نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در تقویت تاب‌‌آوری اجتماعی شهرها(مورد پژوهش: سیلاب در ایلام)
محورهای موضوعی : مطالعات جامعه شناختی شهری
طیبه اکبری
1
,
محمود رضایی
2
*
,
پاکزاد آزادخانی
3
1 - دانشجوی دکتری شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار گروه معماری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری و معماری، مؤسسه آموزش عالی باختر ایلام، ایلام، ایران
کلید واژه: شهر ایلام, سرمایۀ اجتماعی, فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا), تاب‌‌آوری اجتماعی شهر, سوانح طبیعی سیلاب,
چکیده مقاله :
تمرکز جمعیت، صنایع، خدمات و زیرساخت‌‌ها در شهرها سبب شده تا چالش‌‌های شهرنشینی از قبیل سوانح طبیعی- همچون سیلاب‌‌ها- موضوع جدی‌‌تری برای پژوهش‌‌های شهری و میان‌رشته‌ای فناوری و جامعه‌‌شناسی به‌حساب آید. بهره‌‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) به‌‌عنوان راهبردی در افزایش تاب‌‌آوری اجتماعی و کاهش مخاطرات، در جوامع مطرح شده است. در این مقاله جایگاه این فناوری در مدیریت سیلاب در شهرهای ایران با استفاده از روش کیفی مورد پرسش قرار گرفته است. هدف، اولویت‌‌بندی راهبردها و ابعاد به‌کارگیری این فناوری است. با هدف کاربردی شدن پژوهش، مطالعۀ موردی سیل در شهر ایلام صورت گرفت. جامعۀ آماری پژوهش را ساکنان شهر و متخصصان حوزه مسائل شهری و مدیریت بحران تشکیل می‌‌دهد. اطلاعات نخست از طریق مرور متون کتابخانه‌‌ای سپس ابزار مصاحبه عمیق میدانی با ساکنین (12 نفر)، سیل‌‌زدگان (سه نفر) و متخصصان (15 نفر) به روش نمونه‌‌گیری هدفمند تا حد اشباع گردآوری شد. جهت تحلیل اطلاعات، با تکنیک دلفی یعنی استفاده از آرای خبرگان (15 نفر) راهبردها در دو دور به ترتیب تکمیل و ارزیابی- اولویت‌‌بندی و جهت تأییدپذیری بیشتر، یافته‌‌ها با ابزار مشاهده هدفمند موردی و تحلیل سوات (SWOT) بازبینی شدند. در دور سوم، اجماع نهایی خبرگان در اولویت راهبردها و نسبت آن با ابعاد فاوا حاصل شد. نتایج نشان داد که رسیدن به بالاترین جایگاه فناوری در تاب‌‌آوری شهری با تقویت سرمایۀ اجتماعی ممکن است. راهبردهایی که در اولویت دوم قرار گرفتند به ترتیب شامل کاهش آسیب‌‌پذیری، افزایش توسعۀ جامعه و کیفیت زندگی هستند و راهبردهای گسترش دسترسی و عدالت اجتماعی، بهبود حکمروایی و پاسخگویی جوامع، افزایش دانش فنی و خلاق و سرانجام ایجاد شهرهای انتقالی در اولویت‌‌های بعدی هستند؛ بنابراین کارآیی فناوری در شهرها بدون ابعاد اجتماعی به‌ویژه قومی – قبیله‌‌ای و هوش مکان پرسش‌‌پذیر است.
The urban challenges such as natural disasters including floods, have been considered as prominent issues for the urban researches and also the interdisciplinary researches in terms of technology and sociology, due to the concentration of population, industries, services and infrastructures in the cities. Using information and communication technology (ICT) as a strategy to increase social resilience and to reduce risks has been proposed in societies. In this article, the role of this technology in flood management in Iranian cities has been questioned through the Qualitative method. The goal is to prioritize the strategies and aspects of the use of this technology. In order to apply the research, a case study concerning the flood in Ilam was carried out. The statistical population of the research consists the city residents and the specialists of the urban issues and crisis management. The information was gathered through the extensive literature as well as in-depth field interviews with residents(12 people)floodvictims(three people)and experts(15 people)untilsaturationvia purposefulsampling.Inordertoanalyzetheinformationwith Delphitechnique, i.e., usingthe opinionsof experts(15 people),the strategieswerecompleted,evaluatedandprioritizedfor twotimes; laterforfurtherverifiabilitythefindingswerereviewedwithcaseobjectiveobservationandSWOTanalysis. Inthetirhdturn,thefinal consensusof theexpertswasreachedon thepriorityof strategiesand its relation to ICT components. Itwas found that reaching the highest positionof technology in urban resilience would be probable by strengthening "social capital”.The strategiestaking the secondrank areincludingthereduction of vulnerability,theincreaseof communitydevelopmentandqualityoflife, respectively; besides, the strategies for expanding access and social justice, improving governance and community accountability, increasing technical and creative knowledge, and finally creating transitional cities are in the lower priorities. Therefore, the effectiveness of technology in cities without social dimensions, especially ethnic-tribal and location intelligence, is questionable.