پزشکی ایلام، سال اول، شماره بیست و یکم، صص 23-31.

 کیخاونی؛ ستار؛ چتری­پور، فاطمه و صیدخانی نهادل، علی. (1392). مقایسه افکار خودکشی و افسردگی در افراد اقدام کننده به خودکشی و سالم در استان ایلام ، نشریه دانشگاه علوم پزشکی ایلام، سال یکم، شماره بیست و یکم، صص 47-53.

کیخاوی، ستار. (1379). بررسی شیوع خودکشی موفق و ناموفق در استان ایلام، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایلام. سال هشتم، شماره بیست و هشتم، صص 7-12

کیویستو، پیتر. (1390). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.

گیدنز، آنتونی. (1390). جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نی

محمدی، فریدون. (1380). تحلیل آماری خودکشی در استان ایلام،فرهنگ ایلام ، سال هفتم، شماره شصت و هشتم، صص 101-106.

منتی، رستم؛ نیازی، محسن؛ توسنگ، محمدعلی و کسانی، عزیز. (1399). بررسی برخی عوامل اجتماعی مرتبط با رفتار خودکشی در استان ایلام، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، سال بیست و هشتم، شماره هفتاد، صص 89-99.

موسوی، سیدیعقوب و افضلی، معصومه. (1395). بررسی ارتباط بین سرمایه اجتماعی و الگوی خودکشی آنومیک در میان زنان اقدام کننده به خودکشی، پنجمین کنفرانس بین‌المللی روانشناسی و علوم اجتماعی، تهران.

مهدوی، محمدصادق و رحمانی خلیلی، احسان. (1389). بررسی عوامل مؤثر بر سرمایه اجتماعی شهروندان تهرانی، مجله جامعه‌شناسی معاصر، سال دوم، شماره دوم، صص 119-143.

میرزایی، سیده­نگار و علیزاده، نرگس شمس. (1392). بررسی شیوع افکار خودکشی و عوامل مرتبط با آن در دانشجویان، مجله علوم پزشکی کردستان، سال سوم، شماره هجدهم، صص 18-26.

نبوی، سیدحسین و مرادی­نصاری، طاهره. (1397). تلاش برای به‌رسمیت شناخته‌شدن: تبیین فرهنگی کنش خودکشی در ایلام، تحقیقات فرهنگی ایران، سال چهل و سوم، شماره بیست و ششم، صص 187-212.

نصراللهی، زهرا؛ مکیان، نظام‌الدین و اسلامی، راضیه. (1394). سرمایه اجتماعی و مؤلفه‌های آن در اسلام، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، سال دوم، شماره سیزدهم، صص 21-38

نیازی، محسن و شفایی­مقدم، الهام. (1399). تبیین مدل روانی-اجتماعی رفتار خودکشی سربازان با تأکید بر افسردگی و انسجام گروهی، فصلنامه روانشناسی نظامی، سال یازدهم، شماره چهل و سوم، صص 17-29.

وثوقی، منصور و میرزایی، حسین. (1387). فردگرایی: تأملی در ابعاد و شاخص‌ها، نامه علوم اجتماعی، سال شانزدهم، شماره سی و چهارم، صص 142-117.

همتی، ناصر و پناهی، لیلا. (1383). فراوانی افکار خودکشی در دانش­آموزان دبیرستانی شهرستان آبدانان استان ایلام،تازه­های علوم شناختی، سال بیست و یکم، شماره بیست و دوم، صص 79-86.

هنرور، محسن؛ پاسیان خمری، رضا و طراوت، محدثه (1395). ارزیابی مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی در شهر ایرانی از دریچه متون کهن ادبیات فارسی، باغ نظر، سال دوازدهم، شماره سی و سوم، صص 41-58.

الهی‌منش، محمدحسن و میرزانیا، علیرضا. (۱۳۹۶). تأثیر سرمایه اجتماعی دولت‌های جمهوری اسلامی ایران بر وندالیسم اجتماعی، فصلنامه سپهر سیاست، سال چهارم، شماره یازدهم، صص ۱۳۳-۱۶۱.

یاری­کیا، عطاالله و وثیق، بهزاد. (1399).تبیین اصول و معیارهای طراحی مراکز پیشگیری از خودکشی با تأکید بر علت‌های خودکشی در مناطق پرخطر (نمونۀ موردی:  ایلام، فرهنگ ایلام، سال یازدهم، شماره شصت و هفتم، ص 77-104.

یوسف‌زاده، حسین و لطفی مغانجوقی، رضا. (1398). شیوه مواجهه با مسائل اجتماعی، دو فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی حوزه، سال ششم، شماره سی و سوم، صص 6-27.

Choi, Minjae; Ki, Myung; Yip, Paul S.F. c; Park, Jungyoun; Song, Areum MSa; Lee, Weon Young, Paik, Jong-Woo; Lim, Jiseun (2022),Small but protective social capital against suicide ideation in poor communities,A community-based cross-sectional study MedicineSDC

Christopher Hodshire,   Roghayeh,Khosravi& Lotfi, Shuresh(2022). Social Capital and Suicide: Social Workers' Obligation toward Contemporary Suicide Prevention, SOCIAL WORK FACULTY PUBLICATIONS

Han, S. (2022). The dynamic relationship between social capital and suicide rates. Crisis: The Journal of Crisis Intervention and Suicide Prevention. Advance online publication. https://doi.org/10.1027/0227-5910/a000861

Janet C. Long, Colum Ruane, Louise A. Ellis, Rebecca Lake, Anneke Le Roux, Luke Testa, Fiona Shand, Michelle Torok & Yvonne Zurynski (2022), Networks to strengthen community social capital for suicide prevention in regional Australia: the LifeSpan suicide prevention initiativeInternational Journal of Mental Health Systems volume 16, Article number: 10 (2022) Cite this article

Kozaka,Naomi &, Kuroda, Yoshiki (2020),Association Between Community Social Capital and Suicide Mortality in Rural Areas of Japan: An Evaluation of Temporal Changes,Identifiers and Pagination: Volume: 13,First Page: 163 – 169, DOI: 10.2174/1874944502013010163

Kushner, Howard I, Claire E. Sterk, Am J (2005), The Limits of Social Capital: Durkheim, Suicide, and Social Cohesion,Public Health, 2005 July; 95(7): 1139–1143. doi: 10.2105/AJPH.2004.053314

 Krishna, A. (2002). Enhancing political participation in democracies: What is the role of social capital? Comparative political studies, 35(4), 437-460

Muxin,ZhaiRuby& Showalter,P.KishanDean, (2022),Social capital and suicidal behaviors: Evidence from the United States counties, Journal of Behavioral and Experimental EconomicsVolume 98, June 2022, 101856.