بررسی نگرش و رفتار زیست محیطی شهروندان شهر شیراز

محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری

علی‌یار احمدی ¹ ( دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه شیراز )
درنا سلامتیان ² ( دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه شیراز(نویسنده مسؤول) )
فاطمه روستا ³ ( کارشناس ارشد جمعیت شناسی دانشگاه شیراز )

تاریخ دریافت : 1399/09/10 تاریخ پذیرش : 1399/09/10 تاریخ انتشار : 1399/09/01

کلید واژه: شیراز, نگرش زیست محیطی, رفتار زیست محیطی, نگرانی زیست‌محیطی,

چکیده مقاله :

بسیاری از تهدیدات زیست محیطی، تخریب منابع و آلوده سازی محیط پیامد رفتار انسانی است. تنها تغییر در رفتار انسانی می‌تواند این مشکلات زیست محیطی را کاهش دهد. یکی از معیارهای پیش بینی رفتارهای محیط زیستی، عامل نگرش می باشد. بنابراین هدف این پژوهش، بررسی رابطه نگرش شهروندان شهر شیراز با رفتار زیست محیطی آنان می باشد. مطالعه ی حاضر، پیمایشی است که جامعه آماری آن شامل شهروندان (15 تا 60 سال) پنج منطقه از مناطق شهر شیراز می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول منطقی کوکران تعداد 268 شهروند و روش نمونه گیری، خوشه ای چند مرحله ای است. ابزار اصلی جهت جمع آوری داده های موردنیاز، پرسشنامه براساس طیف دانلاپ می باشد. میانگین و انحراف معیار نمره رفتار زیست محیطی شهروندان 78/16 ± 79/ 71 )میانگین 0تا 100) است که در گروه های مختلف، متغیر می باشد. سن، میزان نگرانی درباره مسایل محیط زیست و روند تخریب آن، تحصیلات و نگرش با متغیر وابسته رابطه معناداری را نشان می دهند. در مدل نهایی، نگرش زیست محیطی مهم ترین عامل تاثیرگذار بر رفتار زیست محیطی می باشد. با توجه به نتایج، لازم است برنامه های فرهنگی متنوع از جمله عملکرد رسانه ها مورد ارزیابی و تاکید قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Many of environmental threats, destruction of resources and pollution are the consequences of human behavior and only changes in human behavior can reduce enviromental problems. Attitudes toward the environment are among the most important criteria for predicting environmental behavior. Hence, this study aimed to investigate the relationship between environmental attitudes and behavior of the citizens in Shiraz city. This was a survey study whose research population consisted of residents (15-60 age) of five districts of the city of Shiraz of which 268 citizens were chosen on the basis of Cochran formula via a random cluster sampling technique. A questionnaire which was based on Danlap scale was used to gather needed data. The mean and standard deviation of environmental behavior were 71/79±16.78 (in 0-100 scale) which varied in different groups. Ag, level of concern about environmental issues and its destructin, and educatin showed a significant relation with the dependent variable. In the final model, attitudes toward the environmental was the most important factor influencing environmental behavior. According to the results, it is necessary to assess and emphasize diverse cultural programs including the performance the media.

منابع و مأخذ:

- اتکینسون، ریتال. (1388). زمینه روان شناسی هیلگارد. ترجمه محمد نقی براهنی و همکارن، تهران: انتشارات رشد. چاپ یازدهم.

- احمدوند، مصطفی؛ نوری­پور، مهدی. (1382). نگرش­های محیط زیستی دانشجویان کشاورزی دانشگاه یاسوج: تحلیلی جنسیتی. مجلهعلومترویج وآموزشکشاورزیایران، شماره دوم، صص :13-1.

- اسفند‌آباد، حسن شمس. (1393). روان‌شناسی محیط. تهران: سمت.

- بارت، ریچارد؛ سراج الدین، اسماعیل. (1379). اخلاقیات و ارزش‌های معنوی در خدمت ارتقای توسعه پایدار بر اساس محیط زیست. ترجمه احمد رضا اشرف العقابی، تهران: انتشارات محیط زیست.

- بنی­فاطمه، حسین؛ روستایی، شهرام؛ علیزاده­اقدم، محمدباقر؛ حسین­نژاد، فهیمه. (1392). بررسی نگرش محیط زیستی شهروندان شهر تبریز براساس پارادایم محیط زیستی نو. پژوهش­هایمحیط زیست، سال چهارم، شماره هفت، صص : 186-173.

- حاجی زاده میمندی، مسعود؛ سیارخلج، حامد؛ شکوهی­فر، کاوه. (1393). بررسی عوامل فرهنگی مرتبط با رفتارهای محیط زیستی (مورد مطالعه : شهر یزد). دوفصلنامه جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، سال سوم، شماره اول، صص : 107-83.

- حقیقیان، منصور. (1393). تحلیلی بر رفتار زیست محیطی شهروندان اصفهان و عوامل موثر بر آن. مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال ششم، شماره بیست و یک، صص: 144-133.

- ریتزر، جرج؛ گودمن، داگلاس جی. (۱۳۹۰). نظریه جامعه شناسی مدرن. ترجمه خلیل میرزایی و عباس لطفی زاده، تهران: انتشارات جامعه شناسان، چاپ اول.

- ریتزر، جورج. (۱۳84). نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر. ترجمه: محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی، چاپ چهارم.

- صالحی، صادق؛ امام­قلی، لقمان. (1391). سرمایه فرهنگی و نگرش و رفتارهای زیست محیطی (مطالعه موردی : استان کردستان). فصلنامه انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، سال هشتم، شماره بیست و هشت، صص : 120-92.

- صالحی، صادق؛ سلیمانی، کریم؛ پازوکی نژاد، زهرا. (1394). بررسی نگرش و رفتار مسوولانه دانشجویان نسبت به محیط زیست مطالعه موردی:  دانشجویان استان مازندران).  پژوهش‌هایمحیط­زیست، سال  ششم، شماره یازده ، صص : 276-265.

- صالحی، صادق؛ کبیری، افشار؛ کریم­زاده، سارا. (1394). بررسی نقش جنسیت در جهت گیری­های زیست محیطی. علوموتکنولوژیمحیطزیست، دوره هجدهم، شماره یک، صص : 161-.149

- صالحی عمران، ابراهیم؛ محمدی، علی آقا. (1387). بررسی دانش، نگرش و مهارت­های زیست محیطی معلمان آموزش دوره ابتدایی استان مازندران. فصلنامه تعلیم و تربیت، سال سوم، شماره بیست و چهار، صص : 117-91.

- فرهمند، مهناز؛ شکوهی­فر، کاوه، سیارخلج، حامد. (1393). بررسی عوامل موثر بر رفتارهای زیست محیطی (مورد مطالعه : شهروندان شهر یزد). فصلنامه مطالعات جامعه شناختی شهری، سال چهارم، شماره دهم، صص 109-141.

- قادری، ناصح؛ چوپانی، سامان؛ صالحی، صادق؛ خوش­فر، غلامرضا. (1392). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر رفتار زیست محیطی در شهرستان مریوان در سال 1392. مجلهعلومپزشکیزانکو دانشگاهعلومپزشکی کردستان، دوره شانزدهم، شماره چهل و هشت، صص : 18-10.

- قاسمی، محمد علی. (1388). جامعه ریسک و اهمیت آن برای مطالعات استراتژیک. مجله مطالعات راهبردی، دوره دوازدهم، شماره سه، صص 46-27.

- قبادی علی­آبادی، سارا؛ چیذری، محمد صدیقی، حسن. (1395). واکاوی رفتار و نگرش­های زیست محیطی روستاییان در هنگام مواجهه با خشکسالی (مورد مطالعه: شهرستان کرمانشاه(. فصلنامهبرنامه­ریزیمنطقه­ای، سال ششم، شمارۀ دوازده، صص : 154-143.

- گیدنز، آنتونی (1379). گفتارهایی درباره یکپارچگی جهانی، ترجمه: علی اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: انتشارات علم و ادب، چاپ اول.

- مختاری ملک آبادی، رضا؛ عبداللهی، عظیمه السادات و حمید­رضا صادقی (1393). تحلیل و بازشناسی رفتارهای زیست محیطی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان، سال 1391). پژوهش برنامه­ریزی شهری، دوره پنجم، شماره 18، صص : 20-1.

- مهدوی، محمدصادق؛ وزیری، رؤیا. (1389). بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مؤثر بر نگرش محیط زیستی دانشجویان علوم و تحقیقات 1388. پژوهش اجتماعی، سال سوم، شماره هفت، صص : 46-19.

- میلر، جی. تی. (1387). زیستن در محیط زیست. ترجمه: مجید مخدوم، تهران : انتشارات دانشگاه تهران، چاپ یازدهم

- وینوگراد، مانوئل. (1381). شاخص‌های توسعه پایدار. ترجمه: حداد تهرانی و ناصر محرم نژاد، تهران: انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

- همتی، زهرا؛ شبیری، سید محمد. (1394). تحلیلی بر مؤلف ههای ارتقای فرهنگ محیط زیستی مطالعۀ موردی:  شهروندان شهر شیراز. فصلنامهتحقیقاتفرهنگیایران، دوره هشتم، شماره  چهار، صص : 219 -215.

- Abeliotis. K., Goussia. D., Sdrali I. (2010). How parents report their environmental attitudes: (A case study from Greece). Environmental Development Sustainable. 12. PP. 329–39.

- Ajzen, I. (2004). Constructing a TpB questionnaire: conceptual and methodological considerations", availableat:

pdfs.semanticscholar.org/0574/b20bd58130dd5a961f1a2db10fd1fcbae95d.pdf.

- Barry, J. (2001). Environmental and social theory. translated by Hassan Snoopy, Nayyereh Tavakoli: Department of Environment, the first edition.

- Beck, U. (1992). Risk Society: Towards a New Modernity, London: Sage.

- Beck, U. (1998). Risk society revisited: theory, politics and research programs, in Adam, B.Y.

- Best. H., Mayerl. J. Values. (2013). An empirical study on the Structure of Environmental Concern and Recycling Participation. Social Science Quartely, 94. PP. 691–714.

- Botetzagias, L., Dima, A.F., Malesios, C. (2012). Extending the theory of planned behavior in the context of recycling: the role of moral norms and of demographic, predictors resources, Resources. Conservation and Recycling, 95, 58–67.

- Dunlap, R. E. and Van Liere, K. D. (1978). The new environmental paradigm: A proposed measuring instrumental and preliminary results. Environmental Education, 9, (10) pp. 10-19.

- Dunlap, RE. (2002). Environmental concern: conceptual measurement issues. Handbook of Environmental Sociology. Greenwood press, 482-524.

- Environmental Performance Index (EPI) report, (2014). Available in:

 http://epi.yale.edu/ epi/ country-profile/iran. Access in: 04/16/2015.

- Erdogan, M., Akbunar, S., Asik, U. O., Kaplan, H., & Kayir, C. G. (2012). The effects of demographic variables on students’ responsible environmental behaviors. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 46, 3244-3248

- Fielding, K. S., McDonald, R., Louis, W. R. (2008). Theory of planned behavior, identity and intentions to engage in environmental activism. Environmental Psychology, 28 (4), 318-326.

- Frankel, Jeffrey A. (2003). The environment and Globalization. Nber Working Paper, No. 10090.

- Godin, G., & Kok, G. (1996).  The model of planned behavior: a review of its applications to health related behaviors . American Journal of Health Promotion, 11(2) 87-98.

- Goldblatt, D. (1996). Social Theory and the Environment, Cambridge: Polity Press.

- Kaiser, F. G., Wölfing, S., & Fuhrer, U. (1999). Environmental attitude and ecological behavior. Environmental psychology, 19(1), 1-19.

- kalantari, Kh. Shabanali, H., Asadi, A., & H. Movahed Mohamadi. (2007).Determinants of sustainability of greenhouse cultivation with emphasis on educational factors in the south of Kerman province. Psychology & Marketing, 18(4), 389-413.

- Klockner, A.CH. (2013). A comprehensive model of the psychology of environmental behavior- a meta-analysis. Global Environmental Change, 23 (5), 1028–1038.

- Kollmuss, A., & Agyeman, J. (2002). Mind the gap: why do people act Environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Environmental education research, 8(3), 239-260.

- Otto, S., & Kaiser, F. G. (2014). Ecological behavior across the lifespan: Why environmentalism increases as people grow older.  Environmental Psychology, 40, pp 331-338.

- Tam, K. P., & Chan, H. W. (2017). Environmental concern has a weaker association with pro-environmental behavior in some societies than others: A cross-cultural psychology perspective. Environmental Psychology, 53, 213-223.

- Taylor, S.; Todd, P. (1997). Understanding the determinants of consumer composting behavior. Applied Social Psychology, 27(7), 602-628.

- Turner, B. S. (1994). Orientalism, Postmodernism and globalism. London & New York: Routledge.

- Turner, B. S. (2006). The Cambridge Dictionary of Sociology. Cambridge University Press.

- Wang. Z., Zhang. B., Yin. J., Zhang. X. (2010). Willingness and Behavior Towards E-Waste Recycling for Residents in Beijing City. Cleaner Production, 19. Pp. 977–84.

- Warren, K. J. (2000).Ecofeminist Philosophy: A Western Perspective on What It Is and Why It Matters. Rowman & Littlefield Publishers: Newyork.