قوم گرایی و تأثیر آن بر روابط جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان

محورهای موضوعی : فصلنامه علمی تحقیقات سیاسی و بین المللی

مرتضی اباذری ¹ ([e-mail] 1. استاد یار و عضو هیأت علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا)
حبیب رضازاده ² ([e-mail] ٢. کارشناسی ارشد مسایل ایران دانشگاه تهران)
محمد کریم زاده ³ (mohammadkarimzadeh٨٤@yahoo.com ٣. کارشناسی ارشد جامعه شناسی سیاسی دانشگاه تهران)

تاریخ دریافت : 1391/08/25 تاریخ پذیرش : 1391/10/21 تاریخ انتشار : 1390/10/11

کلید واژه: ایران, روابط خارجی, جمهوری آذربایجان, قوم گرایی,

چکیده مقاله :

فروپاشی اتحاد شوروی یکی از مهمترین رویدا د های جهان در نیمه قرن 20 بوده است و تأثیرات عمیقی در سطح جهان، منطقه و روابط بین کشورها به جا گذاشته است . نتیجه این فروپاشی ظهور و حضور جمهوری های جدید در آسیای مرکزی و قفقاز است، از جمله این کشورها جمهوری آذربایجان می باشد . البته 1297 ش) نیز دارای استقلال بود و - 1918 م( 1299 - این کشور در سالهای 1920 سپس به اتحاد جماهیر شوروی الحاق گردید . آذری ها با اکثریت 90 درصد و زبان ترکی، مذهب شیعه و احساسات شدید میهن پرستی جمعیت جمهوری آذربایجان را تشکیل می دهند. ایران و جمهوری آذربایجان به رغم داشتن اشتراکات فراوانی چون فرهنگ، تاریخ، دین و مذهب و مرز مشترک روابط پرتنشی با یکدیگر دارند. حال این سوال پ یش می آید که چرا به رغم این اشتراکات روابط این دو کشور تن شآمیز است؟ فرضیه نویسندگان این است که عامل قوم گرایی که تحت عنوان آذربایجان واحد از سوی جمهوری آذربایجان تبلیغ می شود (و به عاملی در سیاسی شدن قوم آذری ایران تبدیل شده است) مانعی در برقراری ارتباط مناسب بین ایران و جمهوری آذربایجان می باشد و توانسته است نقش سایر عوامل تسهیل کننده در برقراری ارتباط بین دو کشور را (تاریخ مشترک، دین و مذهب مشترک،مرز مشترک و... ) تحت الشعاع خود قرار دهد و منجر به تنش در روابط بین دو کشور گردد.

چکیده انگلیسی:

The disintegration of former Soviet Union is one of the important events of the second half of the twentieth century. This event has had deep impact on the world, regional and interstate relations. The result of Soviet Union disintegration was the birth of new republics in Central Asia and Caucasus. One of these new republics is republic of Azerbaijan (Azerbaijan had independence between 1918 till 1920 but later was annexed to the Soviet Union). The Azeri community with 90 per cent majority and Turkish language with intense patriotic feeling constitute the Azerbaijan republic population. Iran and Azerbaijan despite having so many commonalities like culture, history, religion, Shiite belief and common border have tense relations with each other. Why are the relations between the two countries tense despite so much commonality? The hypothesis of the authors of the article is that the ethnic orientation by Azerbaijan republic which is propagated under the name of one united Azerbaijan, has led to politicization of Azeri population of Iran and acts as an obstacle on the way of normal relations between Iran and Azerbaijan. This policy orientation has overshadowed other positive binding factors like common history, religion, Shiite belief and common border and thus it has led to tension in the relations of the two.